Jump to content

Էդսգեր Վիբե Դեյքստրա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Էդսգեր Վիբե Դեյքստրա
հոլ.՝ Edsger Wybe Dijkstra
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 11, 1930(1930-05-11)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՌոտերդամ, Նիդերլանդներ[1]
Մահացել էօգոստոսի 6, 2002(2002-08-06)[1][2][3][…] (72 տարեկան)
Մահվան վայրՆյուենեն, Նիդերլանդներ[1][4]
Քաղաքացիություն Նիդերլանդների Թագավորություն
Մայրենի լեզուհոլանդերեն
ԿրթությունԼեյդենի համալսարան (1956)[1], Gymnasium Erasmianum? (1948)[1], Ամստերդամի համալսարան (1959)[1][2] և Քեմբրիջի համալսարան (1951)[2]
ԵրկերԴեքստրայի ալգորիթմ, Բանկիրի ալգորիթմ, shunting-yard algorithm?, smoothsort?, Go To Statement Considered Harmful? և The humble programmer?
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, ֆիզիկոս, համակարգչային գիտնական, ճարտարագետ, համալսարանի դասախոս, information scientist և ծրագրավորող
ԱշխատավայրՕսթինի տեխասյան համալսարան, Eindhoven University of Technology?[5], Centrum Wiskunde & Informatica?, Burroughs Corporation? և Radboud University Nijmegen?[6]
ԱմուսինMaria C. Debets?[7][8]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունՆիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Հաշվողական տեխնիկայի ասոցիացիա[14]
 Edsger Wybe Dijkstra Վիքիպահեստում

Էդսգեր Վիբե Դեյքստրա (հոլ.՝ Edsger Wybe Dijkstra[15] մայիսի 11, 1930(1930-05-11)[1][2][3][…], Ռոտերդամ, Նիդերլանդներ[1] - օգոստոսի 6, 2002(2002-08-06)[1][2][3][…], Նյուենեն, Նիդերլանդներ[1][4]), հոլանդացի գիտնական, որի աշխատությունները նպաստել են ինֆորմատիկայի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացմանը։ Նա կառուցվածքային ծրագրավորման հայեցակարգի մշակողներից մեկն է, ֆորմալ ստուգման և բաշխված հաշվարկների հետազոտողը, Թյուրինգի մրցանակի դափնեկիր (1972):

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1930 թվականի մայիսի 11-ին՝ Ռոտերդամում՝ գիտնականների ընտանիքում (հայրը՝ քիմիկոս էր, մայրը՝ մաթեմատիկոս)։

Դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է Լեյդենի համալսարանի տեսական ֆիզիկայի ֆակուլտետ։

1951 թվականին զբաղվել է ծրագրավորմամբ, Քեմբրիջում ընդունվել է երեքշաբաթյա համակարգչային դասընթացների, 1952 թվականից աշխատել է Ամստերդամի մաթեմատիկական կենտրոնում՝ որպես վեբ ծրագրավորող՝ պրոֆեսոր Ադրիան Վան Վեյնգաարդենի ղեկավարությամբ, հետագայում՝ ձևական լեզուների քերականության՝ այսպես կոչված երկաստիճան քերականության՝ Վան Վեյնգաարդենի ձևական նկարագրության եղանակներից մեկի հեղինակի ղեկավարությամբ։

Արդեն 1952 թվականին որոշում է կայացրել վերջնականապես մասնագիտանալ ծրագրավորման ոլորտում, սակայն, այնուամենայնիվ, ավարտել է տեսական ֆիզիկայի դասընթացները։

1950-ական թվականների երկրորդ կեսին տպատախտակների չափռաստման օպտիմալացման ուղիների որոնման համար մշակել է գրաֆիկի ամենակարճ ճանապարհը գտնելու ալգորիթմ, որը հայտնի է «Դեյքստրայի ալգորիթմ» անվամբ։

1957 թվականին՝ ամուսնանալու ժամանակ, հարցաթերթիկի «մասնագիտություն» սյունակում գրել է «ծրագրավորող» և նրան ստիպել են նորից լրացնել փաստաթղթերը, քանի որ նման մասնագիտություն գոյություն չի ունեցել. արդյունքում ստիպված է եղել նշել «ֆիզիկոս-տեսաբան»[16]։

1958-1960 թվականներին մասնակցել է «Ալգոլ» ծրագրավորման լեզվի մշակմանը, աշխատել է լեզվի կոմպիլյատորի ստեղծման թիմում՝ մրցելով դանիացի Պետեր Նաուրի թիմի հետ և հաղթել է՝ միաժամանակ հորինելով կազմելու նոր կանոն՝ «կանչը անունով»։

1960-ական թվականներին մասնակցել է «The» օպերացիոն համակարգի ստեղծմանը, որը կառուցվել է բազմաթիվ զուգահեռ կատարվող փոխգործակցող գործընթացների տեսքով[17]։ Հենց այս աշխատանքի ընթացքում են ի հայտ եկել գործընթացների համաժամացման հասկացությունները, սեմաֆորի գաղափարը, ինչպես նաև հստակ գիտակցվել է ծրագրավորման գործընթացի և ծրագրերի կառուցվածքի անհրաժեշտությունը։

Երկար ժամանակ աշխատել է «Burroughs» ընկերությունում։ 1970-ական թվականներին Չարլզ Անտոնի Ռիչարդ Հոաի և Նիկլաուս Վիրտի հետ մշակել է կառուցվածքային ծրագրավորման հիմնական դրույթները։

Կյանքի վերջին տարիներին դասավանդել է Տեխասի համալսարանում։

Մահացել է 2002 թվականի օգոստոսի 6-ին՝ քաղցկեղի դեմ երկարատև պայքարից հետո[18][19]։

Գիտական նվաճումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեյքստրային հանրաճանաչություն են բերել համակարգչային ծրագրերի մշակման ժամանակ մաթեմատիկական տրամաբանության կիրառման բնագավառում նրա աշխատանքները։

Նա ակտիվորեն մասնակցել է «Ալգոլ» ծրագրավորման լեզվի մշակմանը և գրել է առաջին «Ալգոլ-60» կոմպիլյատորը։

Լինելով կառուցվածքային ծրագրավորման հայեցակարգի հեղինակներից մեկը՝ նա հորդորել է հրաժարվել «GOTO» հրահանգների օգտագործումից։

1972 թվականին դարձել է Թյուրինգի մրցանակի դափնեկիր։

2002 թվականին ստացել է ամենամյա մրցանակ, որը շնորհվում է Հաշվողական տեխնիկայի միության կողմից՝ «այն հրապարակման համար, որն ամենամեծ ազդեցությունն է ունեցել բաշխված հաշվարկների ոլորտի վրա»։ Ի նշան գիտնականի վաստակի ճանաչման՝ 2003 թվականից այս մրցանակը կրում է Դեյքստրայի մրցանակ անվանումը։

Մատենագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեղինակ է մի քանի գրքերի և բազմաթիվ հոդվածների, ամենահայտնի հրատարակություններն են՝ «Ծրագրավորման կարգապահություն», «Կառուցվածքային ծրագրավորման նշումներ» գրքերը, «GOTO օպերատորի վնասի մասին» հոդվածը (անգլ.՝ GOTO considered harmful):

Դեյքստրան իր հոդվածներում և գրքերում հանգամանորեն բացատրել է ծրագրավորման մաթեմատիկական մոտեցման անհրաժեշտությունը, որը ենթադրում է խնդրի և դրա լուծման նախնական, ճշգրիտ, մաթեմատիկական նկարագրում, ընտրված ալգորիթմի պաշտոնական ապացույց և այլն։

Ըստ Դեյքստրայի՝ համակարգչային արդյունաբերության մեջ տարածված «փորձերի և սխալների» ծրագրավորման մեթոդը («գրել կոդ — փորձարկել — գտնել սխալները — ուղղել — նորից փորձարկել») սխալ է, քանի որ այն կիրառելիս ծրագրավորողները չեն մտածում խնդրի շուրջ, այլ ուղղակի գրում են կոդը, առանց որևէ երաշխավորության, որ ճիշտ ծրագիր են ստանում։

Նրա կարծիքով, ծրագրավորումը չափազանց բարդ գիտական և ինժեներական գործունեություն է, և ոչ մի նոր մեթոդ և գործիք չի կարող արմատապես փոխել այդ դրույթը․ այն կարող է միայն ազատել ծրագրավորողին ընթացիկ աշխատանքի մի մասից։ Ծրագրավորման մեջ փորձերը պարզ օկուպացիայի վերափոխելը հասանելի է բոլորին և դատապարտված է ձախողման։

1975 թվականին Գերմանիայում՝ գործերի դրույթի օրինակով Դեյքստրան ցույց է տվել, որ ծրագրավորման զարգացումը որպես գիտություն, հենվելով ծրագրավորման մեկ լեզվի վրա, անհնար է։

Այս մոտեցումը բացասաբար է անդրադարձել ծրագրավորման թե՛ տեսության, թե՛ պրակտիկայի վրա։ Դեյքստրան նշել է, որ Գերմանիայում պետական մակարդակով «ALGOL 68» լեզվի ընդունումը՝ որպես հետագա զարգացման հիմնարար միջոց, նույնքան սխալ է եղել, որքան ԽՍՀՄ կառավարության՝ 1960-ական թվականների վերջին խորհրդային արդյունաբերության՝ IBM/360 մոդելային շարքի պատճենմանը անցնելու որոշումը, որը գիտնականը անվանել է Արևմուտքի մեծագույն հաղթանակը Սառը պատերազմում[20]։

Հետաքրքիր փաստեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետաքրքիր փաստեր Դեյքստրայի մասին․[21]

  1. Դեյքստրայի հոդվածները համարակալվել են EWD0, EWD1, EWD2 և այլն։
  2. «Հայտնի է, որ նա քիչ էր հետաքրքրված համալսարանի ավագ դասընթացներ Ֆորտրանի իմացությամբ ուսանողների ընդունմամբ, այն պատճառով, որ այդ գիտելիքների հետ կարող էին սերմանել ծրագրավորման վատ սովորություններ»։
  3. Եվս մեկ մեջբերում Դեյկստրայից՝ «Նրբագեղությունը, պարզությունը և համանման երևույթները մեծապես որոշվում են քանակական ասպեկտներով (դրան տիրապետում էր Մոցարտը. նրա ստեղծագործությունները, որոնք այդքան գրավում են մարդկանց սրտերը, խաբուսիկորեն պարզ են. դրանք կարծես ստեղծված են բացառապես ոչնչից)»[22]։

Մրցանակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 http://amturing.acm.org/award_winners/dijkstra_1053701.cfm
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Edsger Wybe Dijkstra — 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Encyclopædia Britannica
  5. ↑ https://www.tue.nl/universiteit/alumni/emeriti/album-academicum/
  6. ↑ Schreuder O. Proeven van eigen cultuur, vijfenzeventig jaar Katholieke Universiteit Nijmegen 1923-1998 Deel II 1960-1998 — 1998. — 539 p. — ISBN 90-5625-040-X
  7. ↑ https://www.cs.utexas.edu/users/EWD/CSobit.html
  8. ↑ https://www.cwi.nl/about/history/e-w-dijkstra-brilliant-colourful-and-opinionated
  9. ↑ https://web.archive.org/web/20110124181256/http://fellows.acm.org/homepage.cfm?alpha=D&srt=alpha
  10. ↑ http://www.podc.org/dijkstra/
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 https://amturing.acm.org/award_winners/dijkstra_1053701.cfm
  12. ↑ https://www.computer.org/volunteering/awards/goode
  13. ↑ https://www.cs.utexas.edu/news/2017/jayadev-misra-and-mani-chandy-win-harry-h-goode-memorial-award
  14. ↑ https://awards.acm.org/fellows/award-recipients
  15. ↑ [ˈɛtsxər ˈʋibə ˈdɛikstra] прослушать
  16. ↑ Edsger Dijkstra. The Humble Programmer // Communications of the ACM, vol. 15 (1972), 10: 859—866]
  17. ↑ Haldar, Sibsankar and Aravind, Alex A. Operating Systems. — Pearson, 2010. — С. 198. — 580 с. — ISBN 978-81-317-3022-5
  18. ↑ Умер Эдсгер Вайб Дейкстра
  19. ↑ Rupert
  20. ↑ Edsger W. Dijkstra (1975 թ․ օգոստոսի 11). «Trip report E.W.Dijkstra: NATO Summer School Marktoberdorf 1975» (անգլերեն). Техасский университет в Остине|The University of Texas at Austin. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 25-ին.
  21. ↑ Авачева Т. Г., Пруцков А. В. Современный взгляд на концепцию структурного программирования // Cloud of Science. — 2019. — Т. 6. — № 4.
  22. ↑ Дал У., Дейкстра Э., Хоор К. Структурное программирование. — Москва: Мир, 1972.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդսգեր Վիբե Դեյքստրա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էդսգեր_Վիբե_Դեյքստրա&oldid=10028869» էջից