Прагляд зыходнага тэксту старонкі Рысарджымента

[[Выява:Italy unification 1815 1870.jpg|thumb|right|300px||Аб'яднанне Італіі вакол Сардзінскага каралеўства ў 1815—1870]]
{{Войны за незалежнасць Італіі}}
{{Гісторыя Італіі}}
'''Рысарджымента''' (іт. il risorgimento — адраджэнне, абнаўленне) — гістарыяграфічны тэрмін, які пазначае перыяд барацьбы за палітычнае аб'яднанне [[Італія|Італіі]].

== Тэрмін ==
Спачатку слова ўжывалася па аналогіі з Il Rinascimento (Эпоха Адраджэння) і ўжывалася выключна ў культурна-літаратурным кантэксце. І толькі пасля пры Віторыё Альф'еры (1749—1803) яго значэнне пачало паступова пашырацца ў бок меркаванага аб'яднання Італіі ў палітычным, культурным і нацыянальным плане.

== Храналогія ==
1820 — пачатак паўстання ў неапалітанскім каралеўстве, падушанага пасля аўстрыйскай інтэрвенцыяй;

1821 — хваляванні распаўсюджваюцца на [[П’емонт]] па ініцыятыве сакрэтнага таварыства, кіруемага Сантароза і Канфалан'еры; паўстанне таксама было задушана аўстрыйцамі;

1831 — аўстрыйцы душаць яшчэ адно паўстанне — у герцагстве Пармскае. Джузэпэ Мадзіні засноўвае ў Марселі «Маладую Італію», патрыятычнае рух, які змагаўся за аб'яднанне Італіі і ўключэнне яе ў еўрапейскі кантэкст.

1833 — Няўдалая спроба «Маладой Італіі» падняць паўстанне ў [[Генуя|Генуі]].

1848—1849 — «Пяць дзён Мілана» і першая вайна з [[Аўстрыя]]й за незалежнасць, якая завяршылася няўдала (перамір'е ў Він'яле і міланскі мірны дагавор), аднак згуляла важную ролю ў развіцці і распаўсюджванні патрыятычных настрояў.

Чэрвень — ліпень 1857 — экспедыцыя Пізакане: няўдалая спроба падняць паўстанне ў неапалітанскім каралеўстве.

1859—1860 — другая вайна за незалежнасць, у выніку якой адбываецца аб'яднанне Сардзінскага каралеўства з [[Ламбардыя]]й, Тасканай, Раман'ей, Пармай і Мадэнай, у якіх прайшло ўсенароднае галасаванне. Высадка Джузэпэ Гарыбальдзі ў Сіцыліі і аб'яднанне з Сардзініяй Каралеўства абедзвюх Сіцылій.

17 Сакавіка 1861 года — новы парламент абвяшчае Італьянскае каралеўства на чале з Віктарам Эмануілам II.

Жнівень 1862 г. — першы паход Гарыбальдзі на [[Рым]].

1866 — Трэцяя вайна за незалежнасць у саюзе з [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]] (гл. Аўстра-пруская вайна), падчас якой да Італіі была далучаная вобласць венетаў з Венецыяй.

Чэрвень 1867 г. — другі паход Гарыбальдзі на Рым.

Верасень 1870 — італьянскія войскі ўступаюць у Рым, з якога выведзены французскі гарнізон (гл. Франка-пруская вайна).

Чэрвеня 1871 г. — італьянская сталіца была перанесена ў Рым.

== Бібліяграфія ==
* Giuseppe Berti. Russia e stati italiani nel Risorgimento. Torino, 1957.
* Indro Montanelli. L’Italia del Risorgimento. Milano, 1972.
* Franco Valsecchi. L’Italia del Risorgimento e l’Europa delle nazionalità. Roma, 1978.
* Walter Maturi. Interpetazioni del Risorgimento. Torino, 1962.
* Luigi Tomaz, ''In Adriatico nel secondo millennio'', Presentazione di Arnaldo Mauri, Think ADV, Conselve, 2010.

== Спасылкі ==
* [http://www.pbmstoria.it/dizionari/storiografia/lemmi/346.htm F. Tarozzi, Risorgimento] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20101011092309/http://www.pbmstoria.it/dizionari/storiografia/lemmi/346.htm |date=11 кастрычніка 2010 }}
* [http://www.solferinoesanmartino.it/ Kампанія Solferino e San Martino]
* [http://sites.google.com/site/mantualex/home/contesto Бібліятэкі дакументаў на Рысарджымента] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110519135246/http://sites.google.com/site/mantualex/home/contesto |date=19 мая 2011 }}

{{Нацыянальнае адраджэнне ў Еўропе}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Рысарджымента| ]]