Makak czarnawy

Makak czarnawy
	Macaca nigrescens
	(Temminck, 1849)
	; Makak czarnawy na XIX-wiecznej ilustracji
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Rodzaj	makak
Gatunek	makak czarnawy
Synonimy
	Papio nigrescens Temminck, 1849; Macaca nigriscens (Temminck, 1849);
	Papio nigrescens Temminck, 1849; Macaca nigriscens (Temminck, 1849);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Makak czarnawy (Macaca nigrescens) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae). Endemit Celebesu. Jest narażony na wyginięcie.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1849 roku holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck, nadając mu nazwę Papio nigrescens^[1]. Miejsce typowe to Gorontalo, północny Celebes, Indonezja^[3]^[4]. Okaz typowy (lektotyp) to zamontowana skóra (w znaturalizowanej pozycji) i czaszka samicy (sygnatura RMNH.MAM.39136) ze zbiorów Rijksmuseum van Natuurlijke Historie w Lejdzie; okaz zebrał 12 października 1841 roku Eltio Alegondus Forsten^[5].

Macaca nigriscens należy do grupy gatunkowej silenus^[3]. M. nigrescens jest genetycznie i morfologicznie podobny do M. nigra, a strefa intergradacji między nimi została zgłoszona w zachodniej części Parku Narodowego Bogani Nani Wartabone w dolnym biegu rzeki Onggak Dumoga^[3]^[6].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[3].

Etymologia

Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco ‘małpa’; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongu makaka i została zaadoptowana przez Buffona w 1766 roku^[7].
nigrescens: łac. nigrescens, nigrescentis ‘czarniawy’, od nigrescere ‘być czarnym’, od niger ‘czarny’^[8].

Występowanie

Jest to endemiczny gatunek makaka występujący w lasach deszczowych w północnej części wyspy Celebes w Indonezji, na wschód od Gorontalo do rzeki Onggok Dumoga na północnej półwyspowej części wyspy^[3]. Występuje zarówno na terenach nizinnych, jak i górskich (do 2000 m n.p.m.)^[2]^[9].

Morfologia

Samce zwykle są większe od samic, brak dymorfizmu płciowego. Osiągają 50–60 cm długości oraz mają krótki ogon o długości 2–5 cm^[6]^[9]^[10]; brak danych dotyczących masy ciała^[6]^[10].

Styl życia

Makak czarnawy praktycznie cały czas spędza na drzewach. Prawie połowę doby spędza na odpoczynku, natomiast jedzenie zajmuje mu tylko 10% czasu. Zwykle tworzą grupy kilkunastu osobników, jednak można spotkać je w grupie nawet około 60. Współczynnik samców do samic w stadzie wynosi około 1 do 7^[9].

Pożywienie

Żywią się głównie owocami, które stanowią 85% ich diety. Resztę uzupełniają roślinami oraz nasionami^[9].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c C.J. Temminck: Coup-d'oeil général sur les possessions néerlandaises dans l’Inde archipélagique. T. 3. Leide: Arnz & Comp, 1849, s. 111. (fr.).
↑ ^a ^b ^c Macaca nigrescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 220. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca nigrescens (Temminck, 1849). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-16]. (ang.).
↑ RMNH.MAM.39136. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-16]. (niderl. • ang.).
↑ ^a ^b ^c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 631. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
↑ nigrescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Macaca nigrescens (Temminck, 1849) [online], www.gbif.org [dostęp 2023-01-27] (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 144. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[tem-1] C.J. Temminck: Coup-d'oeil général sur les possessions néerlandaises dans l’Inde archipélagique. T. 3. Leide: Arnz & Comp, 1849, s. 111. (fr.).

[iucn-2] Macaca nigrescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[icmw-3] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 220. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-4] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca nigrescens (Temminck, 1849). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-16]. (ang.).

[bioportal-5] RMNH.MAM.39136. Naturalis Bioportal. [dostęp 2023-09-16]. (niderl. • ang.).

[hmw-6] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 631. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[pal-7] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).

[8] nigrescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-16] (ang.).

[:0-9] Macaca nigrescens (Temminck, 1849) [online], www.gbif.org [dostęp 2023-01-27] (ang.).

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 144. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]