زحل

زحل

زحل سورج توں 6واں تے سورجی پربندھ دا مشتری مگروں دوجا وڈا پاندھی اے۔ ایہ اک گیسی جن اے جیدا ریڈیس زمین توں 9 گنا اے تے زمین توں 95 گنا بھارا اے۔

زحل دے زمین دے وشکار ناپ دا فرق

زحل دااندرلا حصہ خیال کیتا جاندا اے کہ لوۓ، نکل تے وٹیاں (آکسیجن تے سلیکان رلا کے) توں بنیا ہویا اے جیدے دوالے دھاتی ہائیڈروجن اے، اس دے دوالے پانی سار ہائیڈروجن تے پانی سار ہیلیم دی اک تہہ اے تے اتے گیساں نیں۔ زحل دا رنگ ہلکا جیا پیلا اے جیدی وجہ ایدے اتلی ہوا چ امونیا دے کرسٹل نیں۔ دھاتی ہائیدروجن دے اندر بجلی دی وجہ توں زحل دے دوالے اک مقناطیسی ویہڑہ بندا اے جیہڑا زمین دے ویہڑے توں تھوڑا ماڑا اے تے مشتری توں 21 گنا گھٹ اے۔ ہوا دی دوڑ زحل تے 1،800 کلومیٹر/ کینٹہ (1,100 میل/کینٹہ ) تک جا سکدی اے جیڑی مشتری توں تیز اے پر نیپچون جنی تیز نئیں۔

زحل دا اک وڈا چھلا سسٹم اے جیدے وچ 9 جڑے ہوۓ چھلے نیں تے 3 چھوٹے انجڑے نیں جیڑے برف، وٹے تے ریت نال بنے ہوۓ نیں۔ زحل دے 62 چن ویکھے جا چکے نیں جیناں وچ 53 دا ناں رکھیا جا چکیا اے۔ ایناں وچ چھلیاں دے اندر آلے نکے چن شامل نئیں۔ ثائیٹان زحل دا سب توں وڈا تے سورجی پربندھ دا دوجا سب توں وڈا چن اے جیڑا عطارد پاندھی توں وی وڈا اے تے سورجی پربندھ دا کلا چن اے جیدے دوالے کافی ہوا اے۔

فزیکل خاصیتاں

زحل اک گیسی جن اے پاویں ایدا اندرونی حصہ پکا اے پر ایدا سارا بارلا حصہ گیس نال بنیا ہویا اے۔ زحل دی کوئی پینڈی پدھر نئیں اے۔ زحل دے کمن دی وجہ توں اے پورا گول نئیں اے بلکہ اے اکویٹر تے پھیلیا ہویا اے۔ باقی گیس جن - مشتری، یورینس تے نیپچیون وی پھیلے ہوۓ نیں مگر زحل ایناں توں بوت زیادہ پھیلیا ہویا اے، ایدا قطر اکویٹر تے 10٪ زیادہ اے۔ زحل بوت کٹ گوڑا اے، ایدا گوڑاپن پانی توں وی 30٪ کٹ اے۔ ایدی اندر دی کور پانی توں بوتی گوڑی اے مگر کیونجے اے گیس نال بنیا ہویا اے ایدا گوڑاپا 0.69 گرام / کیوبک سینٹی میٹر اے۔ مشتری دا وزن زمین توں 318 گنا چوکھا اے تے زحل دا وزن صرف 95 گنا چوکھا اے۔ مشتری تے زحل رل کے سورجی پربندھ دے پاندیاں دے وزن دا 92٪ نیں۔

اندر دی بنتر

زحل نوں گیسی جن وی کیندے نیں پر ایہ سارا گیس دا نہیں بنیا ہویا۔ زحل نیڑے تریڑے سارا ہائیڈروجن گیس نال بنیا ہویا اے۔ ہائیڈروجن گیس اگر 0۔01 گرام / کیوبک سینٹی میٹر توں گھٹ گوڑی ہوۓ تے پانی سار بن جاندی اے۔ انج دی ہائیڈروجن گیس زحل دا 99۔9٪ وزن اے۔ زحل دا گرمی ناپ، دبا تے گوڑاپا جنج زیادہ اندر ٹرو وددا جاندا اے جس باجوں اندر دی گری ہائیڈروجن دھات بن جاندی اے۔

زحل دی کور وی مشتری دی طرح اے، چھوٹی وٹیاں دی کوور جیدے گرد ہائیڈروجن تے ہیلیم اے تے کٹ مقدار چ چھوٹیاں شیواں۔ اے کور زمین دی کور ورگی اے مگر زیادہ گوڑی اے۔ زحل دی کور زمین دے وزن توں 9-22 گنا زیادہ وزنی تے ایدا قطر 25،000 کلومیٹر اے۔ اس دے گرد اک گوڑی پدھر اے جیڑی دھاتی ہائیڈروجن دی بنی ہوئی اے۔ اس دے بعد پانی سار ہائیڈروجن جیدی چ ہیلیم کلی ہوئی اے۔ اے کلی ہوئی ہائیڈروجن-ہیلیم اچائی نال گیس بن جاندی اے۔ زحل دا اندرلا گرمی ناپ 11،700 ڈگری سینٹی گریڈ اے کور چ تے اے سورج توں آن آلی طاقت توں 2.5 گنا زیادہ خلا چ چھڈدا اے۔

محول

زحل دے محول یا ہوا وچ 96.3% مالیکیولی ہائیڈروجن اے تے 3.25% ہیلیم اے۔ ایناں دوواں توں پعارے عنصر دی مقدار دا ٹھیک پتہ نئیں اے مگر اوناں سب دا رلواں وزن زمین توں 19-31 گنا بوتا اے تے اوناں دا بوتا حصہ زحل دی کور چ اے۔

امونیا، ایسیٹائلین، ایتھین، پروپین، فاسفین تے میتھین گیساں زحل دی ہوا چ لبیاں گئیاں نیں۔ زحل دے اتے دے بدل امونیا کرسٹلاں دے بنیں ہوۓ نیں، اس توں تھلے دے بدل امونیم ہائیڈروسلفائڈ یا پانی دے بنے ہوۓ نیں۔ سورج توں آن والے الٹراوائلٹ چانن اتے دے بدلاں میتھین نوں ریایکٹ کر دیندا اے جیدی وجہ توں کئی شیواں بنندیاں نیں جیڑیاں تھلے دی ہوا چ آندیاں نیں۔

بدل

زحل دے اتے آن آلا وڈا چٹا دبھے آلا طوفان

زحل دے بدل وی مشتری دے بدلاں ہار پورے پاندی ارد گرد چھلے دی مورت چ ہوندے نیں مگر زحل دے بدل کافی ہلکے نیں مشتری دے مقابلے تے۔ 1980 توں پہلاں زحل دے بدلاں نوں پہلی واری ٹھیک طور تے وایاجر 1 نے 1980 دی دہائی چ ویکھیا۔ اس توں مگروں زمین توں وی ایناں نوں ویکھیا جا سکدا اے جس دی وجہ چنگی ٹیلیسکوپاں نیں۔

بدل دی بنتر گہرائی تے وددے زور نال بدلدی ریندی اے۔ اتے دے بدلاں چ گرمی ناپ 100-160 کیلون تے زور 0۔5-2 بار ہوندا اے، ایدر بدل اموینا برف دا ہوندا اے۔ پانی دی برف دے بدل اس توں تھلے آندے نیں جدر گرمی ناپ 186-270 کیلون تے زور 2۔5-9۔5 بار دے وشکار ہوندا اے۔ اس لیئر دے وچ امونیم ہائیڈروسلفائڈ دی برف کلی ہوندی اے۔ تھلے دے بدلاں چ پانی دے قطرے تے امونیہ پانی سار دی مورت چ کلے ہوۓ بدل ہوندے نیں۔

اتلے پول دے اتے 6 کونیاں آلی موج

زحل دی مورت پھکی ہوندی اے مگر کدی کدی وڈے وڈے مشتری آر طوفان تے کمدے بدل ایدے اتے وڈے وڈے Oval مورتاں بناندے نیں۔ 1990 چ ہبل ٹیلیسکوپ نے اک وڈا طوفان ویکھیا جیڑا 1980 دی دہائی چ نئیں سی۔ 1994 چ اک ہور نکا طوفان ویکھیا گیا۔ 1990 چ ویکھیا گیا طوفان نوں وڈا چٹا دبھا کیندے نیں تے اے طوفان زحل دے اتے ہر 30 وریاں بعد آندا اے۔ اگلا انج دا طوفان 2020 چ آۓ گا۔

زحل دے اتے ٹرن آلیاں ہواواں پورے سورجی پربند چ دوجیاں سب توں تیز ہواواں نیں۔ وایاجر نیں سب توں تیز ہوا 1800 کلومیٹر / کینٹے دی تیزی تے ناپی سی۔ زحل دے اتے دے ادے حصے چ نیلا جیا رنگ پھیلیا ہوندا اے جیدی وجہ رالیغ سکیٹرنگ اے۔ زحل دا تھلے آلا پول دے اتے گرم وارٹیکس اے تے زحل دے اتے گرمی ناپ تقریبا -185 ڈگری سینٹی گریڈ اے تے تھلویں پول تے -122 ڈگری سینٹی گریڈ ہوندا اے۔

زحل دے اتلے پول دے طوفانی بدلاں گرد اک 6 کونیاں آلی موجی مورت اے۔ اتلے پول دی طرح تھلویں پول اتے کمدا طوفان ہے مگر کونیاں آلی موجی مورت نئی۔ اتلے پول دی مورت دا اک کونا تقریبا 13،800 کلومیٹر لما اے۔ اس موج دی بنن دی وجہ دا کوئی ٹھیک پتہ نئیں اے۔

مقناطیسی پھیر

زحل دے دوالے مقناطیسی زور دا اک پھیر اے جیڑا اتلے پول توں تھلویں پول تک اے۔ ایدا زور اکویٹر تے مشتری دی فیلڈ توں 21 گنا تھوڑا تے زمین دی مقناطیسی ویہڑے توں تھوڑا جیا ماڑا اے۔ ایدا مقناطیسی ویہڑا مشتری دے ویہڑے توں نکا وی اے۔ اے فیلڈ سورجی چکھڑ نوں روکدا اے۔ زحل دا مقناطیسی ویہڑا زمین وانگوں ارورا وی بناندی اے۔

سورج دے دوالے چکر

زحل تے سورج دے وشکار دا پینڈا نیڑے تریڑے 1.4 ارب کلومیٹر اے۔ زحل سورج دے دوالے 9.69 کلومیٹر / سیکنڈ دی تیزی نال کمدا اے، زحل نوں سورج دے دوالے اک چکر لان چ 10،759 دن لگدے نیں (29.5 ورے)۔ زحل دا چکری راہ زرا جیا انڈیورگا اے جس باجوں توں ایدی سورج توں دوری 155 ملین کلومیٹر گھٹدی وددی اے۔

زحل کیونجے اک گیسی جن اے، ایدا کج حصہ تیز کمدا اے تہ کج کٹ تیز۔ اس وجہ توں ایدی کھل نوں سسٹماں چ ونڈیا ہویا اے۔ سسٹم 1 نوں اک زحلی دن پورا کرن چ 10 کینٹے، 14 منٹ لگدے نیں۔ سسٹم 1 اکویٹر دے نیڑے دا سسٹم اے۔ سسٹم 2، 10 کینٹے، 38 منٹ، 25.4 سکنٹ اک دن ہون چ لاندا اے تے سسٹم 3 10 کینٹے، 39 منٹ، 22۔4 سکنٹ لاندا اے۔

مگر زحل دی کمن دی تیزی بدلدی ریندی اے۔ 2007 چ تین سیٹلائٹاں دے ڈیٹا نال ایہ گویڑہ لایا گیا کہ زحل دا اک دن 10 کینٹے، 32 منٹ، 35 سکنٹ لما اے۔

زحل دے چھلے

زحل نوں سب توں بوتا اودے چھلیاں دی وجہ توں جانیا جاندا اے۔ اے چھلے زحل دے اکویٹر دے اتے 6،630 کلومیٹر توں لے کہ 120،700 کلومیٹر دی اچائی تک پھیلے ہوۓ نیں۔ اے چھلے تقریبا 20 میٹر موٹے نیں تے ایہ 93٪ برف تے 7٪ کاربن توں بنے ہوۓ نیں۔ دوجے گیس جناں دے وی چھلے ہیگے نیں مگر زحل دے سب توں وڈے تہ سب توں واضح ویکھے جاندے نیں۔ چھلیاں دے بنن دے بارے چ دو قسم دے خیالات نیں: چھلے زحل دے اک پرانے برباد ہوۓ ہوۓ چن دے وٹے نیں۔ دوجا خیال اے کہ زحل دے بنندے ویلے توں ای اے چھلے بچے کچے وٹیاں توں بنے نیں۔

زحل دے چھلیاں دی کج برف اودے چن انسلادوس دے برف آلا آتش فشاں توں آئی اے۔ زحل دے چن پان تے پرومیتھیس چھلے نوں پھیلن توں روکدے نیں۔

زحل دے چند

زحل دے 62 چن نیں، 53 دا ناں رکھیا ہویا اے۔ ٹائٹن زحل دا سب توں وڈا تے پورے سورجی نظام دا دوجا سب توں وڈا چن اے۔ زحل دا دوجا سب توں وڈا چن ریا دے گرد اودے اپنے نکے چھلے نیں۔ بوت سارے چن بوت نکے نیں: 34 دا قطر 10 کلومیٹر توں وی کٹ اے تے 14 دا 50 کلومیٹر توں وی کٹ اے۔ ٹائٹن سورجی نظام دا کلا چن اے جیدے چ کافی ہوائی نظام اے تے ایدے چ آرگینک کمسٹری ہوندی اے۔ ٹائٹن اتے ہائیڈروکاربن تے امونیہ دی جھیلاں نیں۔ زحل دے چن انسلادوس دے وچ خیال کیتا جاندا اے کہ زندگی پائی جاندی اے۔ اس دا ثبوت انسلادوس اتے نمکین پانی دے سمندر نیں۔

ریا

ٹائیٹان

دیونی

ایاپیٹس

انسلادوس

میماس

ٹتھیس

تریخ

زحل نوں سب توں پہلاں پرانے ویلیاں چ اکھ توں ویکھیا جاندا سی۔ بابلی تارہ گروواں نے ایہدی ٹور دے حساب لگا کے رکھے 17 صدی توں بعد خردبیناں توں زحل نوں ویکھیا جاندا اے۔ گلیلیو نے زحل نوں 1610 چ ویکھیا تے اودے چھلے پہلی واری ویکھے۔ زحل نوں خلائی سیٹلائٹاں توں وی ویکھیا جاندا اے۔ جنج وایاجر 1 تے کاسنی حجنز۔

پرانے ویلیاں چ ویکھاں

زحل نوں بوت پرانے ویلیاں توں جانیا جاندا اے۔ پرانے ویلیاں چ اے اوناں 5 پاندیاں چ ہوندا سی جیناں دا انساناں نوں پتہ سی ایدے بارے چ بوت کہانیاں ہوندیاں سن۔ رومی یونانیاں ہار زحل نوں دیوتا کیندے سن تے ایدا انگریزی ناں Saturn وی رومیاں دے کھیتی باڑی دے دیوتا Saturnus دے اتے رکھیا گیا۔ ھندومت چ زحل 9 خلائی گراہاں چوں اک اے تے ایدا ناں شانی اے۔ ابرانی بولی چ اینوں شباتھی کیندے نیں تے ترکی، اردو، عربی تے پنجابی بولی چ اینوں زحل کیندے نیں۔

یورپی ویکھاں (17ویں صدی-19ویں صدی)

زحل دے چھلیاں نوں ویکھن واسطے 10 ملیمیٹر قطر دی خردبین چائیدی ہوندی اے جس دی وجہ توں گلیلیو توں پہلاں اوناں نوں کسے نے وی نئیں ویکھیا سی۔ اونے چھلے ویکھے تے سمجیا کہ اے زحل دے دوویں پاسے دو چن نیں۔ کرسچن حجنز نیں زیادہ چنگی خردبین توں ویکھ کہ دسیا چھلیاں دے برے چ دسیا۔ حجنز نے زحل دا چن ٹائٹن وی ویکھیا۔ جیوانی کاسنی نیں زحل دے 4 اور چن ویکھے: ایاپیٹس، ریا، ٹتھیس تے دیونی۔ 1675 چ کاسنی نے زحل دے چھلیاں دے وشکار خلا ویکھی۔

اس توں بعد 1789 چ ویلیم ہرشل نیں 2 ہور چن ویکھے: میماس تے انسلادوس۔ زحل دا اک نکا چن فیبی جیڑا باقی چناں ہار زحل دے گرد نئیں کمدا بلکہ ترچھا کمدا اے۔

ناسا تے ای ایس اے دی پروباں

شوقین بندے دی ٹیلیسکوپ توں لئی گئی فوٹو

ناسا دی پروب پائیونیر زحل دے کولوں ستمبر 1975 چ لنگیا، اے زحل دے بدلاں دے 20،000 کلومیٹر اتوں دی لنگیا۔ زحل تے اودے چناں دیاں فوٹواں وی کچھیاں گئیاں مگر اوناں دی کوالٹی بوت کٹ سی جیدی وجہ توں اوناں دی کھل نوں نئیں پڑھیا جاسکدا سی۔ پائیونیر نے ٹائٹن دا گرمی ناپ وی نپیا۔

ناسا دی پروب وایاجر 1 نے نومبر 1980 چ زحل تے گئی تے زحل تے اودے چناں دیاں چنگی کوالٹی دیاں فوٹواں واپس پیجیاں۔ چناں دی کھل پہلی واری ویکھی گئی تے وایاجر 1 نے ٹائٹن نوں وی کولوں تکیا تے ایدی ہوا دے بارے چ دسیا۔ اس پروب نے اے وی دسیا کہ ٹائٹن نوں نظر آن آلی روشنی چ نئیں ویکھیا جا سکدا۔ اسے واسطے ایدی کھل نوں نئیں ویکھیا جا سکیا۔

وایاجر 2 پروب 1981 چ زحل نوں ویکھن آئی۔ ایدے توں زحل دی کئی ہور نیڑے توں فوٹواں کچھیاں گئیاں۔ ایدے گرمی ناپ تے چھلیاں دے بارے چ وی جانکاری ودی۔ زحل دی کچھ نوں ورت کے یورینس ال ٹر پیا۔

کاسنی حجنز پروب نے پہلی واری ٹائٹن دی کھل ریڑار نال ویکھی۔ اونے اک نکی پروب حجنز اودے اتے ماری جیدے توں ٹائٹن دے اتے دیاں فوٹواں لئیاں گئیاں۔

بارلے جوڑ

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون