Symbioas
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Symbioas (oet 't Grieks: συν: same, βιοσις: laevend) is inne oarsjprunkelike beteikenis 't langdoerig samelaeve van twiè of mièr organisme van versjillende saorte, wobie de samelaeving veur te minste ei vanne organisme gunstig of zelfs nuèdzakelik is. De versjillende partners heite symbionte. De groatste partner weurt ouch waal gashièr geneump. Es 't mit eine symbiont neet good geit, den is 't good meugelik det det veur d'n angere symbiont sjajelik is.
Symbioas weurt (in Europa) döks allein gebroek inne beteikenis van weerzijds veurdeilige co-existentie. Symbioas weurt veur alle vörm van samelaeving gebroek es 'n taengestèlling toet parasitisme. Predatie is geine vorm van symbioas, noch van parasitisme.
Endosymbioas is 'ne vorm van symbioas, wobie 'n organisme tösje de celle of zelfs in de celle van 'ne gashièr laef. Volges de endosymbiontetheorie zeen eukaryote óntsjtange inne evolutie door dit versjiensel van endosymbioas.
Indeiling
[bewirk | brón bewèrke]In Europa is dees beteikenis van symbioas in lièr- en studiebeuk verangerd toet 'n synoniem van mutualisme.
Symbioas is de brèdste beteikenis ómvatj:
- mutualisme: symbioas in inger zin; de samelaeving van de twiè laevesvörm is veur bei saorte gunstig of zelfs nuèdzakelik;
- commensalisme: de klèndere symbiont profiteert van de gashièr, meh dae óngervindj dao gei naodeil aan;
- amensalisme of antibioas: d'n eine remp 't laeve van d'n angeren aaf, zónger zelf daovan e veur- of naodeil te óngervinje.