Historio di Ukraina

Regioni ube florifis la kulturo Cucuteni.

La koloniigo homala en la teritorio di Ukraina komencis cirkume 4.500 yari aK, kande neolitika "kulturo Cucuteni" florifis en regiono inter la fluvii Dnepr e Dnister. Dum la 6ma yarcento aK, anciena Greki fondis kolonii en Nigra maro, en regioni qui nun apartenas ad Ukraina. Pose arivis Romani e Bizancani. Dum la 3ma yarcento, Goti establisis su en la westo di nuna Ukraina.

Dum la 7ma yarcento Bulgari okupis la regiono, e pose arivis Khazari, populo kun origino en Centrala Azia. Cirkum la yaro 800 Khazari adoptis judaismo kom religio.

Mapo dil rus di Kiiv dum la 11ma yarcento.

En 882 la regiono konquestesis dal Varangiani, populo kun vikinga origino. Ta populo fondis la rejio nune konocata kom Kiiva Rusia. En la 11ma yarcento Kiiva Rusia esis la maxim granda stato di central Europa, e divenis konocita kom Rutenia (de rus). La nomo "Ukraina" (qua signifikas "nasko-lando") aparis unesmafoye dum la 12ma yarcento.

Mongolia atakis e spoliis Kiiv en 1240. En 1569 granda parto di la teritorio divenis parto di la Komunitato Polona-Lituana. Kande la teritorio di Polonia-Lituania dividesis, en 1772, 1793 ed 1795, la westo di la regiono divenis kontrolita dal Austrian imperio, kontre ke l'esto okupesis da Rusa imperio. Ukraina e Krimea federis kun Rusa imperio kontre Otomani, e pos ke Rusi vinkis Otomani, lora carino Yekaterina la 2ma di Rusia komencis stimular l'enmigro di Germani ed altra Europani ad Ukraina, por okupar l'ex-Otomana teritorii.

Dum la 19ma yarcento granda parto di Ukraina esis rurala regiono ignorita da Austria e Rusia. Kun la kresko dil urbanigo e di la senti nacionalista, grupo di intelektuali, exemple la poeto Taras Shevchenko e la teoriala politikisto Mykhailo Drahomanov, qui komencis defensar la rinasko di la naciono.

Manifesto en Kiiv favorebla a nedependo Ukrainana.

Mapo pri Ukraina en 1919, dum l'interna milito di Rusia ed ante la kontrato di Riga e la kreo di Soviet-Uniono.

Ukrani kombatis alonge la du flanki dum l'unesma mondomilito: 250 mil kombatis por Austria-Hungaria, kontre ke 3.5 milioni kombatis por Rusa imperio. Proxim la fino di la milito, inter 1917 e 1918, diversa regioni di la nuna Ukraina deklaris su nedependanta, ed en 1920 Polona trupi okupis Kiiv dum kurta periodo de la milito Polona-Soviet-Unionana. Fine, en 1921, la tota teritorio divenis parto di Soviet-Uniono, kom Republiko Socialista Soviet Ukraina.

En 1986 eventis la maxim granda acidento che nukleara reaktoro de la historio, en l'elektriferio nukleara Chornobil. L'acidento produktis direte la morto di 31 personi e l'evakuo di 116 000 plusa homi, e lansis radioaktiva nubo qua extensis sur central-Europa. Pripyat, urbo lor havanta 49 360 habitanti, mustis evakuesar komplete, e divenis fantoma loko.

Ye la 16ma di julio 1990 eventis elekti en la RSS Ukraina, e la nova parlamento deklaris Ukraina suverena stato. La deklaro establisis la prepondero di Ukrainana legaro super la Soviet-Uniono, ekonomiala e politikala nedependo, e la principi di demokratio e su-determinado. Balde komencis kofronto inter lokal administrado e la guverno di Soviet-Uniono. En agosto 1991, membri de KGB probis revokar Mihail Gorbachyov, sensucese. Pos ke la stato-stroko faliis, la lando formale nedependanteskis de Soviet-Uniono, ye la 24ma di agosto 1991. Ye la 1ma di decembro sam yaro eventis l'unesma prezidantal elekti di la lando, vinkita da Leonid Kravchuk. Ye la 8ma di decembro sam yaro, Kravchuk e lora prezidanto Boris Yelcin de Rusia e Stanislav Shushkevich, chefo di Bielorusia signatis la kontrato di Belavezha, qua revokis la kreo di Soviet-Uniono e kreis tale nomizita Komunitato di Nedependanta Stati.