Սաղմնաթաղանթներ
| Սաղմնաթաղանթներ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կենդանու զարգացման փուլը, բույսերի զարգացման փուլ և անատոմիական կառուցվածքների դաս |
| Ենթադաս | օրգանիզմ և անհատական անատոմիական կառուցվածք |
| Լատիներեն անվանում | Embryo |
| Նկարագրված է | Ուզբեկստանի ազգային հանրագիտարան, Բրոքհաուզի և Եֆրոնի փոքր հանրագիտական բառարան, Բազմահատոր տեղեկագիրք և Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 10 |
 Embryos Վիքիպահեստում | |
Սաղմնաթաղանթներ (հին հունարեն՝ ἔμβρυον - «թաղանթում»), որոշ անողնաշարավոր կենդանիների, շնաձկների, բարձրակարգ ողնաշարավորների և մարդու սաղմը շրջապատող թաղանթներ։ Ապահովում են սաղմի կենսագործունեությունը և այն պաշտպանում արտաքին միջավայրի վնասակար ազդեցություններից։
Տեսակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տարբերում են՝
- բուն սաղմնաթաղանթներ, որոնք գոյանում են սաղմնային զարգացման ընթացքում՝ սաղմնային հյուսվածքներից
- ձվաթաղանթներից, որոնք առաջանում են մայրական օրգանիզմի հատուկ օրգանների գործունեության հետևանքով։
Կենդանիների սաղմնաթաղանթներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ձվածին կենդանիների ձվաթաղանթները պահպանվում են սաղմնային զարգացման ամբողջ ընթացքում, իսկ կաթնասուններինը՝ լինում են միայն սկզբնական փուլերում։ Բուն սաղմնաթաղանթներին է պատկանում տրոֆոբլոստը, որը ձևավորվում է մարդու և կաթնասունների սաղմնային զարգացման ամենավաղ փուլերում։ Դրա միջոցով կապ է ստեղծվում արգանդի լորձաթաղանթի և սաղմի միջև։ Հետագայում տրոֆոբլաստը ծածկվում է թավիկներով և գոյացնում թավկևնի կամ խորիոն, որը սաղմի արտաքին թաղանթն է և մասնակցում է ընկերքի, առաջացմանը։
Ներքին աղմնաթաղանթի ամնիոնն է, որը ձևավորվում է առաջնային սաղմնային թերթիկներից, պատում է սաղմը ամբողջովին ու լցվում հեղուկով։ Այդպիսով բարենպաստ, ապահով միջավայր է ստեղծվում սաղմի համար։
Բարձրակարգ ողնաշարավորները և մարդը ունեն ևս մեկ սաղմնաթաղանթ՝ ալանտոիսը, որն առաջանում է սաղմի աղիքային խողովակի ետին բաժնից և զարգանալով արտաքինից՝ ծածկում է ամնիոնն ու դեղնուցապարկը։
Ալանտոիսն առավել զարգացած է սողունների և թռչունների օրգանիզմում և արյունատար անոթների խիտ ցանց ունենալու շնորհիվ նշված կենդանիների մոտ կատարում է շնչառական ֆունկցիա։ Մարդու և կաթնասունների ալանտոիսը մեծ չէ։ Զարգացման ավելի ուշ փուլերում ալանտոիսի ներսաղմնային մասերից գոյանում են միզապարկը (կաթնասուններ, մարդ) և ձևավորվում է կլոական (սողուններ, թռչուններ)։
Մարդու սաղմնաթաղանթներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարդու մոտ ներարգանդային զարգացումը տևում է մոտ 270 օր։ Ընդունված է այն բաժանել 2 շրջանի.
- էմբրիոնային (սաղմնային)
- պտղային (ֆետալ)[1]։
Վիժում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հղիության առաջին եռամսյակում վիժման պատճառ կարող է հանդիսանալ քրոմոսոմային անոմալիան, երբ պտուղի մոտ քրոմոսոմային կազմը լիարժեք չէ։ Որպես այլ պատճառներ կարող են հանդիսանալ հետևյալները՝ հորմոնալ խնդիրները, ինֆեկցիոն իիվանդությունները, հղի կնոջ առողջական վիճակը, ծխելն ու թմրանյութերից կախվածությունը, վատ սնունդը, կոֆեինի չարաշահումը և այլն, ձվաբջջի ոչ ճիշտ ներդրումը արգանդում, մոր տարիքը (երբեմն վիժման պատճառ են համարում սեռական կյանքը, ծանր ֆիզիկական աշխատանքը կամ ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունը)
Աբորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աբորտը հղիության ընդհատում՝ պտուղի հեռացում կնոջ արգանդից, առաջին 28 շաբաթվա (7 լուսնամսի) ընթացքում։ Վիժումը լինում է ինքնաբեր և արհեստական։ Պատճառներն են՝ մոր ընդհանուր հիվանդությունը (գրիպ, տիֆ, սիֆիլիս, տուբերկուլոզ, արյան հիվանդություններ, սրտի արատ, հիպերտոնիկ հիվանդություն, A, E վիտամինների պակաս), սննդային և դեղորայքային թունավորումը, ճառագայթային հիվանդությունը, սեռական օրգանների հիվանդությունը (արգանդին հավելումների բորբոքում, ուռուցք, թերզարգացում), ինչպես և ֆիզիկական տրավման (ծանրություն բարձրացնելը, որովայնի վնասվածքը) ու հոգեկան ապրումները (վախ, հուզմունք)։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Плод. Краткая медицинская энциклопедия». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 10-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Токин Б. П., «Общая эмбринология», Москва, «Высшая школа» 1987 год.
- Герценштейн Г. М.,. Плод, зародыш человека // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Эмбрион // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. — СПб., 1906—1913.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 151)։ 
|
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սաղմնաթաղանթներ» հոդվածին։ |
| ||||||
