Linia kolejowa

Linia kolejowa – wyznaczona przez zarządcę infrastruktury droga kolejowa przystosowana do prowadzenia ruchu pociągów^[1].

Na liniach kolejowych rozmieszczone są punkty eksploatacyjne^[2].

Historia

Pierwsze linie kolejowe na świecie wybudowano w latach 1764–1825 w, zależnie od źródeł, Wielkiej Brytanii (z Darlington do Stockton) lub USA.

Charakterystyka

Linia kolejowa dzieli się na mniejsze elementy^[3]^[4]:

Schematyczny podział linii; litery alfabetu symbolizują nazwy stacji i posterunków

Każda linia kolejowa posiada m.in. własny numer, nazwę oraz kilometraż^[4]^[5] (w formie tabliczek na słupach trakcyjnych lub betonowych słupków hektometrowych). Zadaniem kilometrowania jest określenie usytuowania istniejących budowli i urządzeń kolejowych względem położenia hektometrów. Początek, kierunek i koniec kilometrowania dla linii kolejowych ustala zarządca infrastruktury^[6].

Parametry techniczno-eksploatacyjne linii kolejowej to ustalone przez zarząd kolei dla danej linii parametry określające m. in.^[7]:

maksymalną dopuszczalną prędkość eksploatacyjną pojazdów kolejowych,
maksymalne dopuszczalne naciski na tor kolejowy,
obciążenie przewozami wyrażone w gigagramach brutto na rok [Gg/rok] lub teragramach brutto na rok [Tg/rok],
skrajnię budowli.

Długość linii kolejowych eksploatowanych to suma długości budowlanych czynnych linii kolejowych normalnotorowych, wąskotorowych i szerokotorowych, mierzona na liniach jednotorowych wzdłuż osi toru, a na liniach wielotorowych wzdłuż osi najdłuższego toru^[8].

Za najdłuższą linię kolejową na świecie uznawany jest, położony w Rosji, system Kolei Transsyberyjskiej z najdłuższym odcinkiem wynoszącym 9288 km^{[potrzebny przypis]}, natomiast najwyżej położony jest fragment chińskiej linii tybetańskiej w punkcie na wysokości 5072 m n.p.m.

Linie kolejowe powinny być wyposażone m.in. w^[9]:

stałe sygnalizatory torowe (semafory i tarcze), ustawiane lub zawieszane przy torze kolejowym, informujące obsługę pojazdu kolejowego o dopuszczalnej prędkości, jaka obowiązuje na odcinku za sygnalizatorem torowym; na liniach kolejowych przystosowanych do dużych prędkości sygnalizacja torowa może być zastąpiona sygnalizacją kabinową w pojeździe kolejowym;
znaki i sygnały drogowe widoczne w każdych warunkach atmosferycznych, informujące o kilometrażu, pochyleniu podłużnym i innych parametrach toru oraz oznaczające odcinki, na których obowiązuje inna prędkość niż ustalona parametrami eksploatacyjnymi dla danej linii;
urządzenia łączności pomiędzy posterunkami ruchu.

Podstawowym elementem linii kolejowej jest droga kolejowa^[10]. Wyposażenie techniczne linii kolejowej obejmuje konstrukcyjne elementy nawierzchni, podtorze, obiekty inżynieryjne oraz, w szczególności, następujące budowle i urządzenia^[11]:

systemu sterowania ruchem kolejowym,
związane z obsługą przewozu osób i rzeczy,
zaplecza technicznego taboru kolejowego,
zasilania elektrotrakcyjnego,
telekomunikacyjne,
zasilania elektroenergetycznego,
sieci technicznych,
związane ze skrzyżowaniami w jednym poziomie z drogami i przejściami (m.in. przejazdy kolejowo–drogowe)^[12],
związane z osłoną antyawaryjną.

Możliwości eksploatacyjno–ruchowe danej linii kolejowej lub jej części (odcinka linii) do wykonywania na niej przejazdów pociągów w danym czasie określane są jako całkowita zdolność przepustowa. Wskazuje ona największą liczbę pociągów lub par pociągów, które mogą przejechać po danym fragmencie linii kolejowej (odcinku, szlaku) w ciągu określonego czasu, zazwyczaj doby lub godziny szczytowego natężenia przewozów^[13]. Zdolność przepustowa zależy od parametrów technicznych linii kolejowej, takich jak dopuszczalna prędkość maksymalna, liczba i długość odcinków o ograniczonej prędkości, liczba torów szlakowych, rodzaj urządzeń sterowania ruchem pociągów, układy torowe na stacjach czy struktura rodzajowa pociągów wykorzystujących daną linię kolejową i parametry ich ruchu^[13].

Klasyfikacja linii kolejowych

Linie kolejowe klasyfikowane mogą być według ich właściwości, parametrów technicznych lub funkcji gospodarczych i społecznych^[5]^[14]:

kategoria linii:
- magistralna,
- pierwszorzędna,
- drugorzędna,
- znaczenia miejscowego;
liczba torów:
- jednotorowe,
- dwutorowe;
elektryfikacja:
- zelektryfikowane,
- niezelektryfikowane;
szerokość toru:
- normalnotorowe (o rozstawie szyn między wewnętrznymi krawędziami toków szynowych 1435 mm),
- szerokotorowe (o szerokości większej niż 1435 mm, np. 1520 mm – Rosja, Ukraina, Białoruś, i inne kraje WNP, 1600 mm – Irlandia lub 1676 mm – Hiszpania, Portugalia),
- wąskotorowe (o szerokości mniejszej niż 1435 mm, np. 1067 mm, 1000 mm, 785 mm, 750 mm i 600 mm);
znaczenie linii:
- państwowe,
- pozostałe;
klasa toru: wartości od 0 do 5
sieci transportowe:
- AGC,
- AGTC,
- TEN-T kompleksowa,
- TEN-T bazowa pasażerska,
- TEN-T bazowa towarowa;
prędkość konstrukcyjna:
- 250 km/h,
- 200 km/h,
- 160 km/h,
- 140 km/h,
- 130 km/h,
- 120 km/h,
- 110 km/h,
- 100 km/h,
- 90 km/h,
- 80 km/h,
- 70 km/h,
- 60 km/h,
- 50 km/h,
- 40 km/h.

Dodatkowo linie kolejowe można wyróżnić w zakresie np.:

ukształtowania terenu:
- nizinne (o pochyleniach podłużnych linii od 5 do 10‰ i promieniach łuków w granicach od 500 do 2000 m),
- podgórskie (o pochyleniach podłużnych linii od 10 do 15‰ i promieniach łuków w granicach od 300 do 1500 m),
- górskie (o pochyleniach podłużnych linii do 30‰ i z promieniami łuków w granicach od 300 do 800 m);
położenia w stosunku do powierzchni terenu:
- naziemne, nadziemne, podziemne.

Linie kolejowe w Polsce

Osobny artykuł: Linie kolejowe w Polsce.

Zobacz też

Przypisy

↑ Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1984 – art. 4).
↑ Paweł Zalewski, Piotr Siedlecki, Arkadiusz Drewnowski: Technologia transportu kolejowego. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2013, s. 23. ISBN 978-83-206-1919-5.
↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 lipca 2005 r. w sprawie ogólnych warunków prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji (Dz.U. z 2005 r. nr 172, poz. 1444).
↑ ^a ^b Kazimierz Towpik: Infrastruktura transportu kolejowego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2009, s. 28. ISBN 978-83-7207-807-0.
↑ ^a ^b Id-12 (D29) Wykaz linii. plk-sa.pl, 2024-06-07. [dostęp 2024-08-29]. (pol.).
↑ Rozdział 6. Kilometracja linii kolejowej. W: Standard techniczny „O organizacji i wykonywaniu pomiarów w geodezji kolejowej”. GK-1. Warszawa: PLK SA, 2015, s. 34. [dostęp 2018-07-07].
↑ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział I, § 3).
↑ Długość linii kolejowych eksploatowanych. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-01-21].
↑ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział II, Rozdział 3).
↑ Tadeusz Basiewicz, Leszek Rudziński, Marianna Jacyna: Linie kolejowe. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2009, s. 8. ISBN 978-83-7207-742-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział II, Rozdział 1).
↑ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych oraz bocznic kolejowych z drogami i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1744) z późn. zm.
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 4 grudnia 2020 r. w sprawie planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich oraz w wojewódzkich przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 2328), s. 13.
↑ Paweł Zalewski, Piotr Siedlecki, Arkadiusz Drewnowski: Technologia transportu kolejowego. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2013, s. 24. ISBN 978-83-206-1919-5.

Bibliografia

Włodzimierz Rydzkowski: Transport. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-13180-2.
Jerzy Godwod: Zarys kolejnictwa. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986. ISBN 83-206-0632-2.

[1] Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1984 – art. 4).

[2] Paweł Zalewski, Piotr Siedlecki, Arkadiusz Drewnowski: Technologia transportu kolejowego. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2013, s. 23. ISBN 978-83-206-1919-5.

[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 lipca 2005 r. w sprawie ogólnych warunków prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji (Dz.U. z 2005 r. nr 172, poz. 1444).

[ReferenceA-4] Kazimierz Towpik: Infrastruktura transportu kolejowego. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2009, s. 28. ISBN 978-83-7207-807-0.

[plkid12-2024-5] Id-12 (D29) Wykaz linii. plk-sa.pl, 2024-06-07. [dostęp 2024-08-29]. (pol.).

[6] Rozdział 6. Kilometracja linii kolejowej. W: Standard techniczny „O organizacji i wykonywaniu pomiarów w geodezji kolejowej”. GK-1. Warszawa: PLK SA, 2015, s. 34. [dostęp 2018-07-07].

[7] Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział I, § 3).

[8] Długość linii kolejowych eksploatowanych. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-01-21].

[9] Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział II, Rozdział 3).

[10] Tadeusz Basiewicz, Leszek Rudziński, Marianna Jacyna: Linie kolejowe. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 2009, s. 8. ISBN 978-83-7207-742-4.

[11] Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 1998 r. nr 151, poz. 987, Dział II, Rozdział 1).

[Rozporzadzenie-12] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 20 października 2015 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać skrzyżowania linii kolejowych oraz bocznic kolejowych z drogami i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1744) z późn. zm.

[Rozporządzenie-13] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 4 grudnia 2020 r. w sprawie planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w międzywojewódzkich i międzynarodowych przewozach pasażerskich oraz w wojewódzkich przewozach pasażerskich w transporcie kolejowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 2328), s. 13.

[14] Paweł Zalewski, Piotr Siedlecki, Arkadiusz Drewnowski: Technologia transportu kolejowego. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2013, s. 24. ISBN 978-83-206-1919-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]