Heinrich Schütz

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Heinrich Schütz (8 oktober 1585 - 6 november 1672) waor 'ne Duutsje componis en organis. Me besjouwt häöm algemein es de belangriekste Duutsje componis oet d'n tied veur Johann Sebastian Bach. Same mèt Claudio Monteverdi rekent me häöm tot de belangriekste componiste van de 17e ièw. Hae sjreef de ièrsjte Duutsje opera, Dafne, dae woort oetgeveurd in Torgau in 1627 (de muziek ies verlore gegange).

Biografie

Schütz woort gebore in Köstritz. Zien oetzónderlike talent woort óntdek door Maurits van Hessen-Kassel in 1599. Nao 'n opleijing tot koarknaap, ging 'r rechte sjtudere in Marburg. Van 1609 tot 1613 woonde hae in Venetië um dao mèt 'n sjtudiebeursj van Maurits muzieklèsse te volge bie Giovanni Gabrieli. Dees opleiding beëindigde hae mèt 't Primo libro di Madrigali, 'n verzameling madrigale. Daonao wèrkde hae kort es organis in Kassel. In 1617 verhuusde hae nao Dresden um dao te goon wèrke es hofkapelmeister bie de keurvors van Sakse. In 1620 trouwde Schütz mèt Magdalena Wildeck. Zie sjtorf al in 1625 en leet häöm 2 dochtersj nao.

Schütz zou zien baan in Dresden bies 't ing van zien leve behouwte en lag daomèt de basis veur de tegewoordige Staatskapelle Dresden. Toch góng 'r e paar kièr veur langere tied eweg oet Dresden; in 1628 góng 'r truuk nao Venetië um dao Claudio Monteverdi te treffe. Van 1633 tot 1635, wie de Daartigjaorige Oorlog 't leve aan 't hof houw versjtuèrd, ging hae in Kopenhagen es hofkapelmeister wèrke. Dees positie bezat hae nog ins tösje 1642 en 1645. In 1667 ging hae mèt pensioan, meh bleef waal nog componere. De letste jaore van zien leve woonde Schütz in Weißenfels. Hae sjtorf dao ouch, op 87-jaorige laeftied.

Sjtiel

Schütz' composities zint beïnvlood door ziene leraar, Gabrieli. Dat ies te merke aan de Venetiaanse mièkoarigheid en de concertatosjtiel. Ouch merk me de invlood van Monteverdi en de Nederlandse sjoal oet de 16e ièw. Veural ziene geistelike muziek, veur versjillende bezèttinge, van solosjtum mèt instrumentaal begeleijing tot a capella koar, ies bekènd. Representatief werke zint de drie beuk mèt Symphoniae sacrae, de Psalmen Davids, de Sieben Worte Jesu Christi am Kreuz (de zeve lètste weurd van Jezus aan 't kruus) en zien drie passies, die 'r vlak veur ziene 80e verjäördaag sjreef. Zien vreug werk ies progressief van karakter, wiel 't later werk, woa-ónder de passies, sumpeler en soberder ies. Praktische bezjwoare höbbe meugelik ein rol gesjpeeld bie dees verandering: de Daartigjaorige Oorlog houw de infrasjtructuur op 't gebied van muziek in Duutsjland versjlechterd en 't waor daodoor neet miè meugelik um de groate werke in Venetiaanse sjtiel oet te veure.

Dao ies wiènig waereldlike muziek van Schütz euvergeleverd en ziene puur instrumentale muziek ies gans verlore gegange, hoewaal hae in ziene tied es ein van de bèste organiste van Duutsjland woort besjouwd.

Schütz haet 'n belangrieke rol gesjpeeld in 't euverbringe van muzikaal ideeë vanoet Italië nao Duutsjland. Hiedoor ies ziene invlood op de Duutsje muziek groat gewaes. De noord-Duutsje örgelsjtiel ies groatendeils gefundeerd op Schütz' werke (hoewaal ouch 't werk van de Nederlander Jan Pieterszoon Sweelinck van belang waor in dees ontwikkeling). 'n Ièw later zou dees sjtiel zien hoagtepunt kriege mèt de werke van Johann Sebastian Bach.

Werke

Op dees lies sjtoont Schütz' gepubliceerde werke. De meiste hie geneumde werke bevatte miè sjtökker; d'r zint miè es 500 individueel sjtökker van Schütz bewaard gebleve.

Il primo libro de madrigali (ièrsjte book mèt madrigale) (Venetië, 1611)
Psalmen Davids (Book 1) (Dresden, 1619)
Historia der frölichen und siegreichen Aufferstehung ... (Gesjiedenis van de opsjtanding van Jezus) (Dresden, 1623)
Cantiones sacrae (Freiberg, 1625)
Psalmen Davids (Book 2) (Freiberg, 1628)
Symphoniae sacrae (Book 1) (Venice, 1629)
Musicalische Exequien (Dresden, 1636)
Kleiner geistlichen Concerten (Book 1) (Leipzig, 1636)
Symphoniae sacrae (Book 2) (Dresden, 1647)
Geistliche Chor-Music (Dresden, 1648)
Symphoniae sacrae (Book 3) (Dresden, 1650)
Zwölff geistliche Gesänge (Dresden, 1657)
Psalmen Davids (herzeen oetgaaf van book 2) (Dresden, 1661)

Literatuur

Manfred Bukofzer, Music in the Baroque Era. New York, W.W. Norton & Co., 1947. ISBN 0393097455