Ruska revolucija
Ruska revolucija, ponekad nazvana Ruska revolucija 1917, je naziv za period političke i društvene revolucije koja se dogodila u bivšem Ruskom Carstvu godine 1917. , a započela je tokom Prvog svjetskog rata. Započela je zbacivanjem monarhije na čelu s carem Nikolom II., a završile zbacivanjem privremene vlade i uspostavljanjem boljševičkog režima koji će kasnije prerasti u Sovjetski Savez.
Pokušaj oružanog suzbijanja revolucije, odnosno kontrarevolucija, prerasla je u Ruski građanski rat, koji je opustošio i onako siromašnu Rusiju i odnio novih 13 miliona života. U tom periodu Rusija je ukinula svoju monarhiju i usvojila socijalistički oblik vladavine nakon dvije uzastopne revolucije i krvavog građanskog rata. Ruska revolucija također se može smatrati prethodnicom drugih evropskih revolucija koje su se dogodile tokom ili nakon Prvog svjetskog rata, kao što je Njemačka revolucija 1918 - 1919.
Ruska revolucija je inaugurirana Februarskom revolucijom 1917. Ova prva pobuna bila je usredsređena u i oko tadašnjeg glavnog grada Petrograda (danas Sankt Peterburg). Nakon velikih vojnih gubitaka tokom Prvog svjetskog rata, izbila je pobuna u ruskoj vojsci. Vojskovođe i visoki zvaničnici bili su uvjereni da će se domaći nemiri smiriti ako car Nikolaj II abdicira. On se složio i povukao s carskog položaja, uvodeći novu vladu koju je predvodila ruska Duma (parlament), koja je postala Ruska privremena vlada. Ovom vladom dominirali su interesi istaknutih kapitalista, kao i ruskog plemstva i aristokratije. Kao odgovor na ovaj razvoj događaja, osnovane su skupštine lokalnih zajednica (zvane Sovjeti). Ove Sovjete su predvodili vojnici i gradski industrijski proleteri, kao i seoski farmeri. Sovjeti su u početku dozvolili novoj Privremenoj vladi da vlada, međutim Sovjeti su insistirali na prerogativu (privilegiji) kako bi utjecali na vladu i kontrolisali razne milicije. Do marta iste godine, Rusija je bila zaključana u dvojnoj vlasti jer nijedna vlada nije vjerovala drugoj. Privremena vlada držala je državnu vlast u oblastima kao što su vojna i međunarodna pitanja, dok je mreža Sovjeta imala veću moć u unutrašnjim poslovima. Od kritične važosti bilo je to da su Sovjeti zadržali odanost radničke klase, kao i rastuće urbane srednje klase. Tokom ovog haotičnog perioda bilo je čestih pobuna, protesta i štrajkova. Mnoge socijalističke i druge ljevičarske političke organizacije bile su uključene u svakodnevnu borbu i borile se za utjecaj unutar Privremene vlade i Sovjeta. Značajne frakcije obuhvatale su socijaldemokrate ili menjševike, socijalrevolucionare i anarhiste. Ove organizacije nadmetale su se s boljševicima, krajnje lijevom strankom na čelu sa Vladimirom Lenjinom, za političku moć i narodni utjecaj. U početku su boljševici bili marginalizirana frakcija, međutim to se promijenilo nakon niza razvoja događaja uz pomoć korištenja njihovih parola, mir, zemlja i hljeb, te obećavanja da će prekinuti rat s Njemačkom, dati zemlju seljaštvu i okončati glad uzrokovanu ruskim učešćem u Prvom svjetskom ratu. Ovi slogani direktno su utjecali na rastuću popularnost boljševika. Uprkos univerzalnom preziru prema ratnim naporima, Privremena vlada je ipak odlučila da nastavi borbu, dajući boljševicima i drugim socijalističkim frakcijama opravdanje da dalje unaprijede revoluciju. Boljševici su spojili različite njima odane radničke milicije u Crvenu gardu, koja bi bila sposobna za revoluciju.
Nestabilna situacija u Rusiji dostigla je vrhunac Oktobarskom revolucijom, boljševičkom oružanom pobunom radnika i vojnika u Petrogradu koja je uspješno zbacila Privremenu vladu, prenijevši svu njenu vlast na boljševike. Pod pritiskom njemačke vojne ofanzive, boljševici su ubrzo premjestili nacionalnu prijestonicu u Moskvu. Boljševici koji su do sada osigurali snažnu podršku unutar Sovjeta i kao vrhovna vladajuća partija, uspostavili svoju vlastitu vladu, Rusku Sovjetsku Federativnu Socijalističku Republiku (RSFSR). RSFSR započela je proces reorganizacije bivšeg carstva u prvu socijalističku državu na svijetu, kako bi praktikovala sovjetsku demokratiju na nacionalnom i međunarodnom nivou. Njihovo obećanje da će prekinuti učešće Rusije u Prvom svjetskom ratu ispunjeno je kada su boljševičke vođe potpisale Brest-Litovski sporazum s Njemačkom u martu 1918. Da bi dodatno osigurali novu državu, boljševici su osnovali Čeku, tajnu policiju koja je funkcionirala kao revolucionarna služba sigurnosti da iskorijeni, pogubi ili kazni one koji se smatraju "narodnim neprijateljima" u kampanjama zvanim Crveni teror, po uzoru na one iz Francuske revolucije.
Iako su boljševici imali veliku podršku u urbanim sredinama, imali su mnogo neprijatelja i stranih i domaćih koji su odbijali priznati njihovu vladu. Kao rezultat toga, u Rusiji je izbio krvavi građanski rat, koji je sukobio "crvene" (boljševike) protiv neprijatelja boljševičkog režima poznatih pod zajedničkim nazivom Bijela garda. Bijela garda se sastojala od: pokreta za nezavisnost, monarhista, liberala i antiboljševičkih socijalističkih partija. Kao odgovor, Lav Trocki počeo je da naređuje radničkim milicijama odanim boljševicima da se počnu spajati u cilju osnivanja Crvene armije. Dok su se mnogi značajni historijski događaji desili u Moskvi i Petrogradu, došlo je i do velikih promjena u gradovima širom države, među nacionalnim manjinama širom carstva i u ruralnim oblastima, gdje su seljaci preuzimali i preraspodijelili zemlju.
Kako je rat odmicao, Ruska Sovjetska Federativna Socijalistička Republika (RSFSR) počela je uspostavljati sovjetsku vlast u novim nezavisnim republikama koje su se otcijepile od Ruskog Carstva. U početku su napori usmjereni na nove nezavisne republike: Armeniju, Azerbejdžan, Bjelorusiju, Gruziju i Ukrajinu. Ratna kohezija i intervencija stranih sila podstakli su RSFSR da započne ujedinjenje ovih nacija pod jednom zastavom i stvaranjem Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR). Historičari općenito smatraju da je kraj revolucionarnog perioda bio 1923. godine kada je građanski rat u Rusiji završio porazom Bijele garde i svih rivalskih socijalističkih frakcija. Pobjednička boljševička partija rekonstituirala se u Komunističku partiju Sovjetskog Saveza i ostat će na vlasti više od šest decenija.[1]
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Russian Revolution 1917". britannica.com. Pristupljeno 25. 3. 2023.
