Klorin
![]() | |
![]() | |
Ensampel a |
Elven gymyk, medhegneth essensek, lithophile ![]() |
---|---|
Klass |
dialkan diatomek, bagas 17 ![]() |
Dydhyas diskudhans |
1774 ![]() |
Niver atomek |
17 ![]() |
Aray an elektrons |
[Ne] 3s² 3p⁵, 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁵ ![]() |
Elektronegedhegedh |
3 ![]() |
Studh oksidyans |
−1, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ![]() |
Rann a |
period 3, bagas 17 ![]() |
![]() |
Elven gemyk ew klorin, niver 17 e'n Vosen Beriodek. An hanow a dheu dhort an ger Greka chloros, ow styrya melynwyrdh. Peryllus ha dasoberus ew klorin, an elven hag a eksist avel molekulen Cl2, bes sad ha salow ew klorid, atom a glorin hag a geworras elektron, skrifys Cl-.
Essensek ew klorid (Cl-) dhe lies ehen, ow komprehendya tus, ha nebes anwenonek ew. Gass klorin (Cl2) ew fest gwenonek. Ev a wra effeythya lagasow ha skevens gen keskrunyans bian, mar vian avel 3 radn an vilvil e'n ayr. Merwel ew anella ayr gen keskreunyans a 500 radn an vilvil rag pymp mynysen. Usys o en Kensa Bresel an Bys avel arv. 5000 a verwis dhorto bys dhe dhevnydh maskow gass. Askorrys ew trenken hydroklorik e'n sagh boos rag gweres trethans boos.
Ema othem dhe dus a 3g a glorid pub dydh. Komprehendys ew en lies boos dyghtys avel holan (sodiom klorid, NaCl).
Askorrys veu klorin rag an kensa pres gen Carl Wilhelm Scheele en Uppsala, Sweden, en 1774. Ev a dobmheas trenken hydroklorik gen manganes dioksid rag gul gass gwerek doos gen fler tagek. James Watt a dhiskudhas e kalja nebonan usya klorin rag kanna. Usys ew hypoklorit sodiom hedhyw hwath en treven rag kanna ha glannhe. Askorrys ew moy ages 160 milvil tonnas pub bledhen. Usys ew avel kemygennow en diwysyans (30%), PVC (polyvinyl klorid)(25%), purhe dowr (20%), teudhoryon (15%) ha dowrow kanna (10%). Usys veu klorin dhe burhe dowr e'n kynsa prys en Maidstone, Pow Sows, en 1897 rag digelmi tardh a darthen vrith (Sowsnek: typhoid). Erbynn hedhyw usys ew e'n keth fordh en ollvysel. Awos hemba ema le a glevesow pekara tarthen vrith (Sowsnek: typhoid) , kolera (tarthen skit) ha fagel ampydnyon (Sowsnek: meningitis) e'n bys.
Klorin ew radn a lies kesstoff defolya: an ladher hwesker DDT, oyl ynjynorieth avel PCB ha gassys rewi aswonnys avel klorofluorokarbonow (CFC). Woja diskudhyans effeyth CFCow war an Level Ozon, sinys veu Protokol Montreal ye 1987 dh'aga hontrolya.
Poos atomek ew 35.47, y boynt teudhi ew -101°C ha'y boynt bryjyon ew -34°C. Gass melynwyrdh doos flerek ew. Pur dhasoberus ew gen elvednow erel.
Mirva
[golegi | pennfenten]-
Carl Wilhelm Scheele
-
James Watt
-
Klorin rag pollow neyja
-
Devnydh a gass yn Kensa Bresel an Norvys
-
Trenken hydroklorik
-
Maynor rudhvelyn, ladher plansow
-
An toll e'n Level Ozon
Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.