Gölevez

Gölevez
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae Klad Angiosperms (Kapalı tohumlular) Klad Monocots (Bir çenekliler) Takım: Alismatales Familya: Araceae (Yılanyastığıgiller) Cins: Colocasia Tür: C. esculenta
İkili adlandırma
Colocasia esculenta (L.) Schott

Yumrular

Colocasia esculenta cv. 'Black Magic'

Gölevez (Colocasia esculenta), yılanyastığıgiller (Araceae) familyasından bolca potasyum içeren bir bitki. Taro veya kolokas olarak da bilinir.

Dağılımı

Asya'nın güney doğusundan Afrika kıtasına ve Pasifik adalarına kadar üretimi yayılmıştır. Gölevez; Asya, Afrika, Orta Amerika ve Pasifik adalarında yaşayan 400-500 milyon insanın temel gıda kaynağıdır. Türkiye'de Antalya ilinin Alanya ve Gazipaşa, Mersin'in Bozyazı, Anamur ilçeleri ve civarında yetişir.

Üretimi

Dünya üzerinde 43 devlette yaygın olarak üretilen gölevezin Dünya üretimi 5.695.000 ton olup Türkiye üretimi ise 1000 tondur. Üretimin % 60'ı Afrika'da, % 32'si Asya'da ve % 8'i ise Pasifik adalarındadır. Bu ülkelerde özel kabuk soyma, kurutma, öğütme, dilimleme, parçalama, presleme ve yıkama makineleri mevcuttur.

Bileşimi

Gölevez yaprakları vitamin ve mineraller açısından zengindir. Tiamin, riboflavin, demir, fosfor, çinko, vitamin B6, vitamin C, niasin, potasyum, bakır ve mangan açısından zengindir. Yumruları yüksek oranda nişasta ve lif içerir. Yumrularda veya yapraklarda oksalik asit bulunabilir. Bu yüzden bitki kesinlikle pişirmeden yenilmemelidir, oksalat iyonu sindirim sisteminde yüksek oranda tahrişe neden olabilir. Oksalat iyonu alımından kaynaklanabilecek riskleri elimine etmek için bitkinin kalsiyum içeren gıdalarla tüketilmesi de önerilmektedir. Kalsiyum oksalatla reaksiyona girerek suda çözünmez olan kalsiyum oksalatı oluşturur.

Yetiştirilmesi

Gölevez yarı gölgeli veya güneşli yerlerde yetişen tropikal bir bitkidir. Suyu cok sever. Çogalması ana yumrulardan ayrılarak alınan yavru yumrularla olur. Yavru yumrular 10–15 cm derine ve 60–70 cm aralıklarla ekilir. Boyları 1.5-2 metreye kadar çıkar.

Nisan ayında dikim yapılıp, 7-8 ay sonra aralık ayında hasat edilmeye başlanıp hasadı kış boyunca devametmektedir.

Bitki, süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır.

Kullanımı

Gölevez yumrusunu damak zevkine uygun sunmak için özel pişirme metodları geliştirilmiştir; sınırlı haşlama, kurutma, kızartma, öğütme, rendeleme, fırınlama. Gölevez kuru fasulye ve nohut yemekleri gibi isteğe bağlı olarak et ile haşlanarak yemeği yapılmaktadır. Yumrudan suda pişme esnasında bamyadaki gibi musilaj madde salgılanmaktadır. Bunu önlemek için pişirme esnasında limon sıkılması gerekir.

Gölevezin diğer değerlendirilme şekilleri;

1. Tropik ve subtropik ülkelerde gölevez yumrusu; konserve, un, cips, şehriye ve dondurulmuş gıda olarak değerlendirilmektedir.
2. Fırınlanarak ve haşlanarak mantı ve börek yapılıp Hindistan cevizi ile tüketilmektedir.
3. Kurutulup öğütülmüş ince tozu; ekmek, pasta, mama ve makarnalarda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
4. Gölevez nişastası, plastik ve kozmetik endüstrisinde kullanılmaktadır.
5. Gölevez yumrusu %10 müsilaj içerir.Gölevez zamkı(müsilaj) diyet ürünlerine katılmaktadır.
6. Yaprak saplarından Vietnam çorbası yapılmaktadır.
7. Gölevez yaprakları sarma ve çorba olarak değerlendirilmektedir.
8. Yumru haşlanarak sebze yemekleri yapılabilmektedir.

Taro kökleri ve yaprakları güzel bir tada sahiptir. Yaprakları lahana tadında iken pişirilebilir.

Kaynakça

• Agbor-Egbe, t., Rickard, J.E. 1990. Evaluation of the chemical composition of fresh and stored edible aroids. J.Sci. FoodAgric.53:487-495.
• Anonymous.1986.FAO Production Yearbook 1985. Food and Agriculture Organization, Rome.
• Anonymous.1991. Annual Report 1990-1991. Central Tuber Crops Research Institute, Trivananthapuram, Kerala, İndia.
• Axtel, B., Adams, L. 1993 Root Crop Processing Intermediate Tec. Publ. London.
• Averre, C.W, 1967 Malanga Culture in Dade County: Problems and Progress Univ. Flor. Sub-Tropical Expt. Sta., Homestead Mimeograph SUB 67-3.