Ińsko
53°26′09″N 15°33′01″E/53,435833 15,550278
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
.jpg) Ińsko z lotu ptaka | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
ok. 1300 | ||||
| Burmistrz |
Ewa Szkołut | ||||
| Powierzchnia |
7,48 km² | ||||
| Populacja (30.12.2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 91 | ||||
| Kod pocztowy |
73-140 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
ZST | ||||
Położenie na mapie gminy Ińsko  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu stargardzkiego  | |||||
| 53°26′09″N 15°33′01″E/53,435833 15,550278
| |||||
| TERC (TERYT) |
3214054 | ||||
| SIMC |
0979099 | ||||
Urząd miejski ul. Bohaterów Warszawy 3873-140 Ińsko | |||||
| Strona internetowa | |||||
Ińsko (niem. Nörenberg[2]) – miasto w Polsce położone w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ińsko, nad jeziorem Ińsko.
Według danych z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 1810 mieszkańców[1]
Ośrodek turystyczny w centrum Pojezierza Ińskiego.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 7,48 km²[3]. Miasto leży na historycznym Pomorzu Zachodnim.
W latach 1954–1972 miasto było siedzibą władz gromady Ińsko, mimo że do niej nie należało. W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało do województwa szczecińskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
W 1248 roku została wzmiankowana słowiańska osada rybacka przy jeziorze Ińsko[4][5]. W 1300 roku Ińsko zostało wymienione jako miasto, jednak dokładna data lokacji jest nieznana[5]. Niemiecką nazwę miasta Nörenberg łączy się z pochodzeniem osadników niemieckich z okolic frankońskiej Norymbergi. W latach 1335 i 1338 mieszkańcy zostali zwolnieni na kilka lat z płacenia podatku, co umożliwiło dokończenie procesu budowy miasta, łącznie ze wzniesieniem obwarowań. W 1334 w mieście osadzony został zakon dominikanów[6], funkcjonujący tu do czasów reformacji. W tym czasie zbudowana została również fara miejska usytuowana we wschodniej części Rynku.
.jpg)
W 1350 margrabia Ludwik z dynastii Wittelsbachów, przekazał miasto w lenno Henningowi von Wedlowi. W cztery lata później Wedlowie wykupili miasto na własność osiedlając się zapewne w siedzibie wójtów, która miała istnieć w obrębie murów obronnych. Siedziba ta, jak również miasto, zostały częściowo zniszczone w 1370 przez księcia pomorskiego Kazimierza III. Dwa lata później Wedlowie otrzymali pozwolenie na budowę zamku, który został usytuowany po południowo-wschodniej stronie miasta, za murami obronnymi. Na początku XV wieku miasto było jeszcze dwukrotnie oblegane i częściowo niszczone przez rycerstwo polskie pod dowództwem Jana Czarnkowskiego i Arnolda Brzyckiego. W XV w. po zachodniej stronie miasta zbudowany został szpital z kaplicą św. Jerzego. Od 1454 miasto należało (ponownie) do Brandenburgii. W 1657 Ińsko zniszczone zostało przez walczące ze Szwedami wojska Stefana Czarnieckiego, również później jego mieszkańcy znacznie ucierpieli w wyniku toczonych na terenie Pomorza wojen: siedmioletniej i północnej. Zniszczone zostały wówczas obwarowania miejskie, zamek i kaplica św. Jerzego.
W 1719 w Ińsku mieszkało zaledwie 298 mieszkańców. W 1775 Ińsko kupiła rodzina von Goltz i von Bornstedt. Rozpoczęła się powolna odbudowa miasta, którego większy rozwój nastąpił dopiero w 2. połowie XIX wieku. W 1801 miasto liczyło 920 mieszkańców, a w 1867 mieszkało tu już 2703 osoby. W 1858 rozebrano stary ratusz, zapewne średniowieczną farę miejską, a nowy neogotycki kościół zbudowano w 1860 r. wtedy również zaprzestano pochówków na cmentarzu przykościelnym i założono nowy cmentarz przy drodze do Storkowa. W 1870 zmodernizowano ulice i drogę do Chociwla. W latach 60. XIX w. gmina żydowska zbudowała w mieście synagogę. Cmentarz gminy założony na początku XIX w. usytuowany był po wschodniej stronie miasta. W ostatniej ćwierci XIX w. rozwinęła się zabudowa po wsch. stronie miasta, a po stronie płn. nad brzegiem jeziora, założono kąpielisko. W 1896 powstał dworzec kolei wąskotorowej, a na początku XX w. powstało kilka zakładów przemysłowych: mleczarnia, fabryka obuwia, fabryka maszyn Schroedera. W 1939 Ińsko liczyło 3012 mieszkańców. W czasach Polski Ludowej rozwinął się przemysł budowlany, drzewny oraz działało gospodarstwo rybne[7]. W 1966 w Ińsku mieszkało 1700 osób.
Architektura i urbanistyka
[edytuj | edytuj kod]
Na początku XX wieku również wymieniona została prawie w całości zabudowa mieszkalna z ryglowej na murowaną, a w okresie międzywojennym zabudowę rozszerzono w kierunku zachodnim i wschodnim.
W rozplanowanej symetrycznie centralnej części miasta, podzielonej szachownicowym układem ulic z obszernym rynkiem w centrum, znajdował się kościół, ratusz, szkoła, poczta, 3 hotele i zabudowa mieszczańska w formie kamienic i wolnostojących domów. Przebieg dawnych obwarowań akcentował niewielki fragment murów zachowany po stronie południowej. Poza obrębem średniowiecznego centrum znajdowały się: zespół folwarku zamkowego, kaplica baptystów, dworzec kolejowy, cmentarze, budynki przemysłowe, w tym wiatrak stojący nieopodal cmentarza, remiza strażacka, budynek sądu.
W 1945 zabudowa wewnątrz kwartałów średniowiecznego miasta, wielokrotnie wymieniana w czasach nowożytnych, została niemal w całości zniszczona podczas działań wojennych. Zachował się przebieg ulic, fragment murów obronnych, zabudowa przedmieść i cmentarz ewangelicki. Z założonego ok. 1300 miasta, pozostał jedynie plan centralnej części, charakteryzujący się regularnym, szachownicowym układem prostokątnych kwartałów rozlokowanych wokół Rynku, a wyznaczonych przebiegiem kilku ulic, w tym głównej ul. Bohaterów Warszawy, stanowiącej przedłużenie starego traktu komunikacyjnego łączącego Ińsko z Chociwlem, Węgorzynem i Reczem. Ze średniowiecznej zabudowy miasta pozostał jedynie niewielki fragment kamiennych murów obronnych, usytuowany po południowo-zachodniej stronie Ińska, w pobliżu ul. Ogrodowej. Kilka domów zachowanych w kwartałach obrzeżnych pochodzi z przełomu XIX i XX w.
.jpg)
Istniejąca poza obrębem Starego Miasta zabudowa, rozciągająca się po zachodniej, północno-wschodniej i południowo-wschodniej stronie miasta, pochodzi głównie z przełomu XIX i XX w. oraz z okresu międzywojennego. Występują tu przede wszystkim domy parterowe i piętrowe, murowane z cegły, otynkowane, przykryte dachami dwuspadowymi, usytuowane w zwartej zabudowie pierzejowej, jak również wolno stojące. Fasady kilkunastu domów posiadają historyzujący wystrój architektoniczny w formie gzymsów i opasek okiennych.
Teren Starego Miasta w Ińsku z XIII wieku jest objęty ochroną prawną (wpis do rejestru zabytków[8]). Zabytkami rejestrowanymi w mieście są relikty murów obronnych z 2. połowy XIV wieku przy ul. Ogrodowej[9], oraz dworzec kolei wąskotorowej z przełomu XIX/XX w., będący częścią Stargardzkiej Kolei Wąskotorowej.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- Struktura demograficzna mieszkańców miasta Ińska według danych z 31 grudnia 2007[10]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 2023 | 100 | 1005 | 49,68 | 1018 | 50,32 |
| Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 393 | 19,43 | 194 | 9,59 | 199 | 9,84 |
| Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 1331 | 65,79 | 609 | 30,1 | 722 | 35,69 |
| Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 299 | 14,78 | 202 | 9,99 | 97 | 4,79 |
- Piramida wieku mieszkańców Ińska w 2014 roku[11].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]
W Ińsku mieści się urząd pocztowy, agencja bankowa oraz punkt kasowy banku spółdzielczego. Inne przedsiębiorstwa to: tartak, fabryka węgla drzewnego, fabryka etanolu, rybołówstwo.
W miejscowości działał Kombinat Państwowych Gospodarstw Rolnych Ińsko[12], wcześniej jako samodzielne Państwowe Gospodarstwo Rolne Ińsko[13]. W 1990 r. mienie Kombinatu PGR w Ińsku nie podległo komunalizacji, a zarząd nad nim przyjął wojewoda[14].
Administracja
[edytuj | edytuj kod]Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Ińska wybierają do swojej rady miejskiej 9 radnych (9 z 15). Pozostałych 6 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Ińsko. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest Urząd Gminy i Miasta Ińsko przy ul. Bohaterów Warszawy.
Burmistrzowie Ińska:
- Jan Masznicz
- Stanisław Zimnicki (1994–1998)
- Teresa Działoszewska (1998–2006)
- Andrzej Racinowski (2006-2014)
- Jacek Liwak (od 2014)
Mieszkańcy Ińska wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Szczecinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]- Kościół greckokatolicki:
- parafia Podwyższenia Krzyża Pańskiego, nabożeństwa prowadzone są w kościele rzymskokatolickim św. Józefa[15]
- Kościół rzymskokatolicki:
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Poczynając od 1973 r. w Ińsku odbywa się coroczny przegląd filmów – „Ińskie Lato Filmowe”[17].
Od 2018 roku na dawnym dworcu kolei wąskotorowej funkcjonuje Ińska Izba Pamięci[18].
Sport
[edytuj | edytuj kod]Miejscowym klubem jest LZS „Ina” Ińsko która występuje w klasie Okręgowej. Barwy miejscowego klubu to zielono-żółte.
Ludzie związani z Ińskiem
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Główny Urząd Statystyczny, Polski Rocznik Demograficzny 2022 [online], stat.gov.pl.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Ińsko, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-06-15].
- ↑ a b insko.pl: Historia Ińska. [dostęp 2019-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 stycznia 2019)]. (pol.).
- ↑ lokalizacja nieznana
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa, 1980, s. 148, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ wojewódzki konkserwator zabytków, nr rej. 79 z 27.02.1956
- ↑ wojewódzki konkserwator zabytków, nr rej. A-243 z 22.12.2005
- ↑ Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] Bank Danych Regionalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2010-03-02]. (pol.).
- ↑ Ińsko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie ustalenia wykazu przedsiębiorstw państwowych i jednostek organizacyjnych, których mienie nie podlega komunalizac... [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1957 r. w sprawie zmiany granic niektórych województw [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. (Dz.U. z 1990 r. nr 51, poz. 301)
- ↑ Dekanat koszaliński [online], cerkiew.net.pl [dostęp 2023-06-12].
- ↑ Parafia rzymskokatolicka p.w. św. Józefa, Ińsko [online], szczecin.kuria.pl [dostęp 2023-06-12].
- ↑ O festiwalu. Stowarzyszenie Ińskie Lato Filmowe, 2012-05-09. [dostęp 2013-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-18)].
- ↑ Wioletta Mordasiewicz: Na byłej stacji wąskotorówki otwarto Ińską Izbę Pamięci. Głos Szczeciński, 2018-10-25. [dostęp 2018-10-25].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- 10.3. Charakterystyka układu przestrzennego miasta Ińsko i jego wartości kulturowych. W: Jeleniogórskie Biuro Planowania i Projektowania: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Ińsko. Urząd Gminy i Miasta Ińsko, 2002. — Tekst historyczny zaczerpnięty ze Studium gminy, będącym załącznikiem do uchwały nr III/18/2002 Rady Miejskiej w Ińsku z dnia 30 grudnia 2002 roku, która na podstawie art. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062) nie jest przedmiotem prawa autorskiego.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Historia Żydów w Ińsku na portalu Wirtualny Sztetl
- Legenda o Ińskim Raku, zdjęcia
- Noerenberg (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 172.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
