Aleksander Newski

Święty
Aleksander Newski
	książę Nowogrodu Wielkiego
	; Ikona św. Aleksandra Newskiego
Data urodzenia	ok. 1220
Data i miejsce śmierci	14 listopada 1263 ; Gorodiec
Czczony przez	Cerkiew prawosławną
Kanonizacja	1547; przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander I Newski
	ksiażę nowogrodzki
Okres	od 1228; do 1229
Poprzednik	Jarosław II
Następca	Michał I
	książę nowogrodzki
Okres	od 1236; do 1240
Poprzednik	Jarosław II
Następca	Andrzej II
	książę nowogrodzki
Okres	od 1241; do 1252
Poprzednik	Andrzej II
Następca	Wasyl I
	książę nowogrodzki
Okres	od 1257; do 1259
Poprzednik	Wasyl I
Następca	Dymitr I
	książę peresławski
Okres	od 1246; do 1263
Poprzednik	Jarosław II
Następca	Dymitr I
	Wielki książę kijowski
Okres	od 1249; do 1263
Poprzednik	Jarosław II
Następca	Jarosław III
	Wielki książę włodzimierski
Okres	od 1252; do 1263
Poprzednik	Andrzej II
Następca	Jarosław III
	Dane biograficzne
Dynastia	Rurykowicze
Data urodzenia	ok. 1220
Data i miejsce śmierci	14 listopada 1263 ; Gorodiec
Miejsce spoczynku	Sobór Zaśnięcia Matki Bożej we Włodzimierzu
Ojciec	Jarosław II
Matka	Rościsława
Rodzeństwo	Andrzej II; Wasyl; Michał I; Jarosław III; Konstantyn; Fiodor; Daniel; Maria; Atanazy; Eudoksja
Małżeństwo	Aleksandra Połocka
Dzieci	Wasyl I; Dymitr I; Andrzej III; Daniel I

Aleksander I Newski, ros. Александр Невский (ur. ok. 1220^[a], zm. 14 listopada 1263 w Gorodcu koło Niżnego Nowogrodu)^[2]^[3]^[4] – książę Nowogrodu Wielkiego (1228—1229, 1236—1240, 1241—1252 i 1257—1259), wielki książę kijowski (1249—1263), wielki książę włodzimierski (1252—1263) z dynastii Rurykowiczów, uznawany za świętego przez Rosyjski Kościół Prawosławny.

Życiorys

Syn księcia Jarosława II, wnuk Wsiewołoda III Wielkie Gniazdo. W 1236 został wybrany księciem Nowogrodu. W tym czasie ze wschodu nadciągały ordy tatarskie, na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzali niemieccy kawalerowie mieczowi, a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Tych ostatnich pokonał w 1240 nad Newą, stąd wziął się jego przydomek. W 1242 zwyciężył Niemców i wyzwolił miasto Psków oraz odniósł słynne zwycięstwo nad wojskami inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego na zamarzniętym jeziorze Pejpus (Czudzkim; tzw. bitwa na lodzie), co zapobiegło ich ekspansji na ziemie ruskie. Następnie pokonał najeżdżające Ruś wojska litewskie.

Będąc doskonałym dyplomatą i jednocześnie typowym feudałem, dobrze rozumiał, że jest w swych działaniach całkowicie zależny od tatarskiej Złotej Ordy. Dlatego też prowadził bezwzględną i powolną jej politykę^[5]. W 1249 przyjął tytuł księcia kijowskiego, a w 1252 – wielkiego księcia włodzimierskiego (jarłyk Batu-chana). W 1257 odbył wraz z Tatarami ekspedycję karną do Nowogrodu, powstrzymującego się z wypłatą danin.

W 1263 złożył śluby zakonne i przyjął imię Aleksy. 14 listopada tego samego roku zmarł, a jego ciało spoczęło we Włodzimierzu nad Klaźmą, w soborze Narodzenia Matki Bożej na terenie monasteru pod tym samym wezwaniem^[6].

W 1547 został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną. Relikwie Aleksandra Newskiego w 1724 przewieziono do Ławry Aleksandra Newskiego w Petersburgu, gdzie były wystawione dla kultu początkowo w cerkwi Zwiastowania, następnie w latach 1790–1922 w soborze Trójcy Świętej. W czasie akcji otwarcia relikwiarzy przeprowadzonej przez rząd bolszewicki szczątki Aleksandra Newskiego zostały odebrane wiernym i przeniesione do Muzeum Historii Religii i Ateizmu w Piotrogrodzie, gdzie pozostawały do 1989. Wówczas ponownie trafiły do soboru Trójcy Świętej, jednak bez oryginalnego srebrnego sarkofagu, który pozostaje częścią ekspozycji Ermitażu^[7].

Był ojcem Dymitra, Andrzeja i Daniela.

Aleksander Newski w kulturze

Aleksandrowi Newskiemu poświęcił kantatę Siergiej Prokofjew^[8]. Książę jest również bohaterem nakręconego w 1938 filmu Aleksander Newski Siergieja Eisensteina z wykorzystaniem muzyki Prokofjewa, a także filmu z 2008 r. Aleksander: Bitwa newska w reż. Igora Kalenowa.

W grudniu 2008 postać średniowiecznego księcia zajęła pierwsze miejsce w trwającym ponad pół roku konkursie Imię Rosji na największe postacie w rosyjskiej historii, w którym przez Internet i telefon oddano w sumie 5 mln głosów^[9]. Na Aleksandra Newskiego oddano 524 575 głosów^[10].

Zobacz też

Uwagi

↑ Podawana jest też data urodzenia 13 maja 1221^[1].

Przypisy

↑ В.А. Кучкин (W.A.В.А.К.(W.A. Kuczkin), О дате рождения Александра Невского (O datie rożdienija Aleksandra Niewskogo), „Вопросы истории (Woprosy istorii)”, 2, 1986, s. 174–176 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-22] (ros.).
↑ Aleksander Newski, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-13] .
↑ Saint Alexander Nevsky, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-13] (ang.).
↑ Aleksandras Neviškis, [w:] Visuotinė lietuvių enciklopedija [online] [dostęp 2022-10-13] (lit.).
↑ Ludwik Bazylow, Historia Rosji, PWN 1983.
↑ Владимирский в честь рождества Пресвятой Богородицы Мужской монастырь (Władimirskij w czest´ rożdiestwa Prieswiatoj Bogorodicy Mużskoj monastyr´) [online], www.pravenc.ru [dostęp 2022-10-13] .
↑ Собор Пресвятой Троицы в Александро-Невской Свято-Троицкой лавре (Sobor Prieswiatoj Troicy w Aleksandro-Niewskoj Swiato-Troickoj ławrie) [online], Энциклопедия Санкт-Петербурга (Encykłopiedija Sankt-Pietierburga) [dostęp 2022-10-13] (ros.).
↑ Prokofjew Siergiej S., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-10-27] .
↑ Имя Россия [online], www.nameofrussia.ru [dostęp 2020-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-30] .
↑ www.nameofrussia.ru/. nameofrussia.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-30)]..

Linki zewnętrzne

Michał Kozłowski, Aleksander Newski – wódz, kolaborant, bohater, Portal Histmag

[2] Podawana jest też data urodzenia 13 maja 1221^[1].

[Kuczkin-1] В.А. Кучкин (W.A.В.А.К.(W.A. Kuczkin), О дате рождения Александра Невского (O datie rożdienija Aleksandra Niewskogo), „Вопросы истории (Woprosy istorii)”, 2, 1986, s. 174–176 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-22] (ros.).

[EPWN-3] Aleksander Newski, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-13] .

[EBrit-4] Saint Alexander Nevsky, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-13] (ang.).

[VLE-5] Aleksandras Neviškis, [w:] Visuotinė lietuvių enciklopedija [online] [dostęp 2022-10-13] (lit.).

[6] Ludwik Bazylow, Historia Rosji, PWN 1983.

[7] Владимирский в честь рождества Пресвятой Богородицы Мужской монастырь (Władimirskij w czest´ rożdiestwa Prieswiatoj Bogorodicy Mużskoj monastyr´) [online], www.pravenc.ru [dostęp 2022-10-13] .

[8] Собор Пресвятой Троицы в Александро-Невской Свято-Троицкой лавре (Sobor Prieswiatoj Troicy w Aleksandro-Niewskoj Swiato-Troickoj ławrie) [online], Энциклопедия Санкт-Петербурга (Encykłopiedija Sankt-Pietierburga) [dostęp 2022-10-13] (ros.).

[9] Prokofjew Siergiej S., [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-10-27] .

[10] Имя Россия [online], www.nameofrussia.ru [dostęp 2020-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-06-30] .

[11] www.nameofrussia.ru/. nameofrussia.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-30)]..

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]