حسن متکلم

تاج‌الدین حسن متکلم نیشابوری
زاده	مشخص نیست نیشابور
محل زندگی	نیشابور، هرات
درگذشته	۷۴۱ (قمری) یا ۷۷۱ (قمری) نیشابور
آرامگاه	حوالی آرامگاه شیخ فریدالدین عطار
نام(های) دیگر	مولانا حسن
لقب	مُتِکَلِّم
زمینه کاری	شعر، تصوف، ادبیات
دوره	آل کرت
استاد	مولانا مظفر هروی، شیخ زین‌الدین تایبادی

تاج‌الدین حسن متکلم نیشابوری شناخته شده به حسنِ مُتِکَلِّم و مولانا حسن ادیب، صوفی و شاعر سده هشتم قمری بوده است. او از شاعران معروف خاندان کرت بود و مدیح سرای ملک غیاث الدین (۷۰۷-۷۲۹ق) به شمار می‌رفته‌است. تقی‌الدین کاشانی، (۹۴۶ـ ۱۰۱۶ ه‍. ق)؛ از ادیبان عصر صفوی، از وی به صورت تحسین آمیزی یاد می‌کند. او در قالب غزل، قصیده و رباعی شعر سروده‌است.

زندگی

او در نیشابور متولد شد. در جوانی برای آموزش نزد مولانا مظفر هروی به هرات رفت. مدتی نزد شیخ زین‌الدین ابوبکر تایبادی؛ برای تصوف آموزش و تلاش کرد. شیخ زین‌الدین در مورد وی گفته‌است:

مولانا حسن، موضع تجلی و محل ظهور اسم متکلم است.

پس از این تحسینِ زین الدین ابوبکر تایبادی وی به حسن مُتِکَلِّم شهرت یافت. او در صنایع ادبی و علوم شعری مهارت کسب کرد. و سرانجام در سال ۷۴۱ ق در نیشابور درگذشت. مدفن حسن متکلم حوالی آرامگاه شیخ فریدالدین عطار است؛ اما امروزه قبرش مشخص نیست.

آثار

• رساله در صنایع بدیع
• دیوان اشعار، در حدود چهارهزار بیت

دیگر

متن کتیبه‌ای از سال ۷۷۷ (قمری) در شبستان شرقی مسجد جامع یزد وجود دارد که متن کتیبه، قصیده‌ای از حسن متکلم نیشابوری با این مطلع است: «سلام کالطاف اله مسجد.»

منابع

• اثرآفرینان (جلد اول-ششم)
• الذریعه (۹۵۷،۲۴۶/ ۹)
• تاریخ ادبیات در ایران (۸۵۱ -۸۴۴/ ۳)
• تذکرة الشعراء (۳۰۲ -۳۰۱)
• فرهنگ سخنوران (۲۶۰)
• مجمع الفصحا (۲۶ -۲۵/ ۴)
• مشاهیر نیشابور، از فریدون گرایلی