Qoz

Qoz
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Fıstıqçiçəklilər Fəsilə: Qozkimilər Cins: Qoz
Beynəlxalq elmi adı
Juglans L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   19248 NCBI   16718 EOL   38394 FW   55942

Qoz (lat. Juglans) — bitkilər aləminin fıstıqçiçəklilər dəstəsinin qozkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Qışda yarpağını tökən ağaclardandır. Gənc sürgünlərin özü bölməlidir. Tumurcuqlar az sayda markalarla örtülmüşdür. Yarpaqcıqların kənarları bəzi növlərdə incə dişli, bəzilərdə isə düzdür (tam kənarlı). Yarpaqcıq sayı növlərə görə (3) 5-23 arasında dəyişir.

Çiçəklər bir evciklidir. Kişi çiçəklər bir əvvəlki ilin sürgünlərində yan vəziyyətli, aşağıya sallanan pişikcik halında qurul meydana gətirər. Qurullar budaqlanmamışdır. Hər bir kişi çiçəyin 1 brahte, 2 brahtecik ilə 3-4 yumşaqlı bir ətraf yarpağı (çanaq) vardır. Etamin sayı 7-105dir. Dişi çiçəklər isə yeni sürgünlərin ucunda terminal (təpədə) vəziyyətli tik dayanan 2-8 çiçəkli kasıb qurullar meydana gətirər. Dişi çiçəyin də 1 brahte, 2 brahtecik, 4 yumşaqlı ətraf yarpağı vardır. Bunlar ovaryumla qaynaşmışdır, tək ucları sərbəstdir. Ovaryum alt vəziyyətlidir; ətli qalın 2 stigması olduqca inkişaf etmişdir.

Payızda yetişkinləşən böyük nüvəli sulu meyvənin iç qismi 2 bölməyə ayrılmışdır. Toxum 2 yumşaqlı, yağlı və ləzzətlidir, yod ilə zəngindir.

Qoz bitkisinin toxumundan qida məhsulu kimi, yağından mətbəxtdə və təbabətdə istifadə olunur.

Odununun özü tünd, xarici qismi açıq rəngli, ağır və gözəl cila qəbul edən odunları vardır. Sənayedə, əsasən də mebel istehsalında istifadə edilir.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Nux Duhamel

Heterotipik sinonimləri

• Regia Loudon ex C.DC.
• Wallia Alef.

Növləri

• Juglans australis Griseb.
• Juglans × bixbyi Rehder
• Juglans boliviana Dode
• Juglans californica S.Watson
• Juglans cinerea L.
• Juglans hindsii (Jeps.) Jeps. ex R.E.Sm.
• Juglans hirsuta W.E.Manning
• Juglans hispanica D.Rivera, Obón, De la Torre & A.Barber
• Juglans hopeiensis Hu
• Juglans jamaicensis C.DC.
• Juglans major (Torr.) A.Heller
• Juglans mandshurica Maxim.
• Juglans microcarpa Berland.
• Juglans mollis Engelm.
• Juglans neotropica Diels
• Juglans nigra L.
• Juglans pyriformis Liebm.
• Juglans regia L.
• Juglans sigillata Dode
• Juglans soratensis W.E.Manning
• Juglans steyermarkii W.E.Manning
• Juglans venezuelensis W.E.Manning