Dżafar Szarif-Emami
 Dżafar Szarif-Emami (1978) | |
| Data i miejsce urodzenia |
9 września 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 czerwca 1998 |
| Premier Iranu | |
| Okres |
od 27 sierpnia 1978 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Premier Iranu | |
| Okres |
od 31 sierpnia 1960 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Dżafar Szarif-Emami, pers. جعفر شری امامی (ur. 9 września 1910 w Teheranie, zm. 16 czerwca 1998 w Nowym Jorku) – irański polityk, dwukrotny premier Iranu w latach 1960–1961 oraz w 1978.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z ubogiej rodziny, jego ojciec był mułłą. Po ukończeniu szkoły podstawowej w Teheranie uzyskał państwowe stypendium na wyjazd do Niemiec, by tam uczyć się w zawodowej szkole kolejowej. Po osiemnastu miesiącach wrócił do Iranu i podjął pracę jako brygadzista w państwowym przedsiębiorstwie, kontynuując naukę w trybie korespondencyjnym, następnie uzyskał kolejne stypendium państwowe na kształcenie w Szwecji. W 1939 uzyskał stopień inżyniera kolei[1]. Podczas II wojny światowej, w 1943, został aresztowany przez Brytyjczyków[2], na podstawie podejrzeń o sympatie proniemieckie. W więzieniu spędził nieco ponad rok; po zwolnieniu nie wrócił do pracy na kolei, parał się różnych zajęć[1].
W 1950 premier Hadż Ali Razmara zatrudnił go w administracji publicznej jako sekretarza, a następnie mianował go ministrem dróg. W tym czasie Szarif-Emami ożenił się z kobietą ze szlacheckiej rodziny Moazzami, aktywnej we Froncie Narodowym. Przyjacielem rodziny jego żony był Mohammad Mosaddegh. Podczas zorganizowanego przez CIA i MI6 przewrotu wymierzonego w jego rząd, 19 sierpnia 1953, premier szukał schronienia właśnie w domu Szarifa-Emamiego. Kiedy zrozumiał, że puczyści odnieśli sukces, za jego pośrednictwem poinformował gen. Fazlollaha Zahediego o tym, że rezygnuje z oporu[1]. Mimo tych koligacji, Szarif-Emami nie należał do zwolenników Mosaddegha[1].
W 1955 został mianowany senatorem. Dwa lata później wszedł do rządu Manuczehra Eghbala jako minister przemysłu. Pełniąc to stanowisko, sprzeciwiał się wdrażaniu programu przekształceń gospodarczych sugerowanych przez Stany Zjednoczone (ostatecznie przyjętego)[1].
W 1961 szach Mohammad Reza Pahlawi po raz pierwszy mianował go premierem Iranu[3]. Nastąpiło to w momencie poważnego kryzysu gospodarczego i ożywienia działalności organizacji opozycyjnych, w tym zdelegalizowanego po 1953 Frontu Narodowego. Gdy w 1961 kolejne wybory parlamentarne w Iranie zostały sfałszowane, opozycja zorganizowała w kraju serię demonstracji, w maju 1961 doszły do nich strajki nauczycieli i innych grup zawodowych. Protesty zostały rozpędzone; zginął jeden nauczyciel, było też kilku rannych. Premier utrzymywał następnie, że policja zastosowała brutalne środki bez jego wiedzy i zgody. Twierdził nawet, że zarówno protesty, jak i sposób ich rozpędzenia zostały zainspirowane przez amerykańską ambasadę w celu obalenia jego rządu, z którego niezadowoleni byli i Amerykanie, i szach. Kilka dni po strajku nauczycieli i po dziewięciu miesiącach od nominacji na premiera, 5 maja 1961, Dżafar Szarif-Emani złożył rezygnację[3]. Kilka miesięcy później został przewodniczącym irańskiego Senatu. Mohammad Reza Pahlawi powierzył mu również kierowanie Fundacją Pahlawich, instytucją dobroczynną, której fundusze pochodziły z części majątku dynastii[3].
W 1968 otrzymał Order Odrodzenia Polski I klasy[4].
W 1978, w czasie kolejnego narastającego kryzysu w państwie, Szarif-Emami po raz drugi został powołany na premiera kraju. Mohammad Reza Pahlawi miał nadzieję, że nowy rząd stanie się gabinetem zgody narodowej i umożliwi monarchii przetrwanie. Premier wykonał wyraźne gesty pod adresem opozycji islamskiej, zamykając bary i kasyna, uwolnił również więźniów politycznych i doprowadził do aresztowania najbardziej skompromitowanych urzędników. Działania te nie wystarczyły, by doprowadzić do zakończenia antyrządowych protestów. Po kolejnych manifestacjach i ich stłumieniu przez policję (czarny piątek w Teheranie 8 września 1978) Szarif-Emami zrezygnował z urzędu, a następnie emigrował do Stanów Zjednoczonych[3].
Był wolnomularzem i Wielkim Mistrzem wszystkich działających w Iranie lóż masońskich[1]. Był również bibliofilem, zgromadził bibliotekę liczącą 11 tys. tomów, którą w testamencie przekazał państwu[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Abbas Milani, Eminent Persians, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008, s. 305–307, ISBN 978-0-8156-0907-0, OCLC 225870858.
- ↑ Ervand Abrahamian: Historia współczesnego Iranu. Warszawa: Książka i Wiedza, 2008, s. 175. ISBN 978-83-05-13597-9.
- ↑ a b c d e Abbas Milani, Eminent Persians, wyd. 1st ed, Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press, 2008, s. 308–310, ISBN 978-0-8156-0907-0, OCLC 225870858.
- ↑ Wojciech Stela: Polskie ordery i odznaczenia (Vol. I). Warszawa: 2008, s. 48.