Galaxia
Il term galaxia (grec vegl: γαλαξίας galaxías „via da latg“) designescha en l’astronomia ina accumulaziun da materia sco stailas, sistems planetaris, nivels da gas u da pulvra ed auters objects tras gravitaziun. Ina galaxia è pia in sistem da stailas aparti grond. Nossa galaxia vegn er numnada Via da latg: Durant ina notg stgira e seraina paran las stailas che furman la rudella galactica d’esser latg spons.
Infurmaziuns generalas
[modifitgar | modifitgar il code]Galaxias varieschan fitg ferm en lur apparientscha (morfologia), grondezza e cumposiziun. La Via da latg tutga tar las galaxias pli grondas e cumpiglia radund 300 milliardas (3·1011) stailas tar in diameter da radund 100.000 onns da glisch. Sper las stailas cumpiglia ina galaxia er gas, pulvra e materia stgira.
La galaxia Andromeda è la galaxia situada il pli datiers da la Via da latg. La distanza tranter questas duas galaxias munta a radund 2.4-2.7 milliuns onns da glisch. Ensemen cun autras galaxias furman questas duas galaxias l’uschenumnada Gruppa locala. Sper questa gruppa da galaxias datti er rotschas da galaxias cun blers millis commembers. Sin fundament da registraziuns dal telescop Hubble dal mars 2004 pon ins quintar cun radund 50 milliardas (5·1010) galaxias vesaivlas teoreticamain davent da la terra.
Durant lung temp n’èsi betg stà pussaivel da definir exactamain la natira da las galaxias. I na reussiva betg als telescops da render vesaivlas las singulas stailas, ins pudeva be observar in nivel diffus. Perquai n’eran ils astronoms betg dal tut segirs, sche quests nivels en furma da spirala appartegnian a nossa galaxia u sch’els furmian agens sistems da stailas. Pir l’onn 1923 è Edwin Hubble vegnì da mussar che la galaxia Andromeda saja situada memia lontan per pudair appartegnair a nossa galaxia.