Serialismo

Serialismoa bere izenak dioen bezala, serieak erabiltzen dituen konposaketa teknika bat da, hau da, nota talde bat errepikapenik gabe, ordena zehatz batean erabiltzen direnak. Kasurik ohikoena dodekafonismoa da, eskala kromatikoko hamabi notak erabiltzen dituena. Eskala kromatikoko hamabi nota hauek serie finko bat eratzeko moduan egituratzen dira, garapen musikalaren gai edo motibo bezala egiten duena, zati melodikoan zein armonikoan, egitura progresioetan edo materialen aldaketetan. Serieak, kontaezinbeste forma har ditzake konposaketa batean, armonikoak zein melodikoak, entzuleak nabaritzen ez dituenak.

Sinonimo gisa erabiltzen ez denean, serialismoa, dodekafonismotik, ordenatuak izan daitezkeen edozein dimentsio musikaleko elementu kopuruan ezberdintzen da, iraupena, altuera, dinamikoak edo tinbrea adibidez. "Serie" hitza ez da definizio matematikoarekin nahastu behar, erabili behar diren eskalak, zenbaki sekuentzia batean proiektatzen direnean erabiltzen diren arren. Adibidez, serie aritmetikoa, serie armonikoa (bere agerpen akustikoa barne, armoniko naturalen seriea bezala, eta bere alderantzizkoa, azpiarmonikoen seriea bezala ezagutzen dena) serie geometrikoa, Fibonacciren seriea edo serie amaigabea.

Serialismoa Schonbergek erabili zuen 1920tik aurrera, baita bere ikasle ziren Alban Berg eta Anton von Webernek ere. Dena dela, 1940ko hamarkadatik aurrera, seriea, elementu musikal guztien ardatz bateratzailea bihurtzen da: melodia, armonia, tinbrea, testura etab... Serialismo orokor bezala izendatu dena da, abangoardiako joeren dominatzailea 1950etik aurrera, ospea galduz 1980ko hamarkadatik aurrera. Serieak, euren artean independenteak, konplexuak egiten dira, nahastu egiten dira, modu matematikoan egituratzen dira. Ez dago gairik, hitzaren zentzu tradizionalean. Erritmo aldakorrek bultzada efektua eragiten dute, ez sekuentzia itxiena. Pierre Boulez eta Olivier Messiaen, teknika hau bere azken ondorioetararte garatu zuten bi konposatzaile izan ziren.

Serialismoa modu zabalean erabili zuten beste konposatzaile batzuk Karlheinz Stockhausen, Luigi Nono eta Jean Barraqué izan ziren, euren burua, garai batzuetan, serialismoa, bere edozein barietatetan erabiltzera behartu zutenak euren musika idazteko. Beste batzuk gehiago, konposaketa zehatz batetarako edo konposaketaren baten sekzioren batentzako erabili zuten, Aaron Copland, Igor Stravinski, Benjamin Britten, Arvo Pärt, Alfred Schnitke, Dmitri Xostakovitx eta baita jazz konposatzaileak ere.

Oinarrizko definizioa

Serial hitzaren erabilera musikarekin loturan, Rene Leibowitzek sartu zuen frantsesera 1947an, eta, berehala, Humphrey Searleek gauza bera egin zuen ingelesaren kasuan Zwölftontechnik (dodekafonismoa) edo Reihenmusik (musika seriala) hitzen itzulpen alternatibo bezala, modu independentean, alemanieran, Karlheinz Stockhausen eta Herbert Eimertek sartua 1954an serielle Musik bezala, esanahi ezberdin batekin baina musika serial bezala ere itzultzen dena.

Serialismoa, nagusiki bere egitura printzipioagatik definitzen da, ordena batean erabiltzen diren elementu serie bati dagokiona (jarraikako nota edo nota jokoa) edo modu berezietan maneiatzen direnak, musikalanari batasuna emateko. Serialismoa, Arnold Schoenbergek "The Method of Composing with Twelve Notes related only to one another" ("Euren artean lotutako hamabi notekin konposatzeko Metodoa") edo dodekafonia, deitu zueneko musika guztiari ematen zaio, eta bereetatik eboluzionatu zuten metodoei. Batzuetan, zehazkiago bakarrik musikan emateko erabiltzen da, non, altueraz gain elementu bat, sekuentzia serialak tratatu dezakeena den.

Bibliografia

• Bandur, Markus. 2001. Aesthetics of Total Serialism: Contemporary Research from Music to Architecture. Basel, Boston and Berlin: Birkhäuser.
• Bochner, Mel. 1967. "The Serial Attitude". Artforum 6, no. 4 (December): 28–33.
• Cott, Jonathan. 1973. Stockhausen; Conversations with the Composer, New York: Simon & Schuster.
• Felder, David. 1977. “An Interview with Karlheinz Stockhausen.” Perspectives of New Music 16, no. 1 (Fall-Winter): 85–101.
• Forte, Allen. 1973. The Structure of Atonal Music. New Haven and London: Yale University Press.
• Forte, Allen. 1998. The Atonal Music of Anton Webern. New Haven: Yale University Press.
• Guderian, Dietmar. 1985. “Serielle Strukturen und harmonikale Systeme.” In Vom Klang der Bilder: die Musik in der Kunst des 20. Jahrhunderts, edited by Karin von Maur, 434–37. Munich: Prestel-Verlag.
• Grant, Morag Josephine. 2001, Serial Music Serial Aesthetics: Compositional Theory in Post-War Europe. Music in the Twentieth Century, Arnold Whitall, general editor. Cambridge: Cambridge University Press.
• Heinemann, Stephen. 1998. "Pitch-Class Set Multiplication in Theory and Practice." Music Theory Spectrum 20, no. 1:72-96.
• Keller, Hans. 1955. "Strict Serial Technique in Classical Music." Tempo (new series) no. 37 (Autumn): 12-16, 21-24.
• Lerdahl, Fred. 1988. "Cognitive Constraints on Compositional Systems." In Generative Processes in Music, ed. John Sloboda. Oxford: Oxford University Press. Reprinted in Contemporary Music Review 6, no. 2 (1992):97-121.
• Lerdahl, Fred, and Ray Jackendoff. 1983. A Generative Theory of Tonal Music. Cambridge, Mass.: MIT Press.
• Leibowitz, René. 1947. Schoenberg et son école: l'étape contemporaine du langage musical. [Paris]: J.B. Janin. (English edition, as Schoenberg and His School: The Contemporary Stage in the Language of Music. Translated by Dika Newlin. New York: Philosophocal Library, 1949).
• Meyer, Leonard B. 1967. Music, the Arts, and Ideas: Patterns and Predictions in Twentieth-Century Culture. Chicago and London: University of Chicago Press. (Second edition 1994.)
• Newlin, Dika. 1974. "Secret Tonality in Schoenberg's Piano Concerto." Perspectives of New Music 13, no. 1 (Fall-Winter):137-39.
• Perle, George. 1962. Serial Composition and Atonality: An Introduction to the Music of Schoenberg, Berg, and Webern. Berkeley: Univerity of California Press.
• Perle, George. 1977. Twelve-tone Tonality. Berkeley: University of California Press.
• Pousseur, Henri. 1959. “Forme et pratique musicales.” Revue Belge de Musicologie 13:98–116. Slightly revised and expanded version, trans. into English as “Music, Form and Practice (An Attempt to Reconcile Some Contradictions) ”, Die Reihe 6 (1964): 77–93.
• Rahn, John. 1980. Basic Atonal Theory. New York: Schirmer Books.
• Ruwet, Nicolas. 1959. “Contradictions du langage sériel.” Revue Belge de Musicologie 13 (1959), 83–97. English trans., as “Contradictions within the Serial Language”, Die Reihe 6 (1964): 65–76.
• Savage, Roger, and John Caldell (eds.). 1989. Structure and Sorcery: The Aesthetetics of Post-War Serial Composition and Indeterminancy. [Place]: Garland. ISBN 0-8240-2041-3.
• Schoenberg, Arnold. Style and Idea: Selected Writings of Arnold Schoenberg. Edited by Leonard Stein, translated by Leo Black. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 0-520-05294-3.
• Scruton, Roger. 1997. Aesthetics of Music. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-816638-9. Quoted in Arved Ashbey, The Pleasure of Modernist Music (University of Rochester Press, 2004) p.122. ISBN 1-58046-143-3.
• Shatzkin, Merton. 1977. "A Pre-Cantata Serialism in Stravinsky". Perspectives of New Music 16, no. 1 (Fall-Winter): 139–43.
• Smith-Brindle, Reginald. 1966. Serial Composition. London, New York: Oxford University Press.
• Steinberg, Michael. 1998. The Symphony: A Listener's Guide. Oxford: Oxford University Press.
• Stockhausen, Karlheinz, and Rudolf Frisius. 1998. "Es geht aufwärts". In: Karlheinz Stockhausen, Texte zur Musik 9, edited by Christoph von Blumröder, 391–512. Kürten: Stockhausen-Verlag.
• Sykora, Katharina. 1983. Das Phänomen des Seriellen in der Kunst: Aspekte einer künstlerischen Methode von Monet bis zur amerikanischen Pop Art. Würzburg: Könighausen + Neumann.
• White, Eric Walter, and Jeremy Noble. 1984. "Stravinsky". In The New Grove Modern Masters. London: Macmillan.

Kanpo estekak

• Datuak: Q507246
• Multimedia: Serialism / Q507246