Moai
 | Bu maqola avtomat tarjima qilingan yoki mashina tarjimasi tayinli oʻzgartirishsiz chop etilgani eʼtirof etilmoqda. Tarjimani tekshirib chiqish hamda maqoladagi mazmuniy va uslubiy xatolarini tuzatish kerak. Siz maqolani tuzatishga koʻmaklashishingiz mumkin. (Shuningdek, tarjima boʻyicha tavsiyalar bilan tanishib chiqishingiz mumkin.) DIQQAT! BU OGOHLANTIRISHNI OʻZBOSHIMCHALIK BILAN OLIB TASHLAMANG! Maqolaning originali koʻrsatilinmagan. |
Moai yoki moʻai ( /ˈmoʊ.aɪ/<talaffuzi >yoki /ˈmoʊ.aɪ/ MOH-eye ; ispancha: moái ; Rapa Nui.: moʻai adabiy jihatdan ''haykal '' ma'nosini anglatadi ) 1250-1500 yillar oraligʻida Polineziyaning sharqiy qismidagi Rapa Nui (Pasxa oroli) da Rapa Nui xalqi tomonidan oʻyilgan monolit inson figuralaridir.[1][2] Ularning deyarli yarmi hali ham Rano Raraku ( vulqon kulidan hosil bo'lgan vuqon krateri )da , asosiy moai karer (odatda katta va chuqur bo'lgan , tosh yoki boshqa materiallar qazib olinadigon joy )da, lekin yuzlab moailar u yerdan bu yerga ko'chirilgan va orolning perimetri atrofidagi , ahu deb nomlangan tosh platformalarga o'rnatilgan. Deyarli barcha moailarning boshlari juda katta bo'lib , ular butun haykalning sakkizdan uch qismini tashkil qiladi va figuralarning oyoqlari mavjud emas . Moailar, asosan, ilohiylashtirilgan ajdodlarning ( aringa ora ata tepuna ) tirik yuzlari (aringa ora ) hisoblanadi.[3] 1722- yilda yevropaliklar orolga birinchi bor tashrif buyurganlarida, haykallar hali ham o'z qabila yerlari bo'ylab , ichkariga qarab turardi, ammo ularning barchasi XIX asrning ikkinchi yarmida qulab tushdi.[4] Moai XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida, ehtimol, Yevropa aloqalari yoki qabilalararo urushlar natijasida ag'darilgan.[5]
900 dan ortiq haykallarni[6][7] ishlab chiqarish va tashish ,ajoyib ijodiy va jismoniy jasorat hisoblanadi.[8] Paro deb nomlangan , eng baland moaining balandligi deyarli 10 metr (33 ft)ni va og'irligi 82 tonna ( 81 tonnadan ko'p , 90 tonnadan oz )ni tashkil etadi .[9][10] Axu Tongarikida o'rnatilgan eng og'ir moai unchalik baland emas , biroq uning og'irligi 86 tonna( 85 tonnadan ko'p , 95 tonnadan oz )ni tashkil etardi . Bitta tugallanmagan haykal, agar tugallangan bo'lganida taxminan 145-165 tonna og'irligi bilan uning balandligi , taxminan 21 m (69 ft)dan baland bo'lar edi .2023- yilgi holatga ko'ra [11]haykallar hali ham topilmoqda .[12]
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Steven R Fischer. The island at the end of the world. Reaktion Books 2005 ISBN 1-86189-282-9
- ↑ The island at the end of the world. Reaktion Books 2005 ISBN 1-86189-282-9
- ↑ Van Tilburg, Jo Anne. „Easter Island Statue Project“. Eisp.org. 2010-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-mart.
- ↑ Hunt, Terry. The Statues That Walked: Unraveling the Mystery of Easter Island. Free Press, 2012. ISBN 978-1-4391-5031-3.
- ↑ Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed by Jared Diamond
- ↑ „Easter Island Statue Project“. 2019-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 9-yanvar.
- ↑ Carl P. Lipo, Terry L. Hunt, Sergio Rapu Hao; Hunt; Haoa (2013). "The 'Walking' Megalithic Statues (Moai) of Easter Island". J. Archaeol. Sci. 40 (6): 2859. doi:10.1016/j.jas.2012.09.029.
- ↑ UNESCO World Heritage Centre. „Rapa Nui National Park“. Whc.unesco.org (2009-yil 29-may). 2014-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-mart.
- ↑ Young, Emma. „Easter Island: A monumental collapse?“ 30–34. Newscientist.com (2006-yil 26-iyul). 2013-yil 29-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-mart.
- ↑ Van Tilburg, Jo Anne. „Moai Paro digital reconstruction“. Easter Island Statue Project (eisp.org) (2009-yil 5-may). 2017-yil 30-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-iyun.
- ↑ „NOVA Online | Secrets of Easter Island | Stone Giants“. Pbs.org. 2013-yil 23-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 9-iyun.
- ↑ „New Easter Island moai statue discovered in volcano crater“ (en-GB). The Guardian (2023-yil 1-mart). Qaraldi: 2023-yil 4-mart.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Heyerdal, Tor . Skjølsvold, Arne. Pavel Pavel . Pasxa orolining "yuruvchi" Moai . 2005-yil 8-avgustda olingan.
- McCall, Grant (1995). " Rapanui (Pasxa oroli) ". Tinch okeani orollari yil kitobi 17-nashr. Fiji Times. 2005-yil 8-avgustda olingan.
- Metyu, Rupert (1988). Qadimgi sirlar . Wayland nashriyoti.ISBN 0-531-18246-0ISBN 0-531-18246-0 .
- Pelta, Keti (2001). Pasxa orolini qayta kashf qilish . Lerner nashriyot guruhi.ISBN 978-0-8225-4890-4ISBN 978-0-8225-4890-4 .
- </img>
- 0-932813-48-8
- Van Tilburg, Jo Anne (2001). "Pasxa oroli". PN Perejin va M. Emberda (tahrirlar. ), Tarixdan oldingi entsiklopediya, 3-jild: Sharqiy Osiyo va Okeaniya . Kluwer Akademik/Plenum nashriyoti.ISBN 0-306-46257-5ISBN 0-306-46257-5
- Van Tilburg, Jo Anne (2006). Masofaviy imkoniyatlar: Rapa Nui-da Hoa Hakananai'a va HMS Topaze . Britaniya muzeyi tadqiqot hujjatlari.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Pasxa oroli sayohatidagi Moai haykallari
- Terevaka arxeologik targ'ibot markazidagi Moai ma'lumotlar bazasi
- Easter Island society and culture Curlie katalogida