Akademia Francuska

Akademia Francuska
*Académie française*
	À l'immortalité
Państwo	Francja
Siedziba	Paryż
Data założenia	22 lutego 1635
Profil działalności	naukowy
Członkowie	40
brak współrzędnych
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Akademia Francuska (fr. Académie française) – towarzystwo naukowe założone w 1635 roku w Paryżu. Pierwsza tego typu instytucja w nowożytnej Europie, później przekształcona w instytucję państwową.

Najstarsza z pięciu akademii zgrupowanych w Instytucie Francuskim (fr. Institut de France).

Akademia Francuska została powołana za panowania króla Ludwika XIII przez kardynała Richelieu. Członków Akademii jest zawsze 40, kadencje są dożywotnie. Po śmierci jednego z akademików zostaje zwolniony „fotel”, a wtedy nowego członka wybierają pozostali. Do tej pory najmniej członków zajmowało fotel 26 (trzynastu), najczęściej zaś zmieniali się zasiadający na fotelu nr 4 (dwudziestu czterech).

Zadania Akademii Francuskiej

Akademia Francuska odgrywa podwójną rolę:

Regulacja języka francuskiego

Jest to pierwotna misja, powierzona jej statutowo w chwili powołania Akademii. W przeszłości w celu wypełnienia tej misji Akademia pracowała nad zachowaniem niezmienionego kształtu języka, tak aby stał się on wspólnym dziedzictwem Francuzów i wszystkich tych, którzy używają języka francuskiego.

Obecnie Akademia działa w celu utrzymania wysokiego poziomu języka używanego powszechnie, podejmuje się także śledzenia jego koniecznej ewolucji. Ustala normy języka francuskiego, czego owocem jest publikacja Dictionnaire de l'Académie française (Słownik Akademii Francuskiej), w której publikuje się normy i zalecenia w zakresie używania języka. Ponadto członkowie Akademii biorą udział w licznych komisjach pracujących nad opracowywaniem terminologii specjalistycznej.

Mecenat

Druga misja – mecenat – nieprzewidziana początkowo, stała się możliwa dzięki dotacjom i zapisom testamentowym na rzecz Akademii. Akademia przyznaje każdego roku około 60 nagród literackich.

Szczególną rangę ma grand prix de la Francophonie (wielka nagroda w dziedzinie języka francuskiego), przyznawana corocznie od 1986. Jest ona wyrazem stałej dbałości Akademii o to, by język francuski odgrywał rolę kulturotwórczą w skali świata.

Akademia przyznaje subwencje stowarzyszeniom literackim i naukowym, organizacjom charytatywnym oraz środki celowe: na pomoc rodzinom wielodzietnym, wdowom, osobom pokrzywdzonym, lub takim które wyróżniły się poświęceniem jakiejś sprawie lub osobie. Istnieją także stypendia Akademii (noszą nazwy: Zellidja, Neveux, Corblin, Damade).

Historia Akademii

Académie française, czyli Akademię Francuską, założył w 1635 roku kardynał Richelieu.

Statut i regulamin zaproponowane przez kardynała (wraz z licencją podpisaną przez króla Ludwika XIII i zarejestrowaną przez sąd, zwany parlamentem, w 1637) przyznawały charakter oficjalny stowarzyszeniu literatów, którzy już wcześniej spotykali się w sposób nieformalny.

Pierwotna misja stanowiła, że celem Akademii jest ustalenie trwałych zasad języka francuskiego oraz uczynienie go czystym i zrozumiałym dla wszystkich. W tym duchu miała działać ta nowa instytucja, a zacząć od stworzenia słownika.

Pierwsze wydanie słownika ukazało się w 1694, następne w latach: 1718, 1740, 1762, 1798, 1835, 1878, 1932–1935, 1992. Dziewiąte wydanie jest w trakcie publikowania.

Początkowo Akademia odbywała posiedzenia u poszczególnych jej członków, później u kanclerza Séguiera, od 1672 w Luwrze i w końcu w budynku zbudowanym naprzeciw Luwru – Collège des Quatre-Nations (Kolegium Czterech Narodów) – do którego w 1805 wprowadził się Instytut Francuski.

W ciągu trzech i pół wieku swego istnienia Akademia umiała utrzymać swoje instytucje, które funkcjonowały regularnie, z wyjątkiem lat 1793–1803.

Tradycja otaczania Akademii szczególną troską przez najwyższe władze Francji została zapoczątkowana już przez jej fundatorów i trwa do dnia dzisiejszego.

„Nieśmiertelni”

Od początku swego istnienia członkami Akademii Francuskiej zostało ponad 700 osób, jednocześnie funkcję pełni 40 członków. Akademicy są jedynymi osobami władnymi wybrać nowego członka Akademii, po zwolnieniu jednego z miejsc wskutek śmierci któregoś z nich.

W Akademii zasiadają poeci, powieściopisarze, ludzie teatru, filozofowie, lekarze, naukowcy, etnolodzy, krytycy sztuki, wojskowi, przedstawiciele Kościoła – tacy, którzy przysłużyli się szczególnie propagowaniu pięknej francuszczyzny.

Tytuł „Nieśmiertelnych” zawdzięczają akademicy nadanej przez kardynała Richelieu dewizie figurującej na ich pieczęci: „Dla nieśmiertelności” (À l’immortalité).

Członkowie Akademii Francuskiej często są proszeni o wydanie światłej oceny prawidłowego użycia słów, tym samym o sprecyzowanie ich zakresu pojęciowego i niesionych przez nie wartości. Autorytet w dziedzinie semantyki przekłada się na autorytet moralny, ma wpływ na kulturę, obyczajowość i tradycje.

Słynny „zielony strój” akademików używany w czasie uroczystych posiedzeń został stworzony w czasach Konsulatu. Wybór do Akademii jest często uważany za najwyższą godność, jaką można uzyskać w społeczeństwie francuskim.

W dziejach Akademii zdarzały się rzadkie przypadki wykluczeń z jej grona z powodu uchybienia honorowi. Szczególnie drastyczne przypadki miały miejsce po II wojnie światowej z powodu kolaboracji z wrogiem: Charles Maurras, Abel Bonnard, Abel Hermand i najsłynniejszej, dotyczącej marszałka Philippe'a Pétaina.

Obecni członkowie Akademii Francuskiej

Claude Dagens, wybrany w 2008
Dany Laferrière, wybrany w 2013
wakat (Jean-Denis Bredin, wybrany w 1989, zmarł we wrześniu 2021)
Jean-Luc Marion, wybrany w 2008
Andreï Makine, wybrany w 2016
Christian Jambet, wybrany w 2024
Jules Hoffmann, wybrany w 2012
Daniel Rondeau, wybrany w 2019
Patrick Grainville, wybrany w 2018
Florence Delay, wybrana w 2000
Gabriel de Broglie, wybrany w 2001
Chantal Thomas, wybrana w 2021
Maurizio Serra, wybrany w 2020
wakat (Hélène Carrère d'Encausse, wybrana w 1990, zmarła w sierpniu 2023)
Frédéric Vitoux, wybrany w 2001
Raphaël Gaillard, wybrany w 2024
Érik Orsenna, wybrany w 1998
Mario Vargas Llosa, wybrany w 2021
Sylviane Agacinski, wybrana w 2023
Angelo Rinaldi, wybrany w 2001
Alain Finkielkraut, wybrany w 2014
wakat (René de Obaldia, wybrany w 1999, zmarł w styczniu 2022)
Pierre Rosenberg, wybrany w 1995
François Sureau, wybrany w 2020
Dominique Fernandez, wybrany w 2007
Jean-Marie Rouart, wybrany w 1997
Pierre Nora, wybrany w 2001
Jean-Christophe Rufin, wybrany w 2008
Amin Maalouf, wybrany w 2011
Danièle Sallenave, wybrana w 2011
Michael Edwards, wybrany w 2013
Pascal Ory, wybrany w 2021
Dominique Bona, wybrana w 2013
François Cheng, wybrany w 2002
Antoine Compagnon, wybrany w 2022
Barbara Cassin, wybrana w 2018
Michel Zink, wybrany w 2017
Marc Lambron, wybrany w 2014
Jean Clair, wybrany w 2008
Xavier Darcos, wybrany w 2013

Osobny artykuł: Lista członków Akademii Francuskiej według foteli.

„41. fotel”

Wielu pisarzy, często sławnych, z różnych przyczyn nigdy nie przekroczyło szacownych wrót Akademii. Działo się tak bądź dlatego, że nigdy nie kandydowali, bądź ich kandydatury były odrzucone, lub też zmarli przedwcześnie. Termin „41. fotel” został stworzony w 1885 przez pisarza Arsène’a Houssaye’a dla wskazania takich właśnie autorów (np. Jules Verne).

Linki zewnętrzne

L'Académie française (oficjalna witryna Akademii)
Les Immortels. academie-francaise.fr:80. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-24)]. : noty biograficzne 705 Nieśmiertelnych
Dictionnaire de l'Académie française. academie-francaise.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-16)]. (Słownik Akademii Francuskiej)