Priap

Fresca de Priap dins l'ostal dels Vettii a Pompèi

Dins la mitologia grèga, Priap (en grèc ancian Πρίαπος / Príapos) es un dieu de la fertilitat, es un dieu itifallic, protector dels jardins e dels tropèls. Son equivalent dins la mitologia romana se nomena en Mutunus Tutunus, pasmens s'es sovent citat jol nom Priap. Se coneis Priap per son pènis gigantesc de contunh ereccion. Aquela particularitat donèt son nom al tèrme medical priapisme.

Mite

Nais Lampsac, sus l'Ellespont, en Asia menora. Es filh de Dionís e d'Afrodita (d'autras tradicions li donan Ermès o Adonis, veire Zèus per paire). D'autres autors, lo fan mai vielh de mai d'una generacions, veson en el un Titan a qui Èra auriá confiat lo suènh d'ensenhar l'usatge de las armas a Arès.

Priap es l'obscenitat incarnada. Aquela diformitat seriá lo resultat de la malvolença d'Èra, gelosa de la beutat d'Afrodita.

Existisson al subjècte de la naissença de Priap mai d'un mites que son benlèu pas que de variantas d'una tradicion unica. Segon aquela, lo dieu seriá estat lo fruch dels amors de Zèus e d'Afrodita. La divessa de l'amor auriá pas escapat a la gelosiá vindicativa d'Èra. Quand Afrodita foguèt sul punt de pausar lo seu fais, l'esposa legitima de Zèus venguèt lèu cap a ela e li toquèt de la man lo ventre. Ne resultèt que d'Afrodita nasquèt un èsset d'un aspècte rebutant, amb una lenga e un ventre enòrmes. Esglasiada, la divessa fugiguèt, abandonant lo recent nascut, que grandiguèt amb de pastres presant sa rusticitat, abans de jònher mai tard lo cortègi de Dionís.

Una autra version fa de Priap lo filh de Dionís e d'Afrodita, alara qu'una tradicion diferenta li dona per paire Adonis. Segon aquela legenda, Afrodita, esposa de Dionís, auriá profeitat del seu viatge fins a l'Índia, per mantenir de relacions copablas amb Adonis. Al moment del retorn de Dionís, après li aver fa d'en primièr un acuèlh fòrça presat, Afrodita fugiguèt a Lampsac ont, après l'intervencion d'Èra, nasquèt un enfant que podava pas suportar la vista. E tanben se disiá que Priap èra filh de Dionís e de la Naïada Quionè.

Aborrís los ases e demanda que se ne sacrifique un per son culte. Son fasti per aquel animal vendiá del fach qu'una nuèch ont anava, segon Ovidi, violar Estia, la divessa fuguèt avertida pel bram de l'un d'aqueles e podèt escapar. Aquela aventura se confond amb aquela que circula a una epòca mai tardièra que conta una relacion que lo dieu aguèt amb la ninfa Lotis, totjorn segon Ovidi (Metamorfòsis e Fastes), e que remembra la legenda de Pan e de Sirinx. Al moment ont Priap crei aver capitat, Lotis es metamorfosada en l'arbre que pòrta son nom, lo lotus. Tanben se conta que l'entrepresa del dieu faguèt fracas perque a l'instant ont anava violentar la ninfa somiada, l'ase de Silèna comencèt a bramar, çò que permetèt a Lotis fugir. De colèra, Priap tuèt l'animal qu'aviá contrariat los seus projèctes.

Una explicacion diferenta es donada a l'òdi contra aqueles equids: a per origina una querèla amb un ase que Dionís balhèt de la paraula per li aver servit de caval. La causa n'es la talha respectiva de lor membre viril. Priap comparèt son organ sexual a aquel de l'animal e tuar aquel darrièr après aver constatat la dimension.

Lo dieu dels jardins aviá tuat l'âase que Dionís placèt dins los astres. es malaisit de comprene quina es la basa d'aquel mite. Sonque se sap qu'a Lampsac se sacrificava d'ases a Priap, alara que per la fèsta d'Estia, al contrari, los ases èra coronats de flors.

Iconografia

Priap es mai sovent representat amb un enòrme fallus en ereccion de contunh. Los Romans plaçan sovent dins lor jardin d'estatuas impudicas de fusta (hermai) de figuièr, pintas de vermelhon, representant Priap, per servir d'espavental. Escarta le malastre e son estatua apara los vergièrs, mas coneis pas lo plaser nimai la feconditat. Quand es presentat jos forma umana, los seus brases son mai sovent cargats d'attributs ligats a l'agricultura.

Medecina

En patologia, lo priapisme designa una ereccion dolorosa e perlongada e aquò sens provocacion erotica.

Epitètas e atributs

• atributs: fallus en ereccion ;
• sanctuaris : Lampsac, Cizic, mont Elicon;
• animals sacrats : l'auca e lo Ligombau.

Fontss

• Diodor de Sícilia, Bibliotèca istorica (IV, 6, 1).
• Igín, Fablas (CLX).
• Ovidi, Fastes (I, 415 e seg.).
• Pausonias, Descripcion de Grècia (IX, 31, 2).
• Estrabon, Geografia (VIII, 6, 24 ; XIII, 1, 12).

Bibliografia

Priap dins l'Antiquitat

• (fr)Cyril Dumas, L'érotisme des Gaules, L'art érotique en Gaule romaine du IIe siècle avant J.-C. au IIIe siècle après J.-C., Éditions du musée des Baux-de-Provence, 2005, 56 p. ISBN: 2-9525039-0-7.
• (fr)Cyril Dumas e David Fürdös, Priape entre invocation et superstition, Dossiers d'archéologie, n° H.-S. 22; abril de 2012

Priap a la Renaissença

• (en)Brown, Emerson, Jr. Hortus Inconclusus : The Significance of Priapus and Pyramus and Thisbe in the Merchant's Tale, Chaucer Review 4.1 (1970), 31-40.
• (en)Brown, Emerson, Priapus and the Parlement of Foulys, Studies in Philology 72, 1975, 258-74.
• (en)Coronato, Rocco, The Emergence of Priapism in the Two Gentlemen of Verona, In Proteus, The Language of Metamorphosis, éd. Carla Dente, George Ferzoco, Miriam Gill and Marina Spunta, Aldershot, Ashgate, 2005, chapter 8, 93-101.
• (en)Frédéric Delord, Priapus, 2009, In A Dictionary of Shakespeare's Classical Mythology, 2009, éd. Yves Peyré. Priapus.
• (en)Franz, David O. Leud Priapians and Renaissance Pornography, Studies in English Literature 1500-1900 12, n°1 (winter 1972), 157-72.
• Philippe Morel, Priape à la Renaissance : Les guirlandes de Giovanni da Udine à la Farnésine, Revue de l’Art, 69 1985, 13-28.
• (en)O’Connor, Eugene, Symbolum Salaciatis : A Study of the God Priapus as a Literary Character, Francfòrt, Bèrn, Nòva York e París, Peter Lang, 1989.
• (fr)Yves Peyré, Priape dénaturé : Remarques sur les Apotheseos…Deorum Libri Tres de Georges Pictor et leur adaptation anglaise par Stephen Batman, Influences latines en Europe, Cahiers de l’Europe Classique et Néo-Latine, Tolosa, Trabalh de l’Universitat de Tolosa - Lo Miralh, A.23, 1983, 61-87.