Przejdź do zawartości

Osiedle Grunwaldzkie (Bielsko-Biała)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest najnowsza wersja artykułu Osiedle Grunwaldzkie (Bielsko-Biała) edytowana 22:15, 29 maj 2024 przez Gaj777 (dyskusja | edycje).
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Osiedle Grunwaldzkie
Część Bielska-Białej
Ilustracja
Widok lotniczy
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Bielsko-Biała

Dzielnica

Osiedle Grunwaldzkie

W granicach Bielska-Białej

1925

Położenie na mapie Bielska-Białej
Położenie na mapie
49°48′56″N 19°03′13″E/49,815556 19,053611

Osiedle Grunwaldzkie – osiedle mieszkaniowe w południowo-wschodniej części śródmieścia Bielska-Białej oraz jednostka pomocnicza gminy obejmująca to osiedle i sąsiadujące z nim obszary. Znajduje się pomiędzy Białą a Leszczynami, historycznie jest częścią Lipnika. Właściwe osiedle powstało w latach 1951–1957.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Osiedle Grunwaldzkie jako zespół urbanistyczny z lat 50. XX wieku ograniczone jest ulicami: Tadeusza Rychlińskiego na północy, Żywiecką na wschodzie, Juliana Tuwima na południu i Władysława Broniewskiego na zachodzie. W jego obrębie znajdują się ulice: PCK, Milusińskich, Radosna i Energetyków.

Jednostka pomocnicza gminy o tej samej nazwie obejmuje znacznie szerszy obszar, którego granice wyznaczają[1]:

  • na północy: ulica Kierowa i Broniewskiego, północna granica ogrodów dawnego dworu starostów lipnickich, ulica Żywiecka i Lipnicka – granica z osiedlami Biała Śródmieście i Biała Krakowska
  • na wschodzie: nieregularna linia przebiegająca na wschód od ulicy Krynicznej – granica z Lipnikiem (właściwym)
  • na południu: ulica Tuwima i linia biegnąca delikatnie na południe od niej, ulica Żywiecka, Poniatowskiego, Gałczyńskiego, linia kolejowa nr 139 i linia prosta na północ od zakładów Befado – granica z Leszczynami i Złotymi Łanami
  • na zachodzie: rzeka Biała – granica z Żywieckim Przedmieściem w ramach jednostek Bielsko Południe i Śródmieście Bielsko

W tym drugim znaczeniu do Osiedla Grunwaldzkiego wlicza się więc historyczne przedmieście Lipnickie i Żywieckie dawnej Białej, teren Elektrociepłowni Bielsko-Biała, stacja kolejowa Bielsko-Biała Lipnik, Stadion Miejski czy Cavatina Hall. Cały ten obszar należy do obrębu ewidencyjnego Lipnik z wyjątkiem kwartału między ulicą Kierową i Dworkową oraz parku przy ulicy Zielonej, które należą do obrębu Biała Miasto[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Dawny dwór starostów Lipnickich, po przebudowie klasztor

Z obszarów wchodzących w skład jednostki samorządowej Osiedle Grunwaldzkie, do I połowy XX wieku zurbanizowane było tylko historyczne Przedmieście Lipnickie miasta Białej ciągnące się wzdłuż dzisiejszej ulicy Lipnickiej. Wraz z Przedmieściem Żywieckim, czyli tzw. Blichem, położonym nad brzegiem rzeki Białej tworzyło ono od 1832 część gminy Przedmieścia Biała (Vorstadt Biala), która w 1872 została włączona w skład miasta[2]. Pozostałe tereny były częścią samodzielnej wsi Lipnik aż do jego przyłączenia w 1925[3]. Klasztor Zgromadzenia Sióstr Córek Bożej Miłości przy ul. Żywieckiej 20 to znacznie przebudowany dawny dwór starostów lipnickich, wokół którego w XVIII wieku rozciągała się jurydyka[4].

W latach 1818–1820 wybudowano tzw. szosę cesarską w kierunku Żywca – obecną ulicę Żywiecką[5]. W 1912 otwarto na trasie linii kolejowej Bielsko – Żywiec (uruchomionej w 1876) przystanek Biała-Lipnik, obecnie Bielsko-Biała Lipnik[6].

Urbanizacja omawianych terenów na szerszą skalę zaczyna się w okresie międzywojennym, gdy na rozparcelowanych dobrach Habsburgów żywieckich wzdłuż ulicy Żywieckiej rozwinęły się kwartały willowe[7], a przy dzisiejszej ulicy Broniewskiego (wówczas Hettwerowej) wyrosły nowe gmachy publiczne: Powiatowa Kasa Chorych (1926, obecnie oddział Sanepidu) i Dom Żołnierza (1928)[8]. W 1927 powstał stadion Bialskiego Klubu Sportowego, poprzednik dzisiejszego Stadionu Miejskiego (przebudowa 2012–2015)[9]. W 1928 została założona Średnia Miejska Szkoła Ogrodniczo-Sadownicza, która przejęła na swoje potrzeby 5 ha gruntów w rejonie ulicy Akademii Umiejętności (nazwa ulicy nawiązuje do faktu, że grunty te zostały podarowane przez Polską Akademię Umiejętności, która weszła w ich posiadanie po parcelacji na początku lat 20.)[10]. Spadkobiercą placówki jest działający w tym miejscu do dziś Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Stanisława Szumca, popularny „Ogrodnik”[11].

Osiedle w latach 60. XX wieku

Właściwe osiedle Grunwaldzkie powstało w latach 1951–1957 jako trzecie z kolei powojenne osiedle mieszkaniowe (Zakładowe Osiedle Robotnicze nr 3, ZOR III) według projektu Józefa Łyczewskiego. Założenie obejmuje 27 budynków wielorodzinnych, w tym trzy posiadające lokale usługowe w parterach. Później zostało uzupełnione o dwa pawilony handlowe w zachodniej części osiedla, przy ulicy Broniewskiego. Osiedle nawiązuje rozwiązaniami urbanistycznymi do koncepcji miasta-ogrodu i jest podawane jako przykład socrealizmu w Bielsku-Białej, jakkolwiek forma architektoniczna bloków jest dużo bardziej skromna niż w przypadku sztandarowych projektów z tego okresu i nie posiada typowej socrealistycznej ornamentyki. Budowa osiedla była związana przede wszystkim z koniecznością zapewnienia mieszkań kadrze Elektrociepłowni Bielsko-Biała, którą oddano do użytku w 1960[12][13][14]. Charakterystycznym elementem elektrociepłowni były dwa kominy o wysokości 160 i 120 metrów, które wyburzono w 2020[15]. Bloki wyposażono w schrony przeciwlotnicze z wyjściami awaryjnymi w postaci tzw. grzybków[16]. Nazwę osiedlu nadano w 1960 z okazji obchodów 550-lecia bitwy pod Grunwaldem[17].

W latach 70. XX wieku planowano budowę tzw. Trasy W-Z, która miała stać się elementem „autostrady Kraków–Cieszyn”[18]. Ostatecznie zrealizowano z niej tylko krótki dwujezdniowy odcinek ulicy PCK pod nowym wiaduktem kolejowym. O dawnej idei do 2022 przypominała nazwa przystanku autobusowego PCK Trasa W-Z (zmieniona na PCK PKP Lipnik)[19]. W latach 2019–2021 wybudowano przy ulicy Sempołowskiej kompleks wielofunkcyjny z salą koncertową Cavatina Hall[20].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Portal mapowy Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej z warstwami obrębów ewidencyjnych i jednostek pomocniczych gminy
  2. Monografia, tom II ↓, s. 274, 308, 360.
  3. Zarys dziejów Lipnika... ↓, s. 257.
  4. Monografia, tom II ↓, s. 159.
  5. Zarys dziejów Lipnika... ↓, s. 150.
  6. Zarys dziejów Lipnika... ↓, s. 210.
  7. Monografia, tom IV ↓, s. 115, 234–235, 303.
  8. Monografia, tom IV ↓, s. 260, 332.
  9. Historia. BKS Stal Bielsko-Biała. [dostęp 2022-02-17].
  10. Monografia, tom IV ↓, s. 321.
  11. Historia szkoły. Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Stanisława Szumca w Bielsku-Białej. [dostęp 2022-02-17].
  12. Bartłomiej Sroka. Osiedla robotnicze 1840-1960 – standardy mieszkaniowe. „Przestrzeń i Forma : kwartalnik naukowo-dydaktyczny”. 37, s. 229–230, 2019. DOI: 10.21005/pif.2019.37.E-03. ISSN 1895-3247. [dostęp 2022-02-17]. 
  13. Maciej Maliczewski, Michał Rezik: Dawne Zakładowe Osiedle Robotnicze nr 3 w klimacie socrealizmu. Gazeta Wyborcza, 7.10.2017. [dostęp 2022-02-17].
  14. Monografia, tom IV ↓, s. 556.
  15. Dwa wysokie kominy zniknęły z Bielska-Białej. TVP Info, 1.05.2020. [dostęp 2022-02-17].
  16. Schrony na osiedlu Grunwaldzkim (Bielsko-Biała). regionalnatv, 2014-09-11. [dostęp 2022-02-17].
  17. Kalendarz Beskidzki 1968, s. 35
  18. Bielsko w przededniu nowych rozwiązań komunikacyjnych. „Kronika Beskidzka”. 52 (892), s. 1, 29.12.1973. [dostęp 2022-02-17]. 
  19. Zmiana nazw przystanków autobusowych. Komunikacja Miejska w Bielsku-Białej, 28.12.2021. [dostęp 2022-02-17].
  20. Najpiękniejsza sala w Bielsku-Białej. Jest kalendarz koncertów w Cavatina Hall. bielsko.biala.pl, 12.11.2021. [dostęp 2022-02-17].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bielsko-Biała. Monografia miasta. Idzi Panic (red.). Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2010. ISBN 978-83-60136-26-3.
  • Jerzy Polak: Zarys dziejów Lipnika. Bielsko-Biała: Stowarzyszenie Lipnik, 2002. ISBN 978-83-912192-0-1.