Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
| Data założenia |
1 października 1973 |
|---|---|
| Typ | |
| Państwo | |
| Adres |
al. Mickiewicza 31 |
| Dyrektor |
prof. dr hab. Maciej Eder |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°03′58,7″N 19°55′31,0″E/50,066306 19,925278
| |
| Strona internetowa | |
Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk (skrót: IJP PAN) – jedyna w Polsce placówka naukowo-badawcza zajmująca się badaniem języka polskiego we wszystkich jego aspektach i odmianach, założona w 1973 roku.
Dyrektorem Instytutu jest prof. dr hab. Maciej Eder[1], zastępcą dyrektora ds. naukowych – dr hab. Michał Rzepiela, a przewodniczącą Rady Naukowej jest prof. dr hab. Anna Tyrpa (kadencja 2023–2026)[2]. Instytut ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Od 2019 roku Instytut kształci doktorantów w ramach Szkoły Doktorskiej Anthropos Instytutów Polskiej Akademii Nauk (koordynatorem Szkoły w IJP jest dr Emil Popławski)[3][4]. Do 2022 roku Instytut prowadził też Językoznawcze Studia Doktoranckie (ostatni nabór przeprowadzono w 2018 roku)[5].
Siedziba i struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Pierwszą siedzibą Instytutu Języka Polskiego był w latach 1973–1999 budynek przy ul. Straszewskiego 27 w Krakowie. Instytut posiadał w przeszłości zamiejscowe pracownie w Poznaniu i Sosnowcu[6].
Od 1999 roku główną siedzibą Instytutu jest gmach przy al. Mickiewicza 31 w Krakowie. Tu mieści się dyrekcja i administracja oraz siedem pracowni (2024)[7]:
- Pracownia Dialektologii Polskiej (w Krakowie, kierownik dr hab. Renata Kucharzyk, prof. IJP PAN),
- Pracownia Etymologii i Geolingwistyki (kierownik prof. dr hab. Jadwiga Waniakowa),
- Pracownia Języka Staropolskiego (kierownik dr hab. Mariusz Leńczuk, prof. IJP PAN),
- Pracownia Łaciny Średniowiecznej (kierownik dr hab. Michał Rzepiela, prof. IJP PAN),
- Pracownia Metodologiczna (kierownik prof. dr hab. Maciej Eder),
- Pracownia Onomastyki (kierownik dr hab. Urszula Bijak, prof. IJP PAN),
- Pracownia Wielkiego Słownika Języka Polskiego (kierownik prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki).
W Warszawie (ul. Ratuszowa 11) działają trzy pracownie (2024)[7]:
- Pracownia Dialektologii Polskiej (w Warszawie, kierownik j.w.),
- Pracownia Historii Języka Polskiego XVII–XVIII wieku (kierownik dr hab. Magdalena Majdak, prof. IJP PAN),
- Pracownia Polszczyzny Kresowej (kierownik dr hab. Ewa Dzięgiel, prof. IJP PAN).
W latach 1973–2015 Instytut miał strukturę dwustopniową – był podzielony na zakłady, w skład których wchodziły pracownie.
W krakowskiej siedzibie Instytutu mieści się biuro Polskiego Towarzystwa Językoznawczego[8].
Dyrektorzy[6]
[edytuj | edytuj kod]- prof. dr hab. Stanisław Urbańczyk (1973–1979)
- prof. dr hab. Władysław Lubaś (1979–1991)
- prof. dr hab. Kazimierz Rymut (1992–2002)
- prof. dr hab. Ireneusz Bobrowski (2002–2008)
- prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki (2008–2016)
- prof. dr hab. Maciej Eder (od 2016)
Słowniki tworzone i współtworzone w IJP PAN[9]
[edytuj | edytuj kod]Słowniki opisujące historię języka polskiego
[edytuj | edytuj kod]- Słownik staropolski
- Słownik pojęciowy języka staropolskiego
- Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego
- Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII wieku
- Słownik wileński
- Słownik Wyrazów Zapomnianych
Słowniki współczesnego języka polskiego
[edytuj | edytuj kod]- Wielki Słownik Języka Polskiego
- Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej
- Słownik onomazjologiczny Wiktoria
Słowniki odmian języka i prace geolingwistyczne
[edytuj | edytuj kod]- Słownik gwar polskich
- Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur
- Słownik gwary Zakopanego
- Atlas Linguarum Europae
- Ogólnosłowiański atlas językowy
- Słownik polskich leksemów potocznych
- Słownik gwar małopolskich (obecnie nieprowadzony w IJP)
Słowniki łaciny średniowiecznej
[edytuj | edytuj kod]- Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce (Lexicon Mediae et Infimae Latinitatis Polonorum)
- Elektroniczny Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce (A–Q)
Słowniki onomastyczne
[edytuj | edytuj kod]- Antroponimia Polski od XVI w. do końca XVIII w.
- Słownik staropolskich nazw osobowych
- Elektroniczny słownik hydronimów Polski
- Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany
- Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych
- Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych
- Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny
- Internetowy słownik nazwisk w Polsce
- Słownik imion współcześnie w Polsce używanych
- Lexikon der Familienamen polnischer Herkunft im Ruhrgebiet
Słowniki opisujące gramatykę języka polskiego
[edytuj | edytuj kod]- Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich
Wydawnictwa Instytutu (ważniejsze)
[edytuj | edytuj kod]Czasopisma[10]
[edytuj | edytuj kod]- „Onomastica” (ISSN 0078-4648, e-ISSN 2658-2783), założone w 1955 roku, redaktor naczelny (2024): dr hab. Halszka Górny, prof. IJP PAN[11],
- „Polonica” (ISSN 0137-9712, e-ISSN 2545-045X), założone w 1975 roku, redaktor naczelny (2024): dr hab. Rafał L. Górski, prof. IJP PAN[12],
- „Socjolingwistyka” (ISSN 0208-6808, e-ISSN 2545-0468), założone w 1977 roku, redaktor naczelny (2024): prof. dr hab. Katarzyna Skowronek[13].
Cykle wydawnicze[14]
[edytuj | edytuj kod]- Prace Instytutu Języka Polskiego PAN (ISSN 0208-4074) (nr 1: 1975 – nr 166: 2024)[15]
- Studia dialektologiczne
- Studia gramatyczne
- Studia historyczno-językowe
Publikacje książkowe elektroniczne[14]
[edytuj | edytuj kod]- Nowe Studia Leksykograficzne (1–2: 2007–2008)
Monografie[14]
[edytuj | edytuj kod]wydawane od 1991 roku (nienumerowane)
Przewodniki elektroniczne[14]
[edytuj | edytuj kod]- Przewodnik językowo-encyklopedyczny po gramatyce semantycznej języka polskiego w ujęciu historycznym (2018–2024)
Materiały źródłowe
[edytuj | edytuj kod]- Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego (2006)[16]
Podręczniki akademickie
[edytuj | edytuj kod]IJP PAN opracował trzytomowy podręcznik Gramatyka współczesnego języka polskiego (tzw. „żółta gramatyka”[6], przez studentów zwana „jajecznicą”[17]), red. nauk. całości Stanisław Urbańczyk (ISBN 83-01-03601-X)[18][19]:
- Tom 1: Stanisław Karolak, Maciej Grochowski i Zuzanna Topolińska: Składnia (Warszawa: PWN, 1984, ISBN 83-01-03602-8),
- Tom 2: Renata Grzegorczykowa, Krystyna Kallas, Krystyna Kowalik, Roman Laskowski, Alicja Orzechowska, Jadwiga Puzynina i Henryk Wróbel: Morfologia (wyd. 1, Warszawa: PWN, 1984, ISBN 83-01-03603-6; wyd. 2 zm., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, w 2 woluminach, ISBN 83-01-12386-9; wyd. 3 popr., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, w 2 woluminach, ISBN 83-01-12829-1),
- Tom 3: Leokadia Dukiewicz i Irena Sawicka: Fonetyka i fonologia (Kraków: Wydawnictwo IJP PAN, 1995, ISBN 83-85579-37-0).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dyrekcja [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23].
- ↑ Rada Naukowa [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Szkoła Doktorska Anthropos IPAN [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ O nas. Szkoła Doktorska Anthropos Instytutów Polskiej Akademii Nauk (IPAN) [online], Anthropos. Szkoła Doktorska IPAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Studia doktoranckie w IJP PAN [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ a b c Historia [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ a b Pracownie [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Kontakt [online], Polskie Towarzystwo Językoznawcze [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Słowniki [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Czasopisma [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ O czasopiśmie [online], Onomastica. Pismo poświęcone teorii i interpretacji nazw własnych [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ O czasopiśmie [online], Polonica [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Informacje o czasopiśmie [online], Socjolingwistyka [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ a b c d Publikacje Instytutu w latach [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Prace Instytutu Języka Polskiego PAN [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
- ↑ Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego [online], sklep.ijp.pan.pl [dostęp 2021-01-17] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-21].
- ↑ Przedmowa, [w:] Alicja Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, wyd. VII uzup., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. [9], ISBN 978-83-01-15390-8 (pol.).
- ↑ Wstęp, [w:] Renata Grzegorczykowa, Roman Laskowski, Henryk Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, wyd. 3 poprawione, t. [1], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 19, ISBN 83-01-12829-1 (pol.).
- ↑ Gramatyka współczesnego języka polskiego [online], Katalog Biblioteki Narodowej [dostęp 2024-09-23].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Barbara Czopek-Kopciuch, Instytut Języka Polskiego PAN i jego dyrektorzy, [w:] Barbara Czopek-Kopciuch, Piotr Żmigrodzki (red.), Język polski wczoraj – dziś – jutro, Kraków: Lexis, 2010, s. 61–66, ISBN 978-83-89425-61-4.
- Władysław Lubaś, Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie w latach 1973–1991, „Polonica”, 16, 1994, s. 252–267, ISSN 0137-9712.
- Piotr Żmigrodzki, Wkład Instytutu Języka Polskiego PAN w dorobek polskiej lingwistyki, „Język Polski”, XCIII (4), (Język Polski. Pismo Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego), 2013, s. 243–260, ISSN 0021-6941 [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Instytut Języka Polskiego PAN – oficjalna strona internetowa Instytutu
- Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w bazie instytucji naukowych portalu Nauka Polska (OPI).
- Polska Akademia Nauk
- Katalog księgozbioru Instytutu Języka Polskiego PAN. biblioteka.ijp-pan.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-10)].
- Narodowy Korpus Języka Polskiego
- Polskie Towarzystwo Językoznawcze