Verstedeliking

'n Wêreldwye verstedelikingskaart wat die persentasie van verstedeliking per land in 2015 toon.

Guangzhou, 'n stad met 12.7 miljoen mense, is een van agt naburige metropole in die grootste opeenhoping op aarde, wat om die Pêrelrivierdelta in China geleë is.

Mumbai is die stad met die meeste inwoners in Indië, en die stad in die wêreld met die vierde meeste inwoners, met 'n metropolitaanse gebied met 'n inwonertal van sowat 23.9 miljoen.

Verstedeliking verwys na die verskuiwing van die bevolking vanaf landelike na stadsgebiede, "die geleidelike toename in die verhouding van mense wat in stedelike gebiede woon", en die maniere waarop elke gemeenskap by die veranderinge aanpas. Dit is hoofsaaklik die proses waarin dorpe en stede gevorm word en groter word namate meer mense in die sentrale areas leef en werk. Die Verenigde Nasies het voorspel dat die helfte van die wêreld se bevolking teen die einde van 2008 in stedelike gebiede sou bly. Daar word voorspel dat teen 2050 sal sowat 64% van die ontwikkelende wêreld en 86% van die ontwikkelde wêreld verstedelik wees. Dit is gelykstaande aan sowat 3 miljard stedelinge teen 2050, waarvan baie van die veranderings in Afrika en Asië sal plaasvind. Dit is opmerklik dat die Verenigde Nasies ook onlangs geraam het dat bykans alle globale bevolkingsgroei van 2017 tot 2030 deur die stede opgeneem sal word – sowat 1.1 miljard nuwe stedelinge in die volgende 13 jaar.

Verstedeliking het betrekking op 'n verskeidenheid dissiplines, waaronder geografie, sosiologie, ekonomie, stadsbeplanning en openbare gesondheid. Die verskynsel word in verband gebring met modernisering, industrialisering en die sosiologiese proses rasionalisering. Verstedeliking kan beskou word as 'n spesifieke toestand op 'n bepaalde tyd (byvoorbeeld die verhouding van die totale bevolking in stede en dorpe) of as 'n toename in daardie toestand met verloop van tyd. Verstedeliking kan dus gekwalifiseer word deur byvoorbeeld die vlak van stedelike ontwikkeling in verhouding tot die algehele bevolking, of as die koers waarteen die verhouding van stedelinge tot die algehele bevolking toeneem. Verstedeliking skep enorme sosiale, ekonomiese en omgewingsveranderings, wat die geleentheid bied vir volhoubaarheid met die "potensiaal om hulpbronne doeltreffender te benut, om meer volhoubare grondgebruik te skep en om die biodiversiteit van natuurlike ekostelsels te beskerm".

Verstedeliking is nie net 'n moderne verskynsel nie, maar 'n vinnige en geskiedkundige transformasie van mense se sosiale wortels met 'n wêreldwye omvang, waar 'n oorwegend landelike kultuur vinnig vervang word met 'n oorwegend stedelike kultuur. Die eerste groot verandering in nedersettingspatrone was die bymekaarkom van jagter-versamelaars in dorpies baie duisende jare gelede. 'n Dorpkultuur word gekenmerk deur gemene bloedlyne, innige verhoudings en gemeenskaplike optrede, terwyl stedelike kultuur gekenmerk word deur veraf bloedlyne, onbekende verhoudings en mededingende optrede. Hierdie ongehoorde beweging van mense sal volgens raming in die volgende paar dekades voortduur en vererger, en stede laat uitbrei tot 'n mate wat so min as 'n eeu gelede ondenkbaar was.

In Asië is stedelike opeenhopings van Osaka, Karachi, Jakarta, Mumbai, Sjanghai, Manila, Seoul and Beijing reeds die tuiste van meer as 20 miljoen mense, terwyl Delhi en Tokio volgens raming binne die volgende dekade tot 40 miljoen mense kan aangroei. Buite Asië is die stad Mexico, São Paulo, Londen, New York, Istanbul, Lagos en Kaïro reeds, of sal binnekort wees, die tuiste van meer as 10 miljoen mense.

Geskiedenis

Vanaf die ontwikkeling van die vroegste stede in Mesopotamië en Egipte tot die 18de eeu het 'n ewewig bestaan tussen die oorgrote meerderheid van die bevolking met bestaansboerderye in 'n landelike omgewing, en klein sentrums van bevolking in die dorpe waar ekonomiese bedrywighede hoofsaaklik bestaan het uit die handel op markte en vervaardiging op 'n klein skaal. Weens die primitiewe en betreklik stagnante staat van landbou regdeur hierdie tydperk het die verhouding van landelike tot stedelike bevolking op 'n vaste ewewig gebly, hoewel 'n beduidende toename in die persentasie wêreldwye stedelike bevolking te sien is in die 1ste millennium vC.

Met die begin van die landbou- en industriële revolusie aan die einde van die 18de eeu is hierdie verhouding uiteindelik verbreek en 'n ongehoorde groei in stedelike bevolking het met die verloop van die 19de eeu plaasgevind, deur sowel die volgehoue migrasie van die platteland as die geweldige demografiese uitbreiding wat in daardie tyd plaasgevind het. In Engeland het die deel van die bevolking wat in stede gebly het van 17% in 1801 gestyg tot 72% in 1891 (vir ander lande was die syfers: 37% in Frankryk, 41% in Pruise en 28% in die VSA.

Historiese wêreldwye stedelike/landelike bevolkingsneigings.

Namate arbeiders nie langer op plase kon werk nie weens hoër landbouproduktiwiteit, het hulle in die nuwe industriële stede soos Manchester en Birmingham saamgetrek, wat 'n opbloei in handel en nywerhede ervaar het. Toenemende handel om die wêreld heen het dit ook moontlik gemaak dat graan ingevoer is uit Noord-Amerika en verkoelde vleis uit Australië en Suid-Amerika. Wat ruimte betref, het stede ook uitgebrei vanweë die ontwikkeling van openbare vervoerstelsels, wat dit makliker gemaak het vir die werkersklas om langer afstande na die middestad te pendel.

Verstedeliking het vinnig oor die Westerse wêreld versprei, en sedert die 1950's het dit ook in die ontwikkelende wêreld begin toeneem. Teen die wending van die 20ste eeu het net 15% van die wêreld se bevolking in stede gewoon. Volgens die Verenigde Nasies was 2007 die draaipunt toe meer as 50% van die wêreldbevolking vir die eerste keer in die menslike geskiedenis in stede gewoon het.

Oorsake

Chicago, Illinois is 'n voorbeeld van die vroeë Amerikaanse ruitestelsel van ontwikkeling. Die ruite is deurgevoer op selfs ongelyke topografie.

Deur in 'n stad te leef kan geleenthede bied wat nabyheid, verskeidenheid en markmededinging betref. Daarenteen kan daar vervreemdingkwessies wees, stres, hoër lewenskoste en negatiewe sosiale aspekte weens marginalisasie. Die verhuising na voorstede wat in die stede van die grootste ontwikkelende lande plaasvind, kan beskou word as 'n poging om hierdie negatiewe aspekte van die stedelike lewe uit te balanseer terwyl mense steeds toegang het tot gedeelde hulpbronne.

In stede word geld, dienste, rykdom en geleenthede gesentraliseer. Baie landelike inwoners kom na die stad om hul fortuin te soek en hul sosiale posisie te verbeter. Daar is meer besighede wat werksgeleenthede bied en kapitaal wissel. Of die bron handel of toerisme is, is dit altyd deur hawens of bankstelsels, wat gewoonlik in stede geleë is, dat buitelandse geld in die land invloei.

Baie mense trek na die stede vir ekonomiese geleenthede, maar dit verklaar nie ten volle die hoë onlangse verstedeliking in plekke soos China en Indië nie. Die ontvlugting uit landelike gebiede is 'n bydraende faktor tot verstedeliking. In plattelandse gebiede was dit nog altyd moeiliker om vervaardigde goedere te bekom, hoewel die lewensgehalte baie subjektief is, en beter as die in die stad kan wees.

Thaise boere word beskou as arm, dom en ongesond. Soos wat jong mense van die plase af vlug, verdwyn die plattelandse waardes en kennis van rysverbouing, insluitend die tradisie van lang kek, om bure te help plant, oes of 'n huis te bou. Ons verloor wat ons ons Thai-heid noem, die waardes van gaaf wees, om mekaar te help, en genadig en dankbaar te wees. - Iam Thongdee, professor in die geesteswetenskappe aan die Mahidol-universiteit in Bangkok.

In 'n New York Times-artikel oor die erge migrasie weg van boerderye in Thailand, word die lewe van 'n boer beskryf as "warm en vermoeiend". "Almal sê die boere werk die hardste, maar kry die minste geld." In 'n poging om hierdie beskouing teen te werk, het die Thaise departement van landbou die benadering bevorder dat boerdery "eervol en veilig" is. In Thailand het verstedeliking ook gelei tot 'n groot toename in probleme soos vetsug. Stedelike gebiede is ook meer vatbaar vir geweld en dwelms, en ander sosiale probleme. In die VSA het die industrialisasie van landbou 'n negatiewe uitwerking gehad op die geldsake van klein en middelslagplase en die grootte van die landelike arbeidsmark erg verklein.

Hierdie is die koste daarvan om aan die stedelike ekonomie deel te neem. Jou groter inkomste word uitgekanselleer deur meer uitgawes. Op die ou end het jy selfs minder oor vir kos. - Madhura Swaminathan, 'n ekonoom aan Kolkata se Indiese Statistiese Instituut.

Stede bied 'n groter verskeidenheid dienste, insluitend spesialisdienste wat nie op die platteland beskikbaar is nie. Hierdie dienste vereis werkers, wat lei tot meer en 'n groter verskeidenheid werksgeleenthede. Bejaarde mense kan gedwing word om na die stede te trek waar daar meer dokters en hospitale is wat na hul gesondheidsbehoeftes kan omsien. 'n Groter verskeidenheid en hoëgehalte opvoedingsgeleenthede is nog 'n faktor in stedelike migrasie, asook die geleentheid om by sosiale gemeenskappe aan te sluit.

Verstedeliking skep ook geleenthede vir vroue wat nie in 'n landelike omgewing beskikbaar is nie. Dit skep 'n geslagverwante transformasie waar vroue beter betaalde werke kan kry, asook beter opvoeding.

Omgewingsuitwerking

Die bestaan van stedelike hitte-eilande het 'n groeiende bron van kommer geword. 'n Stedelike hitte-eiland word geskep wanneer nywerheids- en stedelike gebiede hitte skep en behou. Baie van die sonenergie wat landelike gebiede bereik, word opgeneem deur verdamping deur plante en grond. In stede, waar daar minder plantegroei en oop grond is, word die meeste van die son se energie in plaas daarvan opgeneem deur geboue en teerpaaie, wat lei tot hoër oppervlaktemperature. Voertuie, fabrieke en nywerheids- en tuisverhitting- en verkoelingstelsels stel selfs nog meer hitte vry. Gevolglik is stede dikwels 1 tot 3 °C warmer as die omliggende landskap. Die gevolge is ook minder vog in die grond en die verlaging van die heropname van koolsuurgasvrystellings. In Julie 2013 het 'n verslag van die Verenigde Nasies gewaarsku dat teen 2050 gaan daar 2.4 miljard meer mense wees, wat beteken 70% meer kos sal geproduseer moet word, wat kosbronne onder druk sal plaas, veral in lande wat deur 'n kosskaarste in die gesig gestaar word weens veranderende omgewingstoestande. Die kombinasie van veranderende omgewingstoestande en die groeiende stedelike bevolking sal druk plaas op die basiese sanitasiestelsels en gesondheidsorg, en dalk humanitêre en omgewingsrampe veroorsaak.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Verstedeliking.
• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir verstedeliking.