Kontent qismiga oʻtish

Qizil dengiz inqirozi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Qizil dengiz inqirozi
Isroil-Hamas urushi, Eron-Isroil mojarosi, Eron-AQSh mojarosi va Yaman inqirozining bir qismi.

Yaman qirgʻoqlarida husiylar harakati xaritasi:
     Husiylar hukmidagi Yaman hududi
     Yaman hukumati
         Husiylar hujumlari (qizil) va zoʻravonlik boʻlgan hududlar (havorang)
Sanalar 19-oktyabr 2023-yildan hozirgi kungacha
Urush yeri Qizil dengiz, Janubiy Isroil, Saudiya Arabistoni, Misr.
Raqiblar
Yaman Oliy siyosiy kengash IsroilIsroil
Qoʻmondonlar
Abdulmalik al-Husiy

Muhammad al-Atifi
Mahdi al-Mashat
Abdulaziz bin Habtour

Benjamin Netanyahu

Isaac Herzog
Yoav Gallant
Benny Gantz
Joe Biden
Lloyd Austin
Rishi Sunak

Kuchlar
Yaman harbiy kuchlari Dengiz va quruqlik kuchlari
Yoʻqotishlar
Yaman32 ta oʻlim
Yaman 8 ta yarador
Eron14 ta asirga tushganlar 		Qoʻshma Shtatlar 2 ta dengiz guruhi yoʻqotildi
Qoʻshma Shtatlar 2 ta MQ-9 yoʻqotildi

Qizil dengiz inqirozi[1][2] hozirgi kunda ham davom etayotgan harbiy qarama-qarshilik. 2023-yil 19-oktabrda Yamandagi Eron tarafidan qoʻllab-quvvatlangan husiylar harakati Isroilga raketa va uchuvchisiz uchoqlar hujumini tashkil qilganda boshlangan. Husiylar Yaman qirgʻoqlari yaqinida suzib yurgan yuk kemalariga bir necha marta hujum qilishgan. Isroil bilan bogʻliq har qanday transport vositasini nishon deb olgan[3][4][5]. Ammo baʼzi Isroil bilan aniq aloqasi boʻlmagan bir nechta kemalar ham Husiylar tarafidan hujumga uchragan[6]. Husiylar Isroil Hamasga qarshi urushini toʻxtatmaguncha ular ham toʻxtamasliklari haqida aytgan[7][8]. Qizil dengizdagi inqiroz Qoʻshma Shtatlar va Eron oʻrtasidagi proksi urushining bir qismi deb hisoblashimiz mumkin[9].

Yamanning xalqaro miqyosda tan olingan hukumatiga qarshi harakat qilgan husiylar harakati jangarilari 2014-yildan beri Qizil dengiz boʻyidagi mamlakat qirgʻoqboʻyi hududining katta qismini nazorat qilib kelyapti. Fuqarolar urushi keng koʻlamli ichki koʻchishlarga va neft eksportining blokadasiga olib keldi. Shuningdek Yamanda 2016-yilda boshlangan ocharchilikka ham olib kelgan, bu dunyodagi eng yomon ocharchiliklardan biri boʻldi[10][11].

Husiy jangarilari Qizil dengizdagi Suvaysh kanalida turli mamlakatlarning savdo kemalarini ham oʻqqa tutgan. Husiylarning hujumlaridan qochib yuzlab savdo kemalari Janubiy Afrika orqali aylanib oʻtishgan[12].

Husiylarning Qizil dengizdagi jangari harakatlariga bir qator davlatlar harbiy javob bergan. Qizil dengizdagi yuk tashish yoʻllarini himoya qilish uchun Amerika Qoʻshma Shtatlari "Prosperity Guardian" operatsiyasini toʻplagan. Bu guruhYamanning husiylar nazoratidagi qismlarini bombardimon qilgan va Qizil dengizdagi jangarilar kemalariga hujum qilgan. Ushbu guruh 12-yanvardan beri Qoʻshma Shtatlar va Buyuk Britaniya koalitsiyaning husiylarga qarshi yurishlariga boshchilik qilmoqda[13].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Partington, Richard. „What is the Red Sea crisis, and what does it mean for global trade?“. The Guardian (2024-yil 3-yanvar). 2024-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-yanvar.
  2. ↑ LaRocco. „Red Sea crisis boosts shipping costs, delays – and inflation worries“. CNBC (2024-yil 3-yanvar). 2024-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-yanvar.
  3. ↑ „US Navy helicopters fire at Yemen's Houthi rebels and kill several in latest Red Sea shipping attack“. Associated Press (2023-yil 31-dekabr). 2024-yil 10-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 10-yanvar.
  4. ↑ Partington, Richard. „What is the Red Sea crisis, and what does it mean for global trade?“. The Guardian (2024-yil 3-yanvar). 2024-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-yanvar.
  5. ↑ LaRocco. „Red Sea crisis boosts shipping costs, delays – and inflation worries“. CNBC (2024-yil 3-yanvar). 2024-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-yanvar.
  6. ↑ Diakun. „Houthis target tenth ship in Red Sea as attacks turn increasingly indiscriminate“. Lloyd's List (2023-yil 15-dekabr). 2024-yil 12-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  7. ↑ „Yemen's Houthis 'will not stop' Red Sea attacks until Israel ends Gaza war“. Al Jazeera (2023-yil 19-dekabr). 2024-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 9-fevral.
  8. ↑ Michaelis, Tamar. „Israel ready to act against Houthi rebels if international community fails to, national security adviser says“. CNN (2023-yil 10-dekabr). 2023-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 10-yanvar.
  9. ↑ References for this being a US-Iran proxy war:
  10. ↑ „Yemen crisis | UNICEF“ (en). www.unicef.org. 2019-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 25-fevral.
  11. ↑ „Torture in slow motion: The economic blockade of Yemen and its grave humanitarian consequences - Yemen | ReliefWeb“ (en). reliefweb.int (2022-yil 22-sentyabr). 2023-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 25-fevral.
  12. ↑ „Red Sea crisis: What it takes to reroute the world's biggest cargo ships on a 4,000 mile detour“. BBC (2024-yil 21-yanvar). 2024-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 22-yanvar.
  13. ↑ „US names campaign to target Houthis in Yemen "Operation Poseidon Archer"“. CNN. 2024-yil 22-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 22-yanvar. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qizil_dengiz_inqirozi&oldid=5282260" dan olindi