Oushu
Oushii (alijunaiki: abuela) shia tü wayuu laülaa shikiiskat tü apüshikat, shia o'unitsüka tü e'irukuukat sünainmuin süpüshi, aikaleetsü süchiki sukuaipa süpüla suunajirüinjanain naya sulu'u tü kojutaaka amüin apüshii, shia tü wayuu eitaaka sujutu tü e'irukuukat palajana napüleerua na süchoinkana namaa na süikeyuukana süpüla neraajüin tü sukuaipaka wayuu sümaiwa süpüla neitain shikii atüja napüleerua. Shia tü wayuu laülaa ekirajakat sünain tü akuaipaaka, ekirajaaka sünain tü anüikikat Wayuunaiki sünainje jouin naya süpüla nojoluinjatüin motuin nain nanüiki, shiitain shikii tü sujutuka wayuu atumaa maaka tü kamaneewakat, kapüshewaa, kojutaa amüin naa laülayuukanat, asakaaka wayuu eekai nounajain, asiitnüshii kepein nantaiwaaya, aamajaanüsü süi süpüla e'merawaa, tia sukuaipapala wayuu sutuma tü laülaa oushi'ikalü.
Tü oushi'ikalü ekirajüsü sünain alakajawaa eküülü, ainja süi, einaa susu, asaaja wuin mi'irukujee musia asuuka siki wünaapüje. Tü süpüla nalatirüinjatüin namuin na tepiichikana naapainjatuin tü wayuuwaaka waneepia. Musia shia anaatüsü nakuaipa na tooluyuukana süpüla nanaatüin sukuaipa tü naashiankat eepa wane kasachiki antüin namuin na apüshiikana, amülialaasü namuin saashichin suulia tü o'utirawaaka. Sukuaipa wayuu nanaatüin na laülayuukanat namaa na pütchipü'ükana.
Sujutu epiase musia shimiira wayuu.
Tü oushiika süküja achikiit tü sükuaipaka wayuu sünain eepa wanee ayuule antüin namuin süpüla süküjain namuin tü epiaseekat süpüla tü ayuuleekat watta saali tü wunuupanakat naküjakat achiki namuin na naikeyuukana süpüla kojutuin namuin sunuusekat wayuu süpüla nalatirüinjatüin namuin na jemeinkana shipaaya tü apüshikat. Nakuja achikiit tü shaitaaka, tü shiyotnainka wayuu, süpüshua tü shimiijayapalaka wayuu sümaiwa maaka sain tü akumajaaka wayunkeera musia shimiira tooloyuu. Aküjüna achikiit tü atalejaaka kaasha musia tü shiirainka wayuu sümaiwa.