Adams-Onis shartnomasi
Adams-Onis shartnomasi 1819-yil 22-fevralda Vashingtonda Shimoliy Amerikadagi hududiy demarkatsiya toʻgʻrisida AQSh va Ispaniya oʻrtasida imzolangan xalqaro shartnomadir. Shartnoma Floridaning Ispaniyadan Qoʻshma Shtatlarga oʻtkazilishini taʼminladi va Qoʻshma Shtatlar va Ispaniya Meksika oʻrtasidagi chegarani belgiladi. Shartnomani imzolaganlar AQSh Davlat kotibi Jon Adams va Ispaniya tashqi ishlar vaziri Luis de Onis y Gonsales-Vara edi.
Tarixiy nazar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Amerika Qoʻshma Shtatlari Floridani Ispaniyadan uzoq vaqtdan beri qoʻlga kiritishga urinib koʻrdi, ammo faqat 1818-yilga qadar ispan koloniyalaridagi vaziyat shunday ediki, Ispaniya hukumati bu imkoniyatni koʻrib chiqishga qaror qildi. Ispaniya metropolisi yarim orol urushidan charchagan va Ispaniyaning Amerika koloniyalarida inqiloblar boshlangan. Ispaniya hukumati Floridaga qoʻshimcha sarmoya kiritishni istamadi va Qoʻshma Shtatlar va Ispaniyaning Meksika koloniyasi oʻrtasidagi chegarani kesib oʻtishdan ehtiyot boʻldi. Floridada Ispaniya hukumati yoki harbiy tuzilmalari deyarli yoʻq edi va Seminollar chegarani erkin kesib oʻtdilar va Amerika aholi punktlarini talon-toroj qildilar.
1818-yilda, Birinchi Seminol urushi paytida, general Endryu Jekson, Seminollarni Ispaniyaning Florida hududiga taʼqib qilishda, Ispaniyaning Sankt-Mark va Barranka qalʼalarini egallab oldi, uning fikricha, Amerika hududiga hind reydlarini qoʻllab-quvvatlagan. Ispaniyaliklar inglizlardan aralashuvni soʻrashdi, ammo Britaniya Ispaniya va AQSh oʻrtasidagi muzokaralarda qatnashishdan bosh tortdi. Monro kabinetining baʼzi aʼzolari Jeksonning zudlik bilan isteʼfoga chiqishini talab qilishdi, biroq Davlat kotibi Jon Kvinsi Adams Jeksonning harakatlari muzokaralarda Qoʻshma Shtatlarga ustunlik berib, Ispaniyaning zaifligini barchaga yaqqol koʻrsatib qoʻyganini tushundi. Kuchli pozitsiyadan turib, Adams Qoʻshma Shtatlar uchun maqbul shartlar boʻyicha muzokara olib borishga muvaffaq boʻldi.
Shartnoma imzolash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shartnoma 1819-yil 22-fevralda Vashingtonda AQSh Davlat kotibi Jon Adams va Ispaniya tashqi ishlar vaziri Luis de Onis y Gonsales-Vara tomonidan imzolangan. Ratifikatsiya hujjatlarini almashish uchun ikki yil kerak boʻldi va 1821-yil 22-fevralda shartnoma kuchga kirdi.
Shartnoma tafsilotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shartnomaga muvofiq, Ispaniya Ispaniyaning Florida shtatini AQShga bepul oʻtkazdi va AQSh hukumati Amerika fuqarolarining Ispaniya hukumatiga qarshi daʼvolarini toʻlash majburiyatini oldi. Ushbu muammoni hal qilish uchun Vashington 1821-yildan 1824-yilgacha boʻlgan 720 hodisaga oid 1859 daʼvolarni toʻplagan komissiya tuzdi. Ushbu daʼvolar uchun hukumat 5 454 545,13 dollar toʻladi.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Bemis, Samuel Flagg. John Quincy Adams and the Foundations of American Foreign Policy. New York: Andoza:Нп3, 1949.
- Brooks, Philip Coolidge. Diplomacy and the borderlands: the Adams–Onís Treaty of 1819, 1939.
- Weeks, William Earl. John Quincy Adams and American Global Empire. Lexington, Kentucky: University Press of Kentucky, 1992. ISBN 0-8131-9058-4.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Bailey, Hugh C. Alabama's Political Leaders and the Acquisition of Florida (англ.) // Florida Historical Quarterly (англ.) : journal. — 1956. — Vol. 35, no. 1. — P. 17—29. — ISSN 0015-4113.