Janus (księżyc)

Janus
	; Zdjęcie Janusa na tle Saturna, wykonane przez sondę Cassini.
Planeta	Saturn
Odkrywca	Audouin Dollfus
Data odkrycia	15 grudnia 1966
Tymczasowe oznaczenie	S/1966 S 2, S/1980 S 1
	Charakterystyka orbity
Półoś wielka	151 450 km
Mimośród	0,0098
Okres obiegu	0,695 d
Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a	0,165°
Długość węzła wstępującego	154,175°
Argument perycentrum	16,012°
Anomalia średnia	17,342°
	Własności fizyczne
Wymiary	203 × 185 × 152,6 km
Masa	(1,8975 ± 0,0006) × 1018 kg
Średnia gęstość	(0,63 ± 0,03) g/cm³
Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni	0,011–0,017 m/s²
Okres obrotu wokół własnej osi	synchroniczny
Albedo	0,71 ± 0,02
Jasność obserwowana; (z Ziemi)	14m
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 25 lip 2024, była oparta na tej wersji.

Janus (Saturn X) – księżyc Saturna. Nazwa pochodzi od Janusa, postaci z mitologii rzymskiej.

Odkrycie

Został odkryty w grudniu 1966 roku przez A. Dollfusa. Trzy dni później inny astronom, Richard Walker dokonał podobnej obserwacji, odkrywając księżyc Epimeteusz. Przez dwanaście lat nie było pewne, czy zaobserwowano w rzeczywistości jeden, czy dwa księżyce. Pewność co do istnienia ich obu przyniosły dopiero obserwacje sondy Voyager 1, która przeleciała przez system Saturna 12 listopada 1980 roku.

Orbita

Janus krąży ruchem prostym wokół Saturna po orbicie zbliżonej do kołowej, dzieląc ją w szczególny sposób z księżycem Epimeteuszem^[3]^[4]^[5]^[6]. W 2006 roku odkryto również delikatne pasmo pyłu (pierścień) w pobliżu wspólnej orbity księżyców.

Bliskość Epimeteusza

Janus i nieco mniejszy Epimeteusz dzielą (prawie) tę samą orbitę, która znajduje się w przerwie między pierścieniami F i G Saturna. Promienie orbit tych księżyców różnią się zaledwie o 50 km. Ponieważ promień zarówno Epimeteusza jak i Janusa przekracza 50 km, wydawałoby się, że musi to nieuchronnie doprowadzić do zderzenia. Jednak podczas zbliżenia, wskutek oddziaływania grawitacyjnego między oboma ciałami, dochodzi do wymiany momentu pędu między nimi. Dzięki temu księżyc szybszy (o mniejszej orbicie) staje się księżycem wolniejszym (o większej orbicie), zanim dogoni współorbitalnego towarzysza. W ten sposób, paradoksalnie, przyciągające oddziaływanie grawitacyjne powoduje odepchnięcie się księżyców. W wyniku owej „wymiany orbit”, która nie jest ścisłą wymianą ze względu na różnicę mas, te dwa księżyce wcale się nie mijają. Największe zbliżenie wynosi ok. 10 tys. km i zachodzi co ok. 4 lata; w jego wyniku półoś wielka orbity Janusa maleje/rośnie o ok. 20 km, a Epimeteusza rośnie/maleje o 80 km.

Janus wraz z Epimeteuszem, krążąc po zewnętrznej stronie pierścienia F, oraz Prometeusz od wewnętrznej strony pełnią funkcję pasterskich księżyców tego pierścienia.

Kratery

Cztery nazwane kratery na powierzchni Janusa otrzymały swoje nazwy pochodzące z mitologii greckiej w 1982 roku^[7].

Krater	Pochodzenie nazwy
Castor	Kastor, bliźniak Polluksa
Idas	Idas, jeden z bliźniaków, kuzyn Kastora i Polluksa
Lynceus	Linkeus, jeden z bliźniaków, kuzyn Kastora i Polluksa
Phoibe	Fojbe, córka Leukipposa

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395-401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).
↑ The Rotation of Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
↑ Theory of the rotation of Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
↑ Analytical description of physical librations of Saturnian coorbital satellites Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
↑ Influence of the coorbital resonance on the rotation of the Trojan satellites of Saturn. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).
↑ Kratery na Janusie (ang.)

Linki zewnętrzne

Janus. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2009-11-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-25)].
Janus. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).

[ssd-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-21]. (ang.).

[icarus-2] P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395-401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).

[3] The Rotation of Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).

[4] Theory of the rotation of Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).

[5] Analytical description of physical librations of Saturnian coorbital satellites Janus and Epimetheus. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).

[6] Influence of the coorbital resonance on the rotation of the Trojan satellites of Saturn. [dostęp 2015-05-25]. (ang.).

[7] Kratery na Janusie (ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Księżyce pasterskie (6)	S/2009 S 1 Pan Daphnis Atlas Prometeusz wątpliwe S/2004 S 6 S/2004 S 4 S/2004 S 3 Pandora
Księżyce koorbitalne (2)	Epimeteusz Janus
Pierścień G (1)	Aegaeon
Alkyonidy (3)	Methone Anthe Pallene
Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4)	Mimas Enceladus Tetyda Telesto Kalipso Dione Helena Polideukes
Duże zewnętrzne (4)	Rea Tytan Hyperion Japet
Grupa inuicka (15)	Kiviuq Ijiraq S/2019 S 1 S/2005 S 4 S/2020 S 1 Paaliaq S/2004 S 31 Saturn LX Siarnaq S/2020 S 3 Tarkek S/2019 S 14 S/2020 S 4 S/2020 S 5 S/2019 S 6
Grupa nordycka (100)	Febe S/2006 S 20 S/2006 S 9 Skadi S/2007 S 2 S/2007 S 7 S/2007 S 5 S/2004 S 37 S/2004 S 47 S/2004 S 40 S/2019 S 2 S/2019 S 3 S/2020 S 7 Skoll S/2004 S 41 S/2019 S 4 S/2020 S 2 S/2004 S 42 Greip Hyrrokkin S/2004 S 13 S/2004 S 17 S/2007 S 6 Mundilfari S/2006 S 1 Jarnsaksa S/2006 S 10 S/2004 S 43 S/2019 S 5 Narvi Gridr Bergelmir Suttungr S/2004 S 44 S/2006 S 11 S/2004 S 12 Eggther S/2004 S 7 Hati S/2004 S 45 S/2006 S 13 Bestla S/2004 S 46 S/2019 S 8 Angrboda Farbauti Beli Thrymr S/2019 S 7 Gerd S/2007 S 3 S/2007 S 9 S/2019 S 11 S/2019 S 9 Aegir S/2019 S 10 S/2019 S 12 S/2019 S 13 S/2005 S 5 S/2006 S 3 S/2020 S 6 S/2006 S 14 S/2019 S 15 Skrymir Gunnlod S/2006 S 15 S/2004 S 28 S/2020 S 8 Alvaldi S/2006 S 16 S/2004 S 50 Kari S/2004 S 48 Fenrir S/2006 S 17 Surtur S/2004 S 39 S/2004 S 49 Geirrod Imir Loge S/2019 S 17 S/2006 S 18 S/2006 S 19 S/2019 S 19 S/2019 S 20 S/2019 S 18 S/2019 S 16 S/2004 S 36 S/2004 S 53 Thiazzi S/2004 S 21 Saturn LXIV S/2020 S 10 Fornjot S/2004 S 51 S/2020 S 9 S/2019 S 21 S/2004 S 52 Saturn LVIII
Grupa galijska (7)	Albioriks S/2007 S 8 Bebhionn Erriapus Tarvos S/2006 S 12 S/2004 S 24