1820
1820 (MDCCCXX) waor e sjrikkeljaor wat begós op 'ne zaoterdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]
gevónje in 1820.
- 1 jannewarie - Sjtaatsgreep in Sjpanje door generaal Rafael del Riego.
- 11 jannewarie - In Frankriek wirt veur 't eësj roesvriej sjtaal geproduceerd.
- 23 jannewarie - Nederlandj wirt getróffe door eine watersjnoad.
- 13 fibberwarie - Biej 't verlaote van de Pariese Opera wirt prins Charles Ferdinand van Bourbon, hertog van Berry en zoon van de kroanprins, vermaord.
- 23 fibberwarie - Peliesietroepe valle de vergaderlocatie aan Cato Street (in de buurt van Edgware Road) bènne, wo de groep op dat mement biejein is. Biej dae inval wirt eine peliesieagent mèt ein zjwaard gedoad door Thistlewood en weite ènnige samezjwaerdersj, wo-ónger ouch Thistlewood zelf, te óntkómme. Cato Street Conspiracy is de naam dae gegaeve wirt aan 't complot van ein aantal Londense arbeidersj dat op deze daag plaatsjvundj.
- 15 miert - Maine wirt losgemaak oet Massachusetts en treujt es 23e deilsjtaat toe tot de Verenigde Sjtate. Dit is ein gevolg van 't Missouri Compromise.
- 8 april - De Griekse boer Yorgos Kentrotas vundj op 't Egeïsche eilandj Milos biej zien zeuktoch nao boewmateriaal 't beeld van de Venus van Milo.
- 26 juli - In Nederlandj kump biej Keuninklik Besjloet ein liquidatieregeling van de gildefóndse tot sjtand: de fóndse waere ónger 't beheër van commissarisse geplaatsj en waere besjtömp óm oetkeëringe te gaeve aan de vreuger leje en hun naobesjtaonde, mèr ouch aan hun die 't zelfde bedrief es dees ex-gildebreurs oetoefene.
- 18 oktober - Oetroping van de ónaafhankelikheid in Portoviejo (Ecuador).
- 20 oktober - In Troppau begint ein conferentie van de groate vief ónger leijing van Klemens von Metternich.
- 20 november - In de Sjtille Oceaan brink eine potvösj de walvösjvaarder Essex van kapitein Pollard tot zinke. Dees gebäörtenis en 't vervolg zulle 't raamwerk vorme van de roman Moby Dick van Herman Melville.
- zónger datum
- Ónger leijing van Simon Bolivar wirt Colombia ónaafhankelik. Bolivar wirt de eësjte president.
- Hans Christian Ørsted óntdèk de eësjte principes van 't elektromagnetisme.
- Joseph Smith zuut in ein visioen God en Jezus Christus es antjwoord op zien zeuktoch nao de ware kirk. Zuug ouch Mormone.
- Tösje april en juni arrivere óngeveër 5000 immigrante oet Èngelandj aan de Kaap de Goede Hoop in óngeveër 60 groepe. Dit ware de Settlers van 1820.
- Kinine wirt geïsoleerd door Pierre Joseph Pelletier.
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]
gebaore 28 november.
- 17 jannewarie - Anne Brontë, Ingelse sjriefster
- 17 fibberwarie - Henri Vieuxtemps, Belzje violist en componist (gesjtorve 1881)
- 2 miert - Eduard Douwes Dekker, de Nederlandse sjriever van o.a. 'Multatuli' (gesjtorve 1887)
- 18 miert - Age Buma, Nederlandse politicus (gesjtorve 1893)
- 20 miert - Alexander Johan Cuza, Roemeense vors (gesjtorve 1873)
- 30 miert - Anna Sewell, Britse sjriefsjter (gesjtorve 1878)
- 4 mei - Julia Tyler, first lady van de Verenigde Sjtate (vrouw van John Tyler) (gesjtorve 1889)
- 12 mei - Florence Nightingale, Britse pionier en gróndjlègker van de moderne verpleging (gesjtorve 1910)
- 23 mei - James B. Eads, Amerikaanse ingenieur en oetvènjer (gesjtorve 1887)
- 10 augustus - Louis Paul Zocher, Nederlandse (tuin)architect (gesjtorve 1915)
- 23 augustus - Willem Seymour Mulder, Nederlandse dichter (gesjtorve 1896)
- 28 november - Friedrich Engels, Duutsje filosoof (gesjtorve 1895)
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]- 29 jannewarie - George III (81), Keuning van Groat-Brittannië en Ierlandj
- 22 miert - Stephen Decatur (41), commodore in de United States Navy
- 9 juni – Wilhelmina van Pruusje (68), princes van Oranje
- 6 augustus - Elisa Bonaparte (42), jónger zöster van Napoleon Bonaparte
- 26 september – Daniel Boone (84), Amerikaanse pioneer
- 16 oktober - Marie Bigot (34), Franse pianiste en componiste
- 25 december – Joseph Fouché (61), Franse politicus
