Kus
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
- Dit artikel geit euvere euvergangszaon van landj nao zieë; veure hanjeling mitte luppe, zuuch: kös.
De kus of kös is de euvergangszaon tösse landj en zieë (of oceaan); bie e maer of 'n reveer kaltj me van 'ne waterkantj. De striep landj langs 't water mit min of gein begreujing neump m'n e strandj. Wie 'n bestumdje kus próntj oetzuutj hingk aaf van versjillige factore, wie de wirking vanne golve, getieje en eroozje, mer ouch de verhöffing en verzakking van landjmassa's in ieëre geologische periodes maak oet wie de kus oetzuutj. De zieë haet neet ummer 'nen eroderendjen invlood waat de kus aafbrèk, meh kan juus ouch zandj en stein aafzètte, wodoor 'n kus juus wuuert opgeboedj.
't Guuef twieë wichtige biotoeape binne de kusgebiede: 't eint ligk inne getiejezaon (dao wo 't versjil is tösse hoeag- en lieëgwater, wie e wad) en 't angert in 't brakwater. In 't litste zeen de organisme döks klènder es inne aope zieë. 'n Kus hoof neet ummer zónger begreujing te zeen; zoea guuef 't namelik mangrove wo de kus wuuert bedèk door 'ne bós.
Wo de kus sterk erodeertj besjurmp me die döks door golfbraekers en dieken aan te lègke. In Nederlandj gebroek m'n allewiel ouch zaachte waeringe, wie zandjsuppletie.
Ummertoe mieë luuj wonen allewiel ane kus; det is e drek gevolg van 't feit det zie vröchbaarder zeen door aafzat vanne revere, mer ouch doordet 't aope water de gebiede mekkelik te bereike maak mit sjeper. Wiejer haet de zieë 'n maotigendje wirking op 't klimaat.
De kus kan rech zeen, mer ouch mit bochte. Inkel typerendje landjvörm ane kus zeen de bej, fjorde, kliffe, de landjtóng, de kreek en 't sjiereilandj.