İçeriğe atla

Noel

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
   Noel
Dünyanın farklı yerlerinde Noel kutlamaları. Sol üstten saat yönüne doğru: ABD, Kamerun, Japonya, Avustralya, Suriye, Peru.
Diğer adıDoğuş Bayramı
Kutsal Doğuş
Milat Yortusu
KutlayanlarHristiyanlar, gayrihristiyanlar[1][2]
TürüDinî, kültürel
Önemiİsa'nın doğumunu anma
Tarih
TörenlerKilise toplantısı
GeleneklerPerhiz, hediye verme, aile ve arkadaşlarla bir araya gelme, ev ve çam ağacı süsleme

Noel, her yıl çoğunlukla 25 Aralık tarihinde İsa'nın doğumunun kutlandığı bir Hristiyan bayramıdır. Doğuş Bayramı, Kutsal Doğuş, Milat Yortusu olarak da bilinmektedir. 20. yüzyılın başlarından itibaren Noel; Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, dinî motiflerden arınmış, hediye alışverişi etrafında yoğunlaşan bir bayram olarak da kutlanmaya başlanmıştır.[3] Bu seküler Noel versiyonunda mitolojik bir figür olan Noel Baba temel bir rol oynamaktadır.[3]

Noel, her yıl dünyadaki Hristiyanların çoğunluğu tarafından 25 Aralık'ta kutlanır. Bazı ülkelerde kutlamalar 24 Aralık'ta Noel arifesiyle başlar ve 25 Aralık bitimine kadar devam eder. Ermeni Kilisesi gibi bazı Doğu Ortodoks Kiliseleri, Jülyen takviminde 25 Aralık'a denk gelen 6 Ocak'ı Noel olarak kutlarlar. Hristiyanların çoğunlukta olduğu bazı ülkelerde pratik olarak Noel tatili yılbaşı tatiliyle birleştirilir.

Bazı Ortodoks kiliselerinin Noel'i Jülyen takvimine göre kutlamasının nedeni, miladi (Gregoryen) takvimin Katolik Papa XIII. Gregory tarafından düzenlettirilmiş olmasıdır.[4] Bununla birlikte bazı Ortodoks kiliseleri miladi takvime dönüşüm yapmış ve 25 Aralık'ta kutlamaya başlamıştır.[4]

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Noel ve türevleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
ABD'den Noel süslemelerine bir örnek (Clifton Değirmeni, Ohio)

Noel sözcüğünün kökeni Latince Natalis (doğum) kelimesidir.[5][6] Türkçeye Fransızca Noël sözcüğünden geçmiştir.[7]

Christmas ve türevleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde başta İngilizce konuşan coğrafya olmak üzere bazı Batılı ülkelerde Noel anlamında kullanılan Christmas ve benzeri diğer kelimeler ise Yunanca Khristos (Mesih) ve avam Latincesindeki messa (Efkaristiya ayini) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur.[8] Messa sözcüğünün kökeni ise yine Latince "missa" (yollama, gönderme) sözcüğüdür.[9] İsa, Luka Müjdesi'nin 10. bölümünün 3. ayetinde "Haydi gidin! İşte, sizi kuzular gibi kurtların arasına gönderiyorum." demesi ve Yuhanna Müjdesi'nin 20. bölümünün 21. ayetindeki "Baba beni gönderdiği gibi, ben de sizi gönderiyorum." diyerek sürekli başlayan bir buyruk vermesiyle buna işaret eder.[9]

Weihnachten

[değiştir | kaynağı değiştir]

Almancada Noel anlamında kullanılan Weihnachten sözcüğü "kutsal geceler" anlamına gelir.[10]

Yule

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski İngilizcede Noel anlamında kullanılan[11] Yule sözcüğü muhtemelen Nors dili kökenli jōl sözcüğünden gelir. jōl, Paganların 12 gün boyunca kutladığı kış gündönümü bayramıydı.[11] Hristiyanlık yayılınca Noel anlamında kullanılmaya başlandı.[11]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Milattan Önce

[değiştir | kaynağı değiştir]

Noel kutlamalarının saf dinî inanca sonradan katılan bir gelenek olduğu iddia edilir.[12] Bu iddialara göre antik çağlardan beri kutlanagelen Pagan kış festivalleri ile Roma'da yayılmış Mitraizm'in kış festivalleri Yule ve Saturnalia'daki uygulamalar Noel'in kökenini teşkil etmektedir.[kaynak belirtilmeli] Roma İmparatorluğu'nda ise 25 Aralık, güneş tanrısının doğum günü olarak kabul ediliyordu. Roma halkı Hristiyanlıktan önce büyük oranda putperestti.

İsa'nın doğumu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İsa
Doğuda İsa'nın yıldızını görüp ona tapınmaya gelen yıldızbilimcileri[13] resmeden bir ikona
(Yoannis Permeniatis, 16. yüzyıl. Benaki Müzesi)

Nasıralı İsa (MÖ 4 – MS 30-33), Hristiyanlıktaki temel figürdür. Noel İsa'nın doğum günü olarak kutlansa da, doğum ve ölüm tarihleri konusunda tarihçiler arasında fikir birliği yoktur.

İsa, Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaletinde kendisi de bir Yahudi olan Meryem'den dünyaya gelmiştir. İsa'nın Kutsal Ruh aracılığıyla babasız doğduğuna inanılır. İsa'nın doğumundan Kutsal Kitap'ta yalnızca Matta ve Luka incillerinde bahsedilir. Bazı iddialara göre İsa kış mevsiminde doğmamıştır. Luka İncili'ne göre İsa'nın doğduğu zaman çobanlar çayırlarda sürülerini otlatmakta idiler.[14]

Matta ve Luka, İsa'nın doğumundan önce hem annesi Meryem'in hem de nişanlısı Yusuf'un, İsa'nın Yahudi kutsal metinlerindeki peygamberliklerde Yahudi halkına vadedilen kurtarıcı olacağını bildiklerini anlatır.[15][16][17]

Dinî anlatılara göre annesi Meryem, Levioğulları soyundan geliyordu. Matta İncili'nde Meryem'in kocası Yusuf'un soyağacı verilir[18] ve bu, Kral Yehoyakin'e dayandırılır.[19] Yeremya 22:28-30'da Yehoyakin'in soyuna konulmuş bir lanetten söz edilir.[20] Matta'daki soyağacı ile İsa'nın lanetli bir soydan gelmediği açıklanır. İnanca göre Yusuf, İsa'nın biyolojik babası olsaydı İsa Davud'un krallık tahtına oturamazdı. Luka İncili'nde ise Meryem'in soyağacı verilir. Bu soy kaydında Meryem'in Yehoyakin'in soyundan değil Peygamber Natan aracılığıyla Kral Davud'a kadar uzanan soydan geldiği açıklanır.[21]

Yeni doğan İsa'yı görmeye gelen çobanları[22] resmeden bir tablo
(B. E. Murillo, 17. yüzyıl. Prado Müzesi)

Luka İncili hikâyenin çoğunu anlatır. İsa doğduğunda, Roma İmparatorluğu Orta Doğu'nun çoğunu yönetiyordu. Roma devleti her bir aileden vergi almak için isimlerinin yazılmasını istiyordu, bu yüzden herkes geldiği yere geri dönmek zorundaydı. Yusuf, Yeruşalim yakınlarındaki küçük Beytlehem kasabasından geliyordu, bu yüzden Meryem bebeğini doğurmaya yakın olmasına rağmen, diğer binlerce insanla birlikte seyahat etmek zorunda kaldılar.[23]

Beytlehem'e vardıklarında hanın her odası doluydu. Handa onlara yer olmadığı için İsa bir yemliğe yerleştirildi. Yamaçta koyunlarına bakan çobanlar bebeği görmek için içeri girdiler ve yeni doğan kral için Tanrı'ya şükrederek oradan ayrıldılar.[22]

Matta İncili'nde, uzak bir ülkeden gelen yıldızbilimcilerin gökyüzünde yeni bir yıldız gördükleri ve genç İsa'yı bulmak için seyahat ettikleri, çünkü Mesih'in bir yıldızın altında doğacağını ve yıldızın İsa'nın kral olarak doğduğunun bir işareti olduğunu bildikleri anlatılır. İsa'ya altın, buhur ve mürden oluşan hediyeler getirdiler.[24] Doğumundan sekiz gün sonra bebek sünnet edildi ve ona İsa adı verildi.[25]

Doğu Roma ve Bizans dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hristiyanlara 300 yıl kadar süren baskıların ardından Roma İmparatoru Büyük Konstantin, MS 313 yılında Hristiyanlığı kabul etti ve Roma'da Hristiyanlığa ve diğer dinlerle birlikte resmen izin verdi. Zamanla Hristiyanlık Roma İmparatorluğu'nda en yaygın din haline geldi.

I. Konstantin'un diğer pagan gelenekleri gibi (kutsal pazar günü, İsis modeli Meryem Ana vb.) güneş gününü de toplumda barışı korumak ve karma bir din oluşturmak adına Hristiyanlığa adapte ettirdiği ve İsa'nın doğum günü olarak kabul ettirdiği iddia edilir.

Bazı kaynaklar[hangileri?] İsa'nın doğum günü olarak 25 Aralık'ın seçilmesinin, 3. yüzyıl başlarında İsa'nın ölüm tarihinin 25 Mart olarak tahmin edilmesiyle bağlantılı olduğunu rivayet etmektedirler. Aralarında Ermenilerin de olduğu Doğu Hristiyanları ise 6 Ocak (Epifani) tarihini üçüncü yüzyıldan itibaren Noel olarak kutlamaya başlamıştır.

Roma İmparatorluğu'nda İsa'nın doğumu anısına kutlanan bayramlarla ilgili en eski tarih olarak, 325 ve 336 tarihleri söz konusu edilmektedir. Buna göre Noel bayramı İmparator Büyük Konstantin'in saltanatının sonundan itibaren kutlanmaya başlanmıştır. Bu İznik'te yapılan Birinci Konsül (325) tarihi ile örtüşmektedir. MS 354 yılında Papa Liberius, 24 Aralık'ı 25 Aralık'a bağlayan geceyi İsa'nın doğum günü yıldönümü olarak ilan etmiştir[26].

Noel kutlamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Beytlehem'de Noel'in gelişini kutlayan Filistinli Arap Hristiyanlar (1999)
Polonya'da İsa'nın doğuşu oyunu (2003)
Toronto, Kanada'da Noel korosu (2007)

Günümüzün Noel kutlamaları Hristiyan ülkelerde oldukça renkli geçer. Noel hazırlıkları aylar öncesinden başlar. Hristiyanların İsa'nın doğumunu bekledikleri döneme advent dönemi denir ve 24 penceresi olan advent takvimleri hazırlanır. Bu takvimlerde her pencerenin ardına resimler veya şekerlemeler gizlenir, her gün bir tanesi açılır. Bazı ülkelerde advent mumları yakılır.

Noel'den önce okullarda İsa'nın doğumunun canlandırıldığı oyunlar sahnelenir. Bu oyunlarda İsa'nın bir ahırda dünyaya gelişi ve doğudan gelen üç müneccimin İsa'ya hediyeler getirmesi canlandırılır. Kiliselerde ve sokaklarda çocuklardan ya da yetişkinlerden oluşturulmuş korolar Noel ilahileri söylerler. İnsanlar Noel'den önceki özellikle hafta sonlarında Noel partileri verirler.

Avustralya'da Noel yemeği yiyen bir aile (1918)
Tokyo, Japonya'da ışıklı süslemeler (2006)

Noel ağaçları süslenir, ışıklı ev, bahçe, cadde süslemeleri yapılır. Hediyeler alınır, tebrik kartları verilir ve Noel arifesinde Noel Baba'nın gelişi simgesel olarak canlandırılır.

Birçok ülkede 25 Aralık öğleden sonrası Noel yemeği hazırlanır ve aile fertleri masa etrafında bir araya gelirler. Noel yemeği ülkeden ülkeye farklılık göstermekle beraber en yaygın olanı kızarmış hindi ve sosistir. Bazı ülkelerde tatlı olarak yemekten sonra sunulan kekin (Noel pudingi) üzerine brendi dökülerek tutuşturulur.

Çocuklar Noel'den uzun zaman önce Noel Baba'ya mektuplar yazarak istedikleri hediyelerin listesini yaparlar. Kent merkezlerinde ve alışveriş merkezlerinde kurulan temsili Noel Baba kulübelerinde, Noel Baba'nın kendisi ya da elfleri kılığına girmiş görevliler Noel'den önce çocukların isteklerini dinler ve mektuplarını Noel Baba'ya iletmek üzere toplarlar. Noel arifesi gecesi evlerde Noel Baba ve geyikleri için yiyecekler bırakılır. ABD'de yaygın uygulama süt ve kurabiye bırakmaktır.

Noel günü Noel ağacının altına bırakılmış hediyeler alınıp verilir. Küçük çocuklar için dev çorapların içine hediyeler ve şekerlemeler konur. Çocuklara bu hediyeleri Noel Baba'nın getirdiği söylenir.

Noel ağacı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Danimarka evinde Noel ağacı

Noel şenlikleri sırasında ışık ve süslerle donatılan çam ağacına Noel ağacı denir. Günümüzde Noel ağacının pagan geleneklerinden gelen bir ritüel olduğu bilinmektedir.

Yaprak dökmeyen ağaçları ve çelenkleri ölümsüz yaşamın simgesi olarak kullanmak, eski Mısırlıların, Çinlilerin ve Yahudilerin ortak bir geleneği idi. Avrupalı putperestler arasında yaygın olan ağaca tapınma, Hristiyanlığı benimsemelerinden sonra, İskandinavyalıların şeytanı korkutup kaçırmak ve Noel zamanında kuşlar için bir ağaç hazırlamak üzere ev ve ambarlarını yılbaşında ağaçlarla donatma geleneği biçiminde sürdü. Almanya'da da kış ortasına rastlayan tatillerde evin girişine ya da içine bir Yule (yeni yıl) ağacı konuyordu.

Günümüzdeki Noel ağacının Almanya'nın batısından kaynaklandığı düşünülmektedir. Orta Çağ'da Adem ve Havva'yı canlandıran bir oyunun ana dekoru, cennet bahçesini temsil eden ve üzerinde elmaların bulunduğu bir çam ağacıydı. Adem ve Havva yortusunda (24 Aralık) Almanlar evlerine böyle bir cennet ağacı dikerler, üzerine Komünyon'daki kutsanmış ekmeği simgeleyen ince, hamursuz ekmek parçaları asarlardı; bunların yerini daha sonra değişik biçimlerdeki çörekler aldı. Ayrıca bazı yerlerde İsa'yı simgeleyen mumlar eklendi. Noel mevsiminde ağaçla aynı odada Noel piramidi de bulunurdu. 16. yüzyılda Noel piramidi ve cennet ağacı birleşerek Noel ağacını oluşturdu.

İngiltere'ye 19. yüzyıl başlarında ulaşan Noel ağacı, Kraliçe Victoria'nın eşi Alman Prens Albert'in desteği ile bu yüzyılın ortalarında yaygınlaştı. O dönemde Noel ağaçları, dallarına kurdele ve kâğıt zincirlerle asılmış mum, şekerleme ve keklerle süsleniyordu. Göçmen Almanların Kuzey Amerika'ya 17. yüzyılda götürdükleri Noel ağacı, 19. yüzyılda moda oldu. Gelenek Avusturya, İsviçre, Polonya ve Hollanda'da da yaygındı. Japonya ve Çin'e 19. ve 20. yüzyılda Amerikalı misyonerlerin tanıttığı Noel ağaçları ince işlenmiş kâğıt süslerle donatılmaya başlandı.

Noel Baba

[değiştir | kaynağı değiştir]
Thomas Nast'ın 1881 tarihli bir Noel Baba çizimi.
Ana madde: Noel Baba

Noel Baba, Noel gecesi çocuklara hediye bıraktığına inanılan efsanevi kişidir. Kökeni, Antalya'nın Demre (eski adı Myra) ilçesinde 4. yüzyılda yaşamış [27] bir Hristiyan azizi olan Piskopos Nikola'ya dayanır.[28]

Noel Baba, efsaneye göre Kuzey Kutbu'nda eşi ile birlikte yaşar. Elfleri ile birlikte çocuklar için oyuncaklar yapar. Çocuklar kendisine mektupla Noel için hangi hediyeyi istediklerini bildirirler. Noel Baba da ren geyiklerinin çektiği uçan kızağını hediyelerle doldurur ve evlere bacalardan girerek herkesin hediyesini dağıtır. Bu arada çocuklar tarafından kendisi ve geyikleri için bırakılan süt, kurabiye, havuç gibi yiyecek ve içecekleri tüketirler.[28]

Noel Baba günümüzde kır saçlı, uzun kır sakallı, sevimli, koca göbekli, tonton birisi olarak resmedilir. Beyaz tüyleri olan kırmızı bir cüppe giymekte aynı görüntüde bir de kukuleta takmaktadır. Evinin yeri ülkelerin geleneklerine göre değişiklik göstermektedir. Kuzey Kutbu, Finlandiya'daki Korvatunturi, İsveç'teki Dalecarlia veya Grönland bunlardan bazılarıdır. Bazı ülkelerde Noel Baba grottoları kurulur ve çocuklar Noel Baba kılığındaki oyuncuların dizlerine oturarak hediye olarak ne istediklerini söylerler.

Ekonomi ve Noel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Noel sezonu, tipik olarak birçok ülkede ekonominin canlandığı bir dönemdir. Satışlar neredeyse tüm perakende sektörlerde ciddi biçimde artar. Noel'de satış yerleri hediyelik eşya ve dekorasyon malzemelerine ağırlık verdiği gibi yeni ürünleri de müşterilerle tanıştırır. ABD'de bu sezonun adı 'Noel alışveriş mevsimi' olarak geçer ve genellikle sezonun açılışı, ABD'de her yıl kasım ayının dördüncü Perşembe günü kutlanan Şükran Günü'nün ertesi günü olan Cuma günü olarak kabul edilir. Birçok Amerikalı alışveriş sezonunun başladığı bu Cuma gününü tarihe ironik bir gönderme olarak Kara Cuma olarak adlandırır.

İngiltere ve Galler'de küçük işletmeleri korumak maksadıyla, 2004 Noel Ticaret Yasası kapsamında, Noel'de bütün büyük dükkânlara ticaret yasağı getirilmiştir. İskoçya da, buna benzer bir yasamayı planlamaktadır. Film stüdyoları, Noel tatil mevsiminde birçok yüksek bütçeli filmi gösterime sürer.

Noel sezonunda ekonomideki bu canlanmaya rağmen ekonomistlerin çoğu, mikroekonomik konsept kapsamında Noel'de hediye alışverişi yüzünden ekonominin verim kaybına uğradığına inanırlar. Bu kayıp, hediye veren kimsenin aldığı ürüne ödediği para ile hediye alıcısının, o madde için ödemek isteyebileceği para arasındaki farkla hesaplanır. 2001 Noel'inde, ABD'de 4 milyar dolarlık bir ekonomik verim kaybı olduğu tahmin edilmektedir. Bu analiz, hesaplamayı güçleştiren faktörlerden dolayı, bazı kaynaklarda günümüz mikroekonomik teorisinin kusurları arasında sayılır.

Noel'in dinî anlamını yitirmesi ve ticarileşmesi endişeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Noel süsleri

Noel'in ekonomik yönünün 1800'lerden bu yana gittikçe önem kazanması dinî çevrelerde Noel'in dinî anlamını kaybedip ticarileşmesine yönelik kaygıları artırmaktadır. Noel bugün nüfusunun yüzde 60'ından fazlası tanrıya inanmayan İngiltere, Fransa gibi ülkelerde bile coşkuyla kutlanmaktadır.[29] Hristiyan çevreler ise Noel'in bir alışveriş ve hediye bayramı haline gelmesinden ve çocukların Noel Baba'ya, İsa'dan daha fazla önem vermesinden endişe duymaktadırlar.

Malezya'da bir dükkanda satılan Noel hediyeleri (2010)

1822 yılında yazılan "Aziz Nicholas'tan bir ziyaret" isimli şiir geleneksel hediye alıp vermeyi ve Noel alışverişini popüler hale getirdi. Harriet Beecher Stowe, 1850 yılında yazdığı "New England'daki ilk Noel" isimli kitabında, Noel'in gerçek anlamının, alışveriş cümbüşü içinde kaybolmasından şikâyet eden bir karakteri yazdı.

Noel'in ekonomi üzerine etkisi 1930'lu yıllarda dönemin ABD başkanı Franklin D. Roosevelt'in Noel alışveriş mevsimini uzatmak, satışları artırmak ve büyük bunalım sırasında duraklayan ekonomiyi canlandırmak için Şükran Günü'nün tarihini değiştirmesiyle daha da güçlendi. Bu hareketi protesto etmek maksadıyla Hristiyanlığın dini liderleri 1931'de New York'ta toplanarak, gittikçe artan Noel'in ticarileşmesiyle ilgili tehlikelere dikkat çeken Noel vaazları verdiler.

1958'de Stan Freberg ve Daws Butler taşlama sanatının hicivlerini kullanarak radyo için "Yeşil Noel" (Green Christmas) sic isimli bir ses tiyatrosu kaydettiler. Eserin, tartışmaya yol açan doğası yüzünden, 1983'e kadar hiçbir ticari gösterimi yapılmadı. Ye$il Noel, Noel'in ticarileşmesini hicvetmekte ve 'yeşil' kelimesi Amerikan dolarının yeşil tonlarını sembolize etmektedir.

ABD'de Noel'in, gerçek kutlama maksadının dışına çıktığına dair kaygıların gün geçtikçe arttığı gözlemlenmektedir. Bu konuda New York yazarlarından Gabriel Calderon "Çocuklar, Noel Baba'yı İsa'dan daha önemli görüyor" görüşünü demiştir.[kaynak belirtilmeli]

Winterval

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Winterval

Winterval, yeni yıla yaklaşırken ve yeni yılda kutlanılan tüm kış[30] festivallerini kastetmek için kullanılan bir sözcüktür. İngilizce winter (kış) ve festival kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Winterval sözcüğü, yılbaşı, Hristiyan Noel, Yahudi Hanuka, Neopagan Yule ve Kızılderili Kwanzaa kutlamaları gibi farklı din ve kültürlerde kutlanan tüm kış festivallerini bir bütün olarak tanımlamak için kullanılmaktadır.

1998 yılında İngiltere'nin Birmingham şehrinin belediye meclisi şehirlerindeki Ekim ve Ocak ayları arasındaki tüm kış kutlamalarını bu isimle adlandırmıştır. Bu durum Hristiyan camiasının tepkisiyle karşılaşmış, azınlıkları incitmemek için Noel'i yok etmeye yönelik "siyaseten doğru" bir çaba olarak değerlendirilmiştir. Birmingham piskoposu Mark Santer bu durumu eleştiren bir açıklama yapmıştır. Birmingham Belediyesi bu iddiaları yalanlamış, şehirlerinde Noel ile ilgili her şeye -dinî motifler, süslemeler ve Noel ilahileri dâhil- izin verildiğini, hatta belediyelerine "Mutlu Noeller"[31] dövizi astıklarını belirtmiştir. Bu olay dünyada "winterval kutlamaları" tartışmalarının alevlenmesine yol açmıştır.

Türkiye Ermenilerinin Noel gelenekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Ermenileri Noel'i Surp Dzınunt (Kutsal Doğuş) olarak adlandırırlar ve 6 Ocak tarihinde kutlarlar. Surp Dzınunt yortusuna hazırlık Ermeni Kilisesi'nde yedi hafta sürer ve bu hazırlık dönemine Hisnag (elli günlük dönem) adı verilir. Hisnag'in birinci, dördüncü ve yedinci haftaları kilise üyelerine vejetaryen perhiz salık verilir. Her Cumartesi gün batımında dualar ve ilahiler eşliğinde mor renkli yeni bir mum yakılır.

Noel yortusuna hazırlık dönemi içerisinde gerçekleşen yılbaşı gecesi aileler ile birlikte geçirilir. Kilisede yıl sonu şükran duasına gidilir ve akşam aile üyeleri, akraba ve dostlarla bir araya gelinir. Yoksul, kimsesiz, dul, yetim, engelli tanıdıklar da unutulmaz ve mümkünse akşam yemeğine davet edilirler. Surp Dzınunt perhizi olduğu için, sofrada özellikle deniz ürünlerinin ve vejetaryen yemeklerin yanı sıra topik ve kuru yemiş bulundurulur. Ermeni geleneği olmasa da 1930'lardan beri sofralarda hindi yemeklerine sıkça rastlanır. Yılbaşı gecesi saat 23:58 sularında evdeki tüm ışıklar söndürülür ve hep birlikte Rab'bin Duası söylenerek Yeni Yıl'a girilir. Duadan hemen sonra evdeki tüm odaların ışıkları yakılır ve herkes birbirini kucaklar, yeni yıl dilekleri sunulur, çocuklar hediyelerle sevindirilir, anuşabur (bir tür aşure) yenilir. Yılbaşında İstanbul Ermenilerine özgün gelenekler de devam ettirilir ve bereketi simgeleyen nar dükkânların eşiklerinde patlatılır ya da bürolarda masaların üzerine yerleştirilir. En az bir ayazma ziyareti de bu dönemin adetleri arasındadır.

Cırakaluyts denilen Surp Dzınunt arifesinde (5 Ocak), yedi mor mum hep bir arada yakılır. Kiliselerde gün batımına doğru başlayan ayinden sonra aileler yılbaşı gecesinde olduğu gibi toplanır. Perhiz olduğu için et yenilmez, daha çok deniz ürünleri tüketilir.

6 Ocak Noel (Surp Dzınunt) günü, saat 10-12 arası kiliselerde düzenlenen ayine katılınır. Kumkapı’daki tarihî Patriklik binasından Merkez Kilise’ye saat 10.00’da dinî geçit düzenlenir. Öğleden sonra Patrikhane'de isteyen herkesin katıldığı bayramlaşma kabulü yapılır. Daha sonra akşam geç vakitlere kadar yakın ve uzak akrabalar ziyaret edilir, gün bayramlaşmayla geçer. Noel'in ikinci günü, 7 Ocak'ta kabir ziyaretleri yapılır, aileler ölmüşlerinin ruhlarına dua okur ve yakınlarının mezarlarını ziyaret eder.[32]

Hristiyan olmayan toplumlarda Noel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Noel Hindistan ve Malezya gibi Hristiyanların azınlıkta olduğu birçok ülkede resmî tatil olarak kabul edilmektedir. Suriye gibi bazı Müslüman ülkelerin vatandaşları da İsa'nın doğumunu kutlarlar.

Noel'in etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Noel, Hristiyanlık ve Batı kültürünün dünyada baskın olmasından dolayı dünya kültürünü oldukça etkilemiştir. Noel kutlamaları kış mevsimi kutlamaları arasında en ünlü kutlamalardandır. Çeşitli yerel ve bölgesel Noel gelenekleri hala devam etse de film endüstrisi, popüler edebiyat, medya ve televizyon aracılığı sayesinde Amerikan ve İngiliz motifleri dünyada en yaygın olarak kullanılan Noel motifleridir.

İlgili filmler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünya'nın ikinci büyük Noel ağacı (2005, Lizbon, Portekiz)
Noel ağacı (2006, Lizbon, Portekiz)

Dipnotlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Christmas as a Multi-Faith Festival" (PDF). BBC Learning English. 29 Aralık 2005. 1 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Eylül 2008. 
  2. ^ "In the U.S., Christmas Not Just for Christians". Gallup, Inc. 24 Aralık 2008. 16 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2012. 
  3. ^ a b "Noel." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. Since the early 20th century, Christmas has also been a secular family holiday, observed by Christians and non-Christians alike, devoid of Christian elements, and marked by an increasingly elaborate exchange of gifts. In this secular Christmas celebration, a mythical figure named Santa Claus plays the pivotal role.
  4. ^ a b Why the Orthodox Church Celebrates Christmas on Jan. 7 25 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Michael Grybosk. Christianpost.com. Erişim: 25 Aralık 2014
  5. ^ Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, "Noel" maddesi
  6. ^ "Noel." 13 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Online Etymology Dictionary. Erişim: 17 Aralık 2013.
  7. ^ "Noel." 19 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe Büyük Sözlük. TDK. Erişim: 17 Aralık 2013.]
  8. ^ "Christmas." 19 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Online Etymology Dictionary. Erişim: 17 Aralık 2013.
  9. ^ a b "mass." 10 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Online Etymology Dictionary. Erişim: 17 Aralık 2013.
  10. ^ "Christmas." 23 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Britannica.com. Erişim: 17 Aralık 2013.
  11. ^ a b c "Yule." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
  12. ^ "rapidnet.com". 25 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2007. 
  13. ^ Matta 2:1-2
  14. ^ Luka 2:8
  15. ^ Matta 1:18-23
  16. ^ Luka 1:26-38
  17. ^ Luka 1:41-45
  18. ^ "Yakup Meryem'in kocası Yusuf'un babasıydı. Meryem'den Mesih diye tanınan İsa doğdu." (Matta 1:16 26 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  19. ^ "Yoşiya, Babil sürgünü sırasında doğan Yehoyakin'le kardeşlerinin babasıydı," (Matta 1:11)
  20. ^ "Bu mu Yehoyakin? Bu hor görülmüş kırık çömlek, Kimsenin istemediği kap? Neden kendisi de çocukları da Bilmedikleri bir ülkeye atıldılar? Ülke, ey ülke, RAB'bin sözünü dinle, ey ülke! RAB diyor ki, “Bu adamı çocuksuz, Ömrünce başarısız biri olarak yazın. Çünkü soyundan gelen hiç kimse başarılı olmayacak, Soyundan gelen hiç kimse Davut'un tahtında oturamayacak, Yahuda'da bir daha krallık etmeyecek.”" (Yeremya 22:28-30 26 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  21. ^ "Ama melek ona, “Korkma Meryem” dedi, “Sen Tanrı'nın lütfuna eriştin. Bak, gebe kalıp bir oğul doğuracak, adını İsa koyacaksın. O büyük olacak, kendisine ‘Yüceler Yücesi'nin Oğlu’ denecek. Rab Tanrı O'na, atası Davut'un tahtını verecek. O da sonsuza dek Yakup'un soyu üzerinde egemenlik sürecek, egemenliğinin sonu gelmeyecektir.”" (Luka 1:30-33 26 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  22. ^ a b Luka 2:6-20
  23. ^ Luka 2:1-5
  24. ^ Matta 2:1-11
  25. ^ Luka 2:21
  26. ^ Hıristiyanlık Tarihi. Yeni Yaşam Yayınları. 2004. s. 157. ISBN 975 8318 86 1. 
  27. ^ "Saint Noel." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
  28. ^ a b "Claus Noel." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
  29. ^ "Avrupa Birliği tarafından yapılan araştırma" (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Aralık 2007. 
  30. ^ Aynı esnada güney yarıkürede yaz mevsimi yaşanmaktadır.
  31. ^ "İngilizce: Happy Christmas"
  32. ^ "Ermeni Patrikliği Kilise Bülteni". 4 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Should a Christian Celebrate Christmas? 25 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Christmas ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Noel&oldid=33947877" sayfasından alınmıştır