Práxedes Mateo Sagasta
.svg){kind=small}
Práxedes Mariano Mateo-Sagasta Escolar, historiografian sarri Sagasta bezala aipatua, (Torrecilla en Cameros, Errioxa, 1825eko uztailaren 21a - Madril, 1903eko urtarrilaren 5a) espainiar politikaria izan zen. 1870-1902 bitartean, gutxienez zazpi bider izan zen Espainiako Gobernuko presidente. Erretorikarako trebetasunak ezagun egin zuen.
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Práxedes Mariano Mateo-Sagasta y Escolar 1825eko uztailaren 21ean jaio zen Torrecilla en Cameros (Errioxa). Clemente Mateo-Sagasta y Díaz eta Esperanza Escolar izan ziren gurasoak eta 3 seme-alabetako bat izan zen.
1849an, Portu, ubide eta bideetako ingeniarian lizentziatu zen eta Zamorako Herri Lanetako buru egin zuten, Zamora-Ourense arteko errepidearen ardura hartu zuelarik.
1852an, Norteko trenbidearen ikerketa egin zuen: Valladolid-Burgos arteko 121 kilometroak.
32 urte zituen 1857an, ingeniari-irakasle egin zutenean sortu berria zen Herri Lanetako Laguntzaileen Eskolan, eta hantxe eman zituen hurrengo 9 urteak Topografia eta Eraikuntza gaiak irakatsiz.
1858an, zuzendariorde egin zuten eta irakaskuntza eta parlamentari lanak eraman zituen batera.
1866an etorri zen aldaketa, San Gil kuartelean izandako altxamendu baten ondorioz, irakasle lana galdu baitzuen eta Bide Ingeniarien taldetik alboratua izan zen.
1868an, Iraultza Loriatsuaren ondoren, erbestetik itzuli zen eta politikari ekin zion bete-betean.
Hastapenak politikan
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1848an, Portu, ubide eta bideetako ingeniaritza ikasketak egiten aritu zen bitartean, Espainiako Elisabet II.aren aldeko manifestua sinatzeari uko egin zion eskolako ikasle bakarra izan zen.
Zamoran murgildu zen politikan 1854an, Herri Lanetako buru egin zutenean. Hiriko Batzar Iraultzailearen presidente egin zuten eta Gorteetarako diputatu ere bai.
1858an, berriro hautatu zuten diputatu eta hantxe egon zen 1863ra arte.
1865etik aurrera, Primekin ekintza iraultzaileetan elkarlanean aritu zen 1866ra arte. San Gil kuarteleko altxamenduan parte hartu zuen, Elisabet II.a eraisteko xedean, eta horregatik atxilotu zuten, epaitu eta heriotza zigorra esleitu zioten. Hala ere, alde egin eta Frantzian erbesteratu ahal izan zuen.
Seiurteko Demokratikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea].jpg)
1868ko Iraultza Loriatsuaren ostean, Elisabet II.a erori eta gero, Sagasta etxeratu egin zen. Seiurteko Demokratikoaren hasieran, Behin-behineko gobernua eratu zuten eta, Práxedes Mateo gobernazio ministro egin zuten.
Primen heriotzaren ondoren sortutako Alderdi Konstituzionaleko kide izan zen eta, 1871n, Amadeo Saboiakoa agintean zegoen bitartean, Ministro Kontseiluaren presidente izendatu zuten.
1874ko irailetik urte amaierara arte, Ministro Kontseiluaren buru izan zen berriro, Serrano jeneralaren agindupeko gobernuaren garaian eta, krisi sozial eta politiko larriak zeuden garai hartan, Alderdi Konstituzionalaren buru izan zen.
1874ko Borboien Berrezarkuntza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Borboiak berriro tronuan, Alfontso XII.a errege, 1880an, Sagastak Alderdi Liberala eratu zuen eta Cánovas del Castilloren Alderdi Kontserbadorearekin batera, txandakako sistemari eman zioten hasiera. Epe horretan, Sagastak 5 alditan hartu zuen gobernuaren ardura.
1885eko azaroaren 24an, Alfontso XII.a hiltzear zegoen eta Alderdi Liberaleko buru zen Sagastak Pardoko Ituna hitzartu zuen Alderdi Kontserbadorearen buru zen Cánovas del Castillorekin. Maria Kristina Austriakoa haurdun zegoen eta, bat-bateko heriotza haren aurrean, jaiotzeke zegoen Alfontso XIII.aren erregetzari lagundu nahi zioten. Itun haren arabera, Cánovasek Sagastari utziko zion lehendakaritza, beti ere 1876ko Konstituzioa errespetatzen bazen. Adostutakoaren arabera, azaroaren 27an, Sagastak gobernu berria eratu zen.
1893ko ekainean, Sagasta Euskal Herrira heldu zen trenez. Haren gobernuko Gamazo ministroak Gamazada protestaldia piztu zuen Nafarroa Garaian, eta errebolta giroa Hego Euskal Herri osora zabaldu zen. Abuztu amaieran, Donostian zen, eta Sagastaren tiroen gaua deitu kinka gertatu zen haren hotelaren kanpoaldean.
Pardoko Itun hark 1909ra arte iraungo zuen. Egia esan behar bada, 1881az geroztik martxan zegoela esan dezakegu, Sagastak Berrezarkuntzan lehendakaritza hartu zuen lehen aldian.
Sagasta zen presidente 1898an, Espainiak Kubako Gerra galdu zuenean, Kuba, Puerto Rico, Filipinak eta Guam galduz. Galera haren ondoren ere izan zuen gobernatzeko aukera, 1901 eta 1902 bitartean.
Bizitza pertsonala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urrezko Toisoiaren zaldun egin zuten eta Concepción de Villaviciosa eta Torre y Espada ordenatako Gurutz Handiak jaso zituen. Sagasta hargin beltz garrantzitsua izan zen eta Espainiako Gran Orienteko Maestre Handia izatera iritsi zen.
1885ean, Ángela Vidal Herrerorekin ezkondu zen eta bi seme-alaba izan zituzten: José Sagasta Vidal eta Victoria Esperanza Mateo Sagasta y Vidal, lehen Sagasta kondesa.
1903ko urtarrilaren 5ean Práxedes Mateo Sagasta Madrilen hil zenean, Gorteetako diputatu zen, Logroño ordezkatuz.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q379779
Multimedia: Práxedes Mateo Sagasta / Q379779