Τέμενος Μουλά Γκιουρανή
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Τέμενος Μουλά Γκιουρανή Vefa Kilise Camii | |
|---|---|
 Νότιο πλευρά όπου το Τέμενος διακρίνεται δεξιά και ο εξωνάρθηκας αριστερά. | |
| Βασικές πληροφορίες | |
| Τοποθεσία | Κωνσταντινούπολη, Τουρκία |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 41°0′59″N 28°57′37″E / 41.01639°N 28.96028°EΣυντεταγμένες: 41°0′59″N 28°57′37″E / 41.01639°N 28.96028°E |
| Υπαγωγή | Σουνιτικό Ισλάμ |
| Χώρα | Τουρκία |
| Έτος αφιέρωσης | Αμέσως μετά το 1453 |
| Αρχιτεκτονική περιγραφή | |
| Αρχιτεκτονικός τύπος | εκκλησία βυζαντινού ρυθμού σταυροειδή με τρούλο |
| Αρχιτεκτονικός ρυθμός | Εποχής των Κομνηνών και των Παλαιολόγων |
| Αποπεράτωση | Τέλος 11ου - αρχές 12ου αιώνα |
| Λεπτομέρειες | |
| Μιναρές/Μιναρέδες | 1 |
| Υλικά | τούβλο, πέτρα |
Ο Άγιος Θεόδωρος[1] ήταν ορθόδοξη εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη, σήμερα αποτελεί τέμενος με το όνομα Μουλά Γκιουρανή Τέμενος (Τουρκικά: Molla Gürani Camii - Τέμενος του Μουλά Γκιουρανή) ή Βέφα Κιλίσε Τέμενος (Τουρκικά: Vefa Kilise Camii - η εκκλησία-τέμενος της Βέφα / περιοχή στην παλιά πόλη). Το συγκρότημα των κτηρίων αποτελεί τα καλύτερα δείγματα αρχιτεκτονικής της εποχής των Κομνηνών και των Παλαιολόγων στην Κωνσταντινούπολη [2].
Στην βιβλιογραφία αναφέρεται ότι υπάρχουν λίγες πληροφορίες για την ιστορία του ναού και πιθανολογείται ότι η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο (του Τήρωνος ή τον Στρατηλάτη ή και στους δύο μαζί) [1] και ότι χτίστηκε στην περίοδο μεταξύ του 12ου και 14ου αιώνα [3].
Τοποθεσία του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η εκκλησία ήταν κτισμένη σε μια στενή δίοδο της πλατείας Βεφά, βόρεια του τεμένους του Σουλτάν Μωάμεθ, στην συνοικία «Του Σφωρακίου» από τον ομώνυμο ύπατο Σφωράκιο που υπηρέτησε κατά το 452. Στην ενορία της εκκλησίας αυτής ήταν και η οικία του ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη που πυρπολήθηκε στην δεύτερη πυρκαγιά κατά την σταυροφορία των Λατίνων το 1204. Σήμερα το Τέμενος βρίσκεται στην ιστορική χερσόνησο της Κωνσταντινούπολης στην συνοικία του Φατίχ και συγκεκριμένα στην γειτονιά της Βέφα. Βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου νοτιοδυτικά του Τεμένους Καλενδέρ Χανέ (επίσης πρώην Βυζαντινό μνημείο), και λίγες εκατοντάδες μέτρα νότια του Τεμένους Σουλεϊμανιέ. Λόγω της θέσης του και τα περιτριγυρισμένα κτήρια, ο ναός δεν είναι πολύ επιβλητικός, αφού οι διαβάτες βλέπουν μόνο ένα μικρό μέρος του, και οι τρούλοι του μένουν αφανείς.
Περιγραφή του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με τον Κωδινό τον Κουροπαλάτη[4] τέσσερα από τα δώδεκα φλάμουλα είχαν απεικονισμένους τους αγίους Δημήτριο, Προκόπιο, Θεόδωρο τον Τήρωνα και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Ο ναός υπέφερε πολλά από συχνές πυρκαγιές που ξέσπαγαν στην πυκνοκτισμένη οθωμανική συνοικία. Σε μια ολέθρια πυρκαγιά μάλιστα έμειναν οι τρούλοι του ναού χωρίς μόλυβδο και κεραμίδια για πολλά χρόνια. Στον εξωτερικό τοίχο του νάρθηκα διασώζονται βυζαντινοί σταυροί σε θυρεούς. Πίσω από την εκκλησία βρίσκονταν τα κελιά των ιερέων. Το 1937 έγινε αναστήλωση του τεμένους και αποκαλύφθηκαν και καθαρίστηκαν μωσαϊκά τα οποία ήταν καλυμμένα με λευκή μπογιά. Στον νότιο τρούλο με τους έξι νάρθηκες, αποκαλύφθηκε το μωσαϊκό με απεικόνιση Παναγίας περιτριγυρισμένης από προφήτες. [3]
Ιστορία του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά την παράδοση, ο Άγιος Θεόδωρος μαρτύρησε επί της βασιλείας Μαξιμιανού και Μαξιμίνου το 297. Ανήκε στο τάγμα των Τηρώνων (νεοσυλλέκτων). Ο ναός του αυτός είναι από τους αρχαιότερους της Κωνσταντινούπολης. Πρωτοκτίστηκε από τον πατρίκιο Σφωράκιο στα χρόνια του Αρκαδίου και του Θεοδωσίου γιου του Αρκαδίου,[5] που βασίλευσε μέχρι το 450.
Η συνοικία «Του Σφωρακίου» και η εκκλησία αυτή αναφέρονται συχνότατα στη βυζαντινή ιστορία. ο Κωδινός λέει ότι, μετά από 133 χρόνια, βασιλεύοντος του Μαυρίκιου η εκκλησία πυρπολήθηκε. Ο Θεοφάνης προσθέτει ότι ο αυτοκράτορας Αναστάσιος, στα τέλη του 5ου αι., πρόσταξε μερικούς άρχοντες, από τον άμβωνα του ναού του Αγίου Θεοδώρου των Σφωρακίων, να δεχθούν την μονοφυσιτική προσθήκη στο τρισάγιο, την οποία είχε γραπτώς επικυρώσει ο πατριάρχης Τιμόθεος. Εξ αιτίας αυτής της απαίτησης, στασίασαν οι πολίτες.
Η εκκλησία αυτή, επί Βυζαντίου, λεγόταν και Γανερωτής, επειδή στον άγιο αυτόν προσεύχονταν όσοι είχαν χάσει κάποιο αντικείμενο. Λέγεται δε, ότι κάποιος άνθρωπος που είχε χάσει έναν πολύτιμο δούλο του, είχε παραμείνει τρεις μέρες στον ναό προσευχόμενος στον Άγιο Θεόδωρο για να του φανερώσει τον τόπο που βρίσκονταν ο δούλος του.
Η εκκλησία μετατράπηκε σε οθωμανικό τέμενος μετά της άλωση της Κωνσταντινούπολης από του Οθωμανούς, από τον μουλά Γκιουρανή ο οποίος ήταν ο πρώτος μουφτή της Πόλης[3]. Ο Γκιουρανής έχτισε νέο τέμενος, το «τέμενος του Γκιουρανή» με το οποίο ένωσε την εκκλησία αυτή.
Κειμήλια του ναού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στα συναξάρια του ναού σώζονταν λόγος του Νεκταρίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Σε ποιον Άγιο η εκκλησία ήταν αφιερωμένη δεν είναι απολύτως γνωστό. Ίσως ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Θεόδωρο του Τήρωνος ή στον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη ή πιθανόν και στους δύο μαζί. Van Millingen (1912), σελ. 245
- ↑ Van Millingen (1912), σελ. 246.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Lynn A. Levine (2010). Frommer's Istanbul. New Jersey: Wiley Publishing. σελίδες 172. ISBN 978-0470591574.
- ↑ Σελ. 48. Πρβ. και τη σημ. στη σελίδα 285[ασαφές].
- ↑ Γ. Κωδινός, σελ. 82
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αλέξανδρος Πασπάτης, επιμ. (1877). Βυζαντιναί μελέται Τοπογραφικαί και ιστορικαί. Κωνσταντινούπολη: Τυπογραφείο Αντωνίου Κορομηλά, Βιβλιοπωλείο των Αδελφών Δεσπάστα. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2009.
- Mathews, Thomas F. (1976). The Byzantine Churches of Istanbul: A Photographic Survey. University Park: Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-01210-2.
- Van Millingen, Alexander (1912). Byzantine Churches of Constantinople. London: MacMillan & Co.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Vefa Kilise Mosque στο Wikimedia Commons
