Wyspa Wężowa
45°15′18″N 30°12′15″E/45,255000 30,204167.jpg) Wyspa Wężowa (2008) | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
0,205 km² |
| Populacja • liczba ludności • gęstość |
|
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 45°15′18″N 30°12′15″E/45,255000 30,204167
| |
| |
Wyspa Wężowa[1] (w literaturze spotykana także nazwa Wyspa Węży[2][3]; ukr. острів Зміїний, ostriw Zmijinyj; ros. остров Змеиный, ostrow Zmieinyj; rum. Insula Șerpilor; tur. Yılan Adası; stgr. Λευκή, Leuke; gr. Φιδονήσι, Fidonisi) – wyspa na Morzu Czarnym położona na ukraińskich wodach terytorialnych.
Leży 35 km na wschód od delty Dunaju. Ma 690 m długości i 560 m szerokości, jej powierzchnia wynosi 0,205 km². Najwyżej położony punkt wznosi się 41,3 m n.p.m.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Starożytność
[edytuj | edytuj kod]Według mitologii greckiej, przy ujściu Dunaju znajdowały się Wyspy Szczęśliwe, na których zatrzymał się czas i nadal panował złoty wiek Kronosa. Żyli tu pod panowaniem Kronosa Achilles, Ajas Wielki, Neoptolemos, Menelaos, Helena Trojańska i inni greccy herosi (w innej wersji Medea lub Ifigenia). Istniała tu utożsamiana z Wyspą Wężową wyspa Leuke (dosł. „Jasna”, „Biała Wyspa”), na której znajdowała się świątynia Achillesa Pontarchosa („władcy mórz”) – wyspę tę nazywano także Achilleos Nesos, wyspą Achillesa[4][5][6]. O wyspie wspominał Pliniusz Starszy oraz Flawiusz Arrian w liście do cesarza Hadriana.
Czasy nowożytne
[edytuj | edytuj kod]W czasach przynależności do Imperium Osmańskiego Grecy zaczęli nazywać ją Fidonisi (dosł. Wyspa Wężowa). Była też znana wówczas pod nazwą Ilanada lub Ilanda, co jest zniekształceniem tureckiej nazwy Yilan Adası[7]. Istnieje przypuszczenie, że Marcin Paszkowski w eposie „Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary” (1615) wymienia ją pod nazwą Hadieczów Ostrów, która ma nawiązywać do żyjącej na niej „gadziny”[8].
U wybrzeży wyspy 14 lipca 1788 roku, podczas wojny rosyjsko-tureckiej 1787–1791, miała miejsce bitwa pod Fidonisi.
W latach 1825–1856 należała czasowo do Imperium Rosyjskiego. W roku 1877 Turcy przekazali wyspę Rumunii, przy której pozostała również po I wojnie światowej na mocy traktatu wersalskiego.
XX wiek
[edytuj | edytuj kod]W czasie II wojny światowej o wyspę toczyły się walki. W 1940 ZSRR wymusił na Rumunii jej oddanie, wraz z Besarabią[9], ale po ataku Niemiec na ZSRR Rumunia odzyskała te tereny i anektowała kolejne[10]. Od sierpnia 1944 okupowana przez wojska radzieckie. Do 1948 formalnie należała do Rumunii. Po wyznaczeniu granicy rumuńsko-radzieckiej wyspa faktycznie znalazła się w granicach Związku Radzieckiego, choć nie zapisały tego traktaty międzynarodowe. Oficjalnie Rumunia potwierdziła przynależność wyspy do ZSRR w traktacie granicznym z 1961 roku.
W latach 1967–1987 strona radziecka i rumuńska negocjowały wyznaczenie granic w obrębie szelfu kontynentalnego. W 1987 roku strona rumuńska odmówiła uznania radzieckiej oferty przekazania 4000 km² wokół wyspy.
Współczesność
[edytuj | edytuj kod]Po rozpadzie ZSRR wyspa znalazła się pod administracją niepodległej Ukrainy. Rumunia zgłaszała pretensje do wyspy. W 1997 roku jednak oba państwa zawarły porozumienie o uznaniu dotychczasowej granicy za nienaruszalną, pozostawiając do wyjaśnienia granice morskie.
Od 2004 Ukraina toczyła spór o granicę wyłącznej strefy ekonomicznej w okolicy wyspy z Rumunią przed Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze, powodem były złoża gazu i ropy naftowej. Rumunia twierdziła, że sporny obiekt nie jest wyspą, a skałą morską i nie można wokół niego ustanowić wód terytorialnych, co byłoby podstawą do rozszerzenia rumuńskiej wyłącznej strefy ekonomicznej. W lutym 2009 roku trybunał uznał, że wyspa jest punktem odniesienia dla wód terytorialnych o promieniu 12 mil morskich, ale nie może służyć za punkt odniesienia do wyznaczenia ukraińskiej wyłącznej strefy ekonomicznej. Ukraina otrzymała 1/5 spornego terenu na szelfie, a resztę – Rumunia[10].
Wojna rosyjsko-ukraińska
[edytuj | edytuj kod]
Wyspa została zaatakowana przez wojska Federacji Rosyjskiej pierwszego dnia ich inwazji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku. Wieczorem tego dnia Państwowa Służba Graniczna Ukrainy przyznała, że straciła kontakt z jej obrońcami i wyspa została stracona[11].
30 czerwca 2022 roku Ministerstwo Obrony Rosji ogłosiło, że wycofało wojska z wyspy w „geście dobrej woli” po zrealizowaniu celów wojskowych[12]. Według Ukrainy pospieszne wycofanie sił rosyjskich nastąpiło po ataku na wyspę przez siły ukraińskie[13].
8 lipca 2023 roku, w 500. dzień wojny, wyspę odwiedził prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski[14].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Wyspa w 1896 r. -
Bitwa pod Fidonisi w 1788 roku -
Bitwa o wyspę 24 lutego 2022 w pierwszym dniu inwazji Rosji na Ukrainę
.png)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Polski egzonim uchwalony na 118. posiedzeniu KSNG.
- ↑ Rafał Kręgulec, Witold Mazurek, Unia Europejska w otoczeniu konfliktów na tle religijnym i etnicznym, „Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje”, 20, 2015, s. 306–317.
- ↑ Monika Leusz, Transformacja demokratyczna współczesnej Ukrainy, „Wschodnioznawstwo”, 3, 2009, s. 135-166.
- ↑ Krzysztof Gębura: Hyperborea. Religia Greków na północnych wybrzeżach Morza Czarnego. Siedlce: Instytut Historii Akademii Podlaskiej, 2009, s. 14. ISBN 978-83-87088-96-5.
- ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. red. Zdzisław Piszczek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 414. ISBN 83-01-03529-3.
- ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 208. ISBN 978-83-04-04673-3.
- ↑ Preda, Gavriil International Conference on EU and Black Sea Region, Gabriel Leahu, Black Sea: history, diplomacy, policies and strategies, 2012, ISBN 978-88-907302-0-7, OCLC 858606376 [dostęp 2022-02-24] (ang.).
- ↑ Ewa Siemieniec-Gołaś, Agata Pawlina, Marcin Paszkowski, Marcin Paszkowski i jego ''Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary...'' (1615), Kraków: Księgarnia Akademicka, 2018, s. 41, ISBN 978-83-7638-936-3, OCLC 1086269758.
- ↑ Tadeusz Iwański, Ukraina – Rumunia: przedłużający się impas, „Komentarze OSW”, Ośrodek Studiów Wschodnich, 29 grudnia 2011.
- ↑ a b Łukasz Donaj, Spór ukraińsko-rumuński o Wyspę Wężową. Zarys problemu – wraz z wyrokiem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ w Hadze z 3 lutego 2009 roku, „Історичний архів. Наукові студії”, 2013.
- ↑ Острів Зміїний захопили російські окупанти – ДПСУ. [w:] gazeta.ua [on-line]. [dostęp 2022-02-24].
- ↑ Минобороны объявило о выводе войск с острова Змеиный. [w:] rbc.ru [on-line]. [dostęp 2022-06-30].
- ↑ Ukraine says it has pushed Russian forces from Snake Island. [w:] theguardian.com [on-line]. [dostęp 2022-06-30].
- ↑ President Zelensky visits Snake Island, pays tribute to Ukrainian heroes [online], www.ukrinform.net, 8 lipca 2023 [dostęp 2023-07-10] (ang.).