Чырвоны перац

Перац чылі

Перац чырвоны востры (перац чылі, горкі перац) — высушаны плод пэўных гатункаў трапічнага полукустарничка Capsicum frutescens ці Capsicum annuum, вострая прыправа, якая мае пякучы густ.

Назва перцу ў беларускай мове сугучна з назвай краіны Чылі, аднак паходзіць ад «chilli» з астекскіх моў науатль (сучасная Мексіка) і перакладаецца як «чырвоны».

Гісторыя

Файл:Cauxolotl-del-Codex-Telleriano-Remensis-al-ruso.png

Ацтэкскі бог перцу чылі з Кодэкса Тэлерыяна-Ременсіс.

Ацтэкскім богам гэтай расліны быў Каушалотль або Чантыка.

Батанічнае апісанне

Расліна вышынёй да 60 см з галінастымі сцебламі, эліптычнымі лісцем, буйнымі белымі ці шэраватымі з фіялетавымі плямамі кветкамі. Яго плады ўяўляюць сабой ягады з маласочным каляплоднікам ад шаравіднай да хобатавіднай формы, ад жоўтага і чырвонага да чорна-аліўкавага колеру. Радзіма гэтай расліны — трапічная Амерыка. Як сведчаць знаходкі ў перуанскіх пахаваннях, яго культывавалі тут яшчэ задоўга да прыбыцця еўрапейцаў у Амерыку. Іспанцы і партугальцы, якія падчас сваіх мараплаванняў адкрылі гэтыя спецыі для еўрапейцаў, назвалі яго «індыянскім». У цяперашні час востры перац вырошчваюць у большасці краін, размешчаных у тропіках, але больш за ўсё — у Індыі і Тайландзе.

Уласцівасці і прымяненне

Гандаль чырвоным перцам ў разважванне на вуліцах Ухань

Чырвоны перац валодае моцным рэзкім водарам і густам ад рэзкай да вострага і нават вельмі пякучага (абумоўлены зместам фенольнага злучэння капсаіцыну, якога няма ў салодкім балгарскім перцы). Некаторыя разнавіднасці вострага чырвонага перцу настолькі пякучым, што аднаго дотыку да іх дастаткова, каб выклікаць раздражненне скуры.

Плод чырвонага перцу сушаць цэлымі або размолотым; пры сушцы струкі набываюць больш густыя адценні, ад цёмна- да аранжава-чырвонага. Звычайна перац сушаць на сонцы, ад чаго плод зморшчваецца; затым іх вызваляюць ад кубачка і мелюць. Так атрымліваюць, напрыклад, каенскі перац, званы па імя горада Каен у Гвіане (Паўднёвая Амерыка).

Чырвоным (каенскім) перцам кормяць краснафактарных канарак для паляпшэння афарбоўкі.

Можна струкі перцу падвесіць у сухім месцы і захоўваць падсушаны ўсю зіму. Перац ужываюць свежым ў струках (галоўным чынам у агароднінных стравах і салёныя) або сухім выглядзе (як у струках, так і молатым). Молаты перац дадаюць у соусы, у запраўку для салат, у кефіры, сыраваткі, мацоні, ім пасыпаюць розныя стравы, яго дадаюць у булён, тушанае мяса, марынады. Цэлы перац кладуць у боршч і, супы (падчас варэння, а не ў гатовае страва).

Чырвоны перац вельмі часта выкарыстоўваюць у наборах вострых прыпраў, у спалучэнні з часнаком, каляндрай, базілікам, чаберам, парашком лаўровага ліста і інш.

Перац чылі з'яўляецца найбольш папулярнай прыправай мексіканскай кухні.

Касметыка з чырвоным перцам

Чырвоны перац зараз можна сустрэць не толькі ў харчовых прадуктах, але і ў сродках асабістай гігіены. Напрыклад, у складзе зубной пасты, ён дапаможа вылечыць дзясны ад крывацечнасці, паскорыць іх рэгенерацыю, умацаваць.

Вырошчванне

Чырвоны перац можна вырошчваць і ў хатніх умовах у кветкавых чыгунах. Неабходная ўмова — рэгулярны паліў з перыядычнай падкормкай кветкавай сумессю.