Paul Aussaresses

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ël general Paul Aussaresses a l'era nà a Saint-Paul-Cap-de-Joux, ant ël Tarn, ai 7 ëd novèmber 1918, an na famija borghèisa.

La cariera militar

Dël 1943 a l'é gionzusse a le fòrse antëralià a Londra e a l'é intrà ant ij servissi speciaj.
Aussaresses a l'ha arseivù vàire mudaje, dont la Legion d'onor, për sò corage: ant l'avril 1945, con a còl la divisa alman-a, a l'é campasse col pararobaton darera dle linie alman-e për duverté ij camp dij përzoné e deportà e porteje j'anstrussion ëd j'Alià.

Apress la guèra a l'ha partisipà a la creassion ëd Choc 11, ël brass armà dël Servissi ëd documentassion esterior e ëd contra-spionage.

Al comand d'un batajon ëd paracadutista a l'é peui andàit an Indocin-a, sota j'órdin dël general Pâris de Bollardière.

Lë scàndol ëd la tortura

An na longa antërvista concedùa al Monde, dësrolasse ant ij mèis dë stèmber e otóber 2000 e publicà ant l'otóber ëd col ann, Aussaresses a l'ha dësveilà ij métod dovrà da l'armèja fransèisa contra ij partisan dl'indipendensa durant la bataja d'Algeri dël 1957: squadron dla mòrt, torture, esecussion somarie. Ses mèis apress a l'ha arpetù soe afermassion an Services spéciaux, Algérie 1955-1957, trascrission ëd soe diciairassion al servissi stòrich ëd l'armèja ëd tèra, ch'a l'avìa contatalo séghit a soa antërvista an sël Monde: as les, an particolar, che ant ël mars 1957 a Algeri Aussaresses a l'ha ampicà Larbi Ben M'Hidi e campà giù ant ël veuid Ali Boumendjel, n'avocat angagià con l'FLN; la version ofissial ëd l'armèja fransèisa a l'era che ij doi a j'ero suissidasse.

Për órdin ëd Jacques Chirac, a Aussaresses a-j gavo la Legion d'onor. La giustissia fransèisa a lo acusa d'apologìa ëd tortura.
Soe tre fije a lo arnego, dont un-a as arfuda ëd porté sò cognòm. Soa fomna Odile Charton a meuir chèich mèis apress. Chiel a arsèiv dle mnasse e a dventa bërsaj d'atentà: doi pachet esplosiv a son disinescà a soa adrëssa parisin-a e un di, an piassa dla Bastija, a scapa d'un pluch a na bala; un dij sò amis ch'a lo compagnava e a-j fasìa da vardia dël còrp a l'é restà ferì a na cheussa.

Dël 2002 Aussaresses a l'é mariasse con Elvire, na fomna alsassian-a dë 79 agn e la cobia a l'ha tramudà an campagna, da le bande dë Strasborgh. Giutà da lë scritor e realisator Jean-Charles Deniau a l'han ëscrivù un lìber: Je n'ai pas tout dit, surtì dël 2008.

Paul Aussaresses a l'é mòrt dël 2013.