နာဲဖဝ်ချဝ်
နာဲဖဝ်ချဝ်
နာဲဖဵုချဵုဝွံ ဒှ်ကောန်ဒံက်တာနာဲဖဵုလှ မိကျုဲနုရ။ သက္ကရာဇ် ၁၉၀၅ သၞာံ၊ ဂိတု နောဝေန်ဗာ ၁၈ ဂှ် သၠးဂၠံဂဝ်မိပ္ဍဲဇရေၚ်ရးဨရာဝတဳ ဍုၚ်မြံၚ်မြရ။ ပ္ဍဲကဵုကောကဵုဒေံ ၁၄တၠဂှ် မဒှ်ကောန်မရနုက်ကဵု ပဥ္စမရ။ ပ္ဍဲကဵုကောဒေံ ၁၄ ဂှ် ကောဒေံမသှ်ေပြာကတ်ဒၟံၚ်လၟုဟ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် မိမမဠေမပဒတဴ ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ် ဝေန်ဒါမဳယျာကဵုဗိုလ်ကျဝ်ဒေန်မဒှ်လျိုၚ်ပ္ဍဲပါလဳမာန် ခေတ်ဖဆပလ မဒၟံၚ်ပ္ဍဲအခန်သ္ၚိမေန်မနာၚ် တံမဒှ်ရ။
ဝဏ္ဏကျဝ်ထေန်ဒံက်တာနာဲဖဵုလှဂှ် ဒှ်ဒေံကောန်ၝဲကောန်ဒေံကဵု ဒံက်တာရှဝ်လူ(မန်တံကော်အ္စာဇၞော်) ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဝွံ
မက္လိဂွံတဆိပ်သဝ်ဝန် နူဍုၚ်အမေရိကာန်ကၠာအိုတ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဗၟာဝွံ ဒှ်အ္စာဝန်ကၠာအိုတ်ရ။
ဒံက်တာရှဝ်လူကဵု ဒံက်တာဖဵုလှတံ ဒှ်တၞောဝ်ဒတောဝ်ဂကူမန် သၟိၚ်စဍုၚ်ဗြဝတဳမဒှ်ဒေံသၟိၚ်ဗညာဒလ မစၟိန်ပြမာန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ အလန်လက္ကရဴအိုတ် (၁၁၀၈-၁၁၁၉) မဒှ်ရ။ ။ ၊
ဗီုရုပ်သၟိၚ်ဗညာစိၚ်၊
နာဲဖဵုချဵုဝွံ အံၚ်အာစှ်တန်ပ္ဍဲကဆံၚ်သၠုၚ်(ဂျဇြေန်)ဍုၚ်မတ်မလီုတုဲ ဆက်ကတ်ဗ္တောန်အာပညာ ပ္ဍဲတက္ကသဵုလ္ဂုၚ်တုဲက္ဍၜှ်ကေတ် တဆိပ်ကြာဝိဇ္ဇာရ။ ကလိဂွံတဆိပ်ကြာတုဲ ဗွဲကြဴသ္ပအ္စာထ္ၜးနဲကဆံၚ်သၠုၚ်ဌာနဘာသာလိက် အဂႅလိက်ပ္ဍဲတက္ကသဵုဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲခဒမ်ဗကာံဂှ် ဒှ်ဒုသ္ကိုပ်ခဒမ်ရ။ပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိယက္တဵုဒှ်တုဲစဵုကဵုဘာတက္ကသဵုဂှ်မာတ် ယိုက်ဂၠေၚ်ဒၟံၚ်ရ။ အဃောဒှ်ဒၟံၚ်အ္စာထ္ၜးနဲဂှ် သ္ကိုပ်ဗိုလ်အံၚ်ဆာန်လေဝ် ကေၚ်ဒှ်ကွးနာဲဖဵုချဵု မွဲကီုရ။
ပ္ဍဲကဵုအဃောယိုက်ဂၠေၚ်ဒၟံၚ် ကမၠောန်တက္ကသဵုဂှ် ၁၉၃၉သၞာံ၊ ဂိတုအဝ်ဂေတ်(၆)ဂှ် (ဂကောံဗော်သွးမန်အလုံဍုၚ်ရာမည)ဂှ်နဒဒှ်တၠတာလျိုၚ်ကမၠောန်မွဲဂှ် ယိုက်ဂၠေၚ်ပါလုပ်ရ။ ကၠာဟွံဒှ်ပၞာန်ဂၠးကဝ် အလန်ဒုတိဏီဂှ် နဒဒှ်တာလျိုၚ်ဂကောံဗော်သွးမန်အလုံဍုၚ်ရာမညဂှ် လိက်ဂကူမန်တံ ၚုဟ်က္တဵုဣယျ (မန်လူမျောတောအ်နောကျာပျဳ) ချူဆန် တက်ပတိတ်မာန်လဝ်ရ။
ပၞာန်ဂၠးကဝ်အလန်ဒုတိယတုဲအာတုဲသွက်ဍုၚ်ဗၟာဂွံဗၠးၜးဂှ် ဗိုလ်အံၚ်ဆာန်အာက္ဍိုပ်တုဲ ဒက်ပ္တန်လဝ်ဂကောံ ဖဆပလရ။မန်ပိုဲလေဝ် ၁၉၄၅ သၞာံ၊ ဂိတုနောဝေန်ဗာ (၉)ဂှ် နာဲဖဵုချဵုအာက္ဍိုပ်တုဲ ညးပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ် ဒက်ပ္တန်ဂကောံပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်မန်မွဲ သွက်ဂွံကၠောန်အာပရေၚ်ဗၠးၜးဍုၚ်မန် ကရောံဂကောံဖဆပလ ထေက်ဏောဝ်စှ်ေစိုတ်တုဲ ဒက်ပ္တန်ပတိုန်ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် ပ္ဍဲဇရေၚ်ဘာယျေတာယှေ (ဗဟာန်)ဂှ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ကျာ်ဇၞော်ကုသလဂှ် နာယက၊ နာဲဖဵုချဵုဂှ် ဥက္ကဌ၊ နာဲမန်ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဖဵု မဒှ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုပၞာန်ဂၠးတိ အလန်ဒုတိယတုဲ အာဂှ်လေဝ် ဂကောံဗော်သွးမန်အလုံဍုၚ်ရာမညကလေၚ်ချဳဒရာၚ်ကၠုၚ်ဂှ် နာဲဖဵုချဵုဂှ် နဒဒှ်ညးတၠတာလျိုၚ်မွဲပါလုပ်တုဲ နာဲဖဵုချဵုဂှ် နဒဒှ်ညးတၠတာလျိုၚ်မွဲပါလုပ်တုဲ ပ္ဍဲကဵုဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ်လေဝ် နဒဒှ်ဥက္ကဌမွဲ ယိုက်ဂၠေၚ်လဝ်ရ။
ပ္ဍဲကဵုဂကောံဗော်သွးမန် အလုံဍုၚ်ရာမညဂှ် ဟိုတ်နူညးယိုက်ဂၠေၚ်ကေၚ်ကာအလဵုအသဳဗွဲမဂၠိုၚ် ပါလုပ်ချဳဒရာၚ်ဒၟံၚ်တုဲ ကမၠောန်စပ်ကဵု ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ်အခေါၚ် သွက်ဂွံရေၚ်တၠုၚ်ဟွံမွဲတုဲ ကိစ္စကမၠောန်ပရေၚ်ယေန်သၞာၚ်ကဵု လိက်ပတ်ဟေၚ်ရေၚ်တၠုၚ်မာန်တုဲ ဒှ်ဂကောံယေန်သၞာၚ်မွဲရ။
နာဲဖဵုချဵုဂှ် ဟိုတ်နူယိုက်ဂၠေၚ်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌ တုဲပ္ဍဲဂကောံဗော်သွးမန် အလုံဍုၚ်ရာမညဂှ် ဂွိၚ်ဖေက်အလဵုအသဳတံ ထေၚ်ဗၠေတ်ကဵုဂကောံဗော်သွးမန် အလုံဍုၚ်ရာမညနှဴကဵုပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်တုဲ ညးမပါလုပ်ပ္ဍဲဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် နဒဒှ်ကောန်ဂကောံသာမညမွဲဂှ် ဒးယိုက်ဂၠေၚ်ဏောဝ် ညးမယိုက်ကေၚ်ကာ အလဵုအသဳဂမၠိုၚ် ပတိုန်ဂလာန်တုဲ ဂကောုနာဲဖဵုချဵုတံ ဟွံတုပ်စိုတ်တုဲ ပ္ဍဲသဘၚ်သဳကၠဳဗော်ကွးမန် အလုံဍုၚ်ရာမညဂှ် သ္ဂုတ်သွာတ်နကဵုတၞးမာဲတုဲ လ္ပာ်နာဲဖျဵုတံဂှ် မာဲကျအာတုဲ ပ္ဍဲဂကောံတၠတာလျိုၚ်ဂှ် အခေါၚ်ပါလုပ်ဟွံဂွံရ။
ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ချဳဒရာၚ်ကရောံဂကောံဖဆပလတုဲ ပ္ဍဲ၁၉၄၆သၞာံ၊ဂိတုၜိုတ်နောဝေန်ဗါဂှ် သ္ပသဘၚ်သဳကၠဳအလန်ပထမ ဇရေၚ်ကွာန်ပ္ၚ ပွိုၚ်ဍုၚ်ခမဳ ခရိုၚ်ကျာ်ခမဳတေံဂှ် သ္ဂုတ်သွာတ်လဝ်-
“ ပေဲါရုဲမာဲဂတဏံဂှ် ကောန်ဂကူမန်တံ နဒဒှ်စရၚ်မာဲတၞဟ်ခြာကဵု သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တီကဵုပွိုၚ်ဆန္ဒမာဲတၞဟ်ခြာဂှ် ယဝ်ရဖဆပလ-တံဟွံသ္ပကဵုမ္ဂး သွက်ဂွံဗကပ်ဗပေၚကကဵုပေဲါရုဲမာဲရ။
ပ္ဍဲသဘၚ်သဳကၠဳဂှ် သွက်ဂွံရုဲစှ်ညးတၠတာလျိုၚ်တၟိဂှ် ရုဲစှကတုဲ နာဲဖဵုချဵုဂှ် ကလေၚ်ထပ်ရုဲစုတ်ဒၟံၚ်ဥက္ကဋ္ဌပၠန်ရ။
နာဲဖဵုချဵုအာက္ဍိုပ်တုဲ နာဲအံၚ်ထောန် နာဲမၞိဟ်ရတ် (ဖဵုစိၚ်) ကဵုနာဲသာန်လှာၚ်တံ ကဵုဂကောံဆက်မိတ်မန်ဂမၠိုၚ် သွက်ဂွံဆဵုကဵုမန်ဍုၚ်သေံဂှ် တိတ်အာဍုၚ်က္ၜံၚ်ကံက်ရ။ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၃၀၈ သၞာံ၊ ဂိတုကထိုန်ပန်စွေက် ကာလကၠောန်ဗဒှ်သဘၚ်သဳကၠဳဇၞော်ပ္ဍဲကွာန်ဝါဍောတ် တ္ကံခၟိုၚ်၊ သွက်ဂွံပစၟတ်သမ္တီ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် ဂိတုမာ်မွဲစွေက်ဂှ် နာဲဆာန်မန်(ကၟာဝက်)ဂှ် ညးရေၚ်တၠုၚ်ဖဵုကျာ်ဇၞော်ကုသလဂှ် ဒှ်နာဲယက၊ အ္စာဖဵုချဵုဂှ် ဒှ်ဥက္ကဋ္ဌ၊ နာဲဖဵုအံၚ်(ကွာန်ဝါဍောတ်)ဂှ် ဒှကသဘာပတိဇၞော် (ဒၞာဲဂကောံပ္ဍဲရုၚ်ပေဲါရုပ်ဒမျိုၚ်)ကဵုဂကူမန်ဗွဲမဂၠိုၚ် သၚ်မန်ဗွဲမဂၠိုၚ် ပံၚ်ကောံတုဲ ရေၚ်တၠုၚ်ကၠုၚ်ရ။
ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် အဃောနွံဒၟံၚ်သၟဝ်ဖဆပလဂှ် သွက်ဂွံစန်ဒက်ရးတၞၚ်သဳသွက်ဖဆပလတံဂှ် နာဲဖဵုချဵုကေတ်လဝ်တာလျိုၚ်ရ။
၁၉၄၇ သၞာံ၊ ဂိတုအေပြဳ ပ္ဍဲေပဲါရုဲမာဲကၠတ်ထဝ်ပလေဝ်ဍုၚ်ဂှ် “ဟိုတ်နူမန်တံဟွံဂွံတၞဟ်ခြာတုဲ အတိုၚ်တၚ်သ္ဂုတ်သွာတ် ပ္ဍဲသဘၚ်သဳကၠဳကွာန်ပ္ၚဂှ် ဗ္ဂပ်ထောံဗပေၚ်ပေဲါရုဲမာဲဂှ်တုဲ ၁၉၄၇သၞာံ၊ ဂိတုဖေဖဝ်ဝါရဳဂှ် နုက်တိတ်ထောံနူဂကောံဖဆပလ-ရ။
ပေဲါရုဲမာဲအာစိုပ်ဒတုဲတုဲ ဂကာံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် သ္ပသ္ဘၚ်သဳကၠဳပ္ဍဲကွာန်ကၟာဝက်ရ။ ပ္ဍဲသ္ဘၚ်သဳကၠဳဂှ် သ္ဂုတ်သွာတ်ထောံသွက်ဂွံအာတ်မိက် ထမံက်ထ္ၜးတွဵုရးဍုၚ်မန်ရ။ ပ္ဍဲသဘၚ်သဳကၠဳဏံ သွက်ဂွံရုဲစှ်မၞိဟ်တၠတာလျိုၚ်တၟိဂှ် နာဲဖဵုချဵုဂှ် နဒဒှ်ဥက္ကဋ္ဌဂှ်ကလေၚ်ရုဲပ္တိုန်ပၠန်ရ။ (သ္ပသဘၚ်သဳကၠဳပ္ဍဲဘာဗ္တောန်လိက်အလဵုအသဳ)
ကြဴနူဂှ်ဗၟာကၠိဂွံဗၠးၜး ၁၉၄၈သၞာံ၊ဂိတုဇူလာၚ် ၂၉/၃၀ဂမၠိုၚ် မန်ကဵုကရေၚ်တံရပ်လွဟ်တုဲ မတ်မလီုကဵုသဓီုဂှ် သဳကေတ်တုဲ အလဵုအသဳဖဆပလတံ သွက်ဂွံပသောၚ်ပြသၞာမန်ကဵုကရေၚ်ဂှ် ပံက်ကမ္မရှေန်ပါ်တိဍာ်ဒေသညးကဵုညး နဒဒှ်အခေါၚ်အဝဵဵုဇကုပိုၚ်ဂှ် ညးမဒှ်စၞးမန်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ညးမဒှ်အမာတ်ကၠတ်ထဝ် ပလေဝ်ဍုၚ်ဖဆပလနာဲခေန်မံၚ်ကဵု နာဲထောန်ယေန် နူဂကောံမန်ကၟိန်ဍုၚ် မဆက်တောဲကဵုဖဆပလနာဲမန်တာန်ကဵုမေန်မိနှေန်၊ နူဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ် နာဲဖဵုချဵု၊ နူဂကောံပရေၚ်ကေၚ်ကာမန်ဂှ် နာဲလှမံၚ် တံပါလုပ်အိုတ်ရ။
နာဲလှမိုၚ်ကဵု နာဲဖဵုချဵုတံပတိုန်ထ္ၜးအာတ်မိက်လဝ်တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ရးတၞၚ်သဳကဵုရးဗဂေါ၊ရးဨရာဝတဳညံၚ်ဂွံပါလုပ်ဂှ် အာတ်မိက်လဝ်ရ။ ပ္ဍဲအခိၚ်ဂှ် ညးစၞးမန်ဖဵုချဵုကဵုနာဲလှမံၚ်တံကဵု ညးစၞးကရေၚ်ဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵုသဝ်ဘဥူကျဳ၊ သဝ်တာဒေန်၊ဂျေထောန်အံၚ်ကဵုသဝ်မံၚ်ဒက်တံဂှ် ပ္ဍဲအရာဒက်ပ္တန်ကၟိန်ဍုၚ်ရာမညမန်ကရေၚ်ဂှ် ရးတၞၚ်သဳ၊ရးဗဂေါ၊ ရးဨရာဝတဳတံ ညံၚ်ဂွံပါလုပ်ဂှ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ကဵုက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ကရေၚ်တံတုပ်လဝ်စိုတ်တုဲ တၚ်လလောၚ်တြးပံၚ်တောဲက္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ကဵုကရေၚ် ကေုာံသ္ပကတိကဝက်ဂှ် ပ္ဍဲ၁၉၄၈ သၞာံ၊ ဂိတုနောဝေန်ဗာ (၁၉)ဂှ်ထပက်လဝ်စၟတ်တဲရ။
သၟေဟ်ညးစၞးဂကောံဂမၠိုၚ် မပ္တံကဵုနာဲထောန်ယေန်၊ နာဲတာန်၊မိနှေန်တံဂှ် (၁)ရးတၞၚ်သဳ၊(၂)ဒေသကွာန်မန်နွံ ပ္ဍဲရးဗဂေါ(၃)ဒေသကွာန်မန် နွံပ္ဍဲရးဨရာဝတဳတံဂှ် နဒဒှ်တွဵုရးဍုၚ်မန် သွက်ဂွံစၟတ်သမ္တဳကဵုဂှ် အာတ်မိက်အိုတ်ရ။
ဗီုရုပ်နာဲအံၚ်ထောန်
၁၉၄၉ စဵုကဵုစိုပ် ၁၉၅၈ဂှ်သွက်ဂွံဂွံဍုၚ်မန်ဂှ် နကဵုမ္ၚးသၞောဝ်ဋ္ဌာန်တိဗၠးၜးဂှ် နူဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကဵု ဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂမၠိုၚ် ၜိုန်ပါလုပ်ဒၟံၚ်ကီုလေဝ် နာဲလှမံၚ်ကဵုနာဲဖဵုချဵုတံဂှ် သှ်ေၜက်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေဖိုဟ်ဏီရ။
နာဲဖဵုချဵုဂှ် ထပ်တဲလၜဲမတ်ကဵု မိမျတေန် ညးမကေၚ်ရေၚ်တၠုၚ်လဝ်ကေၚ်ကာအလဵုအသဳရ။
ပ္ဍဲကဵုခေတ် ပါလဳမာန်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဖဆပလဂှ် ပါလုပ်ချဳဒရာၚ်ပ္ဍဲဂကောံပမညတတုဲ သယျာဂျဳတခေန်ဂေါဒဝ်မှာၚ်အာက္ဍိုပ်တုဲ ဂကောံပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဂၠးကဝ်ပါလုပ်ယိုက်ဂၠေၚ်တုဲ နူကဵုဍုၚ်ဗၟာစဵုကဵုဥရောပဗၟံက်ဂှ် စၞးဂကောံပရေၚ်ၜိုဟ်လလံဂှ်တိုန်စိုပ်လဝ်ကီုရ။
အဃောယိုက်ဂၠေၚ်ဒၟံၚ် ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ဂှ် ကလိဂွံတဆိပ်ကြာသၞောဝ်ဥပဒေနူတက္ကသဵုလ္ဂုၚ်တုဲ ရေၚ်တၠုၚ်နဒဒှ်ညးပ္တိုန်ဂဗုတ်(ယှေအ်နေ)ပ္ဍဲရုၚ်ဓဝ်ဗဟဵုရ။
အခိၚ်ကာလလုပ်ပေဲါဗ္တိုက် နကဵုလွဟ်ဂှ် ဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ကဵုဂကောံကေၚ်ကာမန်ဂှ် ပံၚ်တောဲတုဲဒက်လဝ်ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်မာန်တုဲ ဗွဲကြဴဏံ၁၉၅၈သၞာံ၊ ဂိတုဇူလာၚ် ၂၄ဂှ် နူဘဝနဲကဲရပ်လွဟ် တဝ်စၞေဟ်ပ္ဍဲဂြိုပ်ဂှ် တၞဟ်နဂွံကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပ္ဍဲသၞောဝ် ရန်တၟံတုဲလုပ်ကၠုၚ်ဖျေံလွဟ်တုဲ ဆက်ကၠောန်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပၠန်ရ။
ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန် လုပ်ကၠုၚ်ပ္ဍဲသၞောဝ်ဥပဒေတုဲ ဗော်ပၠတရဴဍုၚ်မန်ကဵုဂကောံမန်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်နာဲဖဵုချဵုဂှ် သဳကၠဳပ္ဍဲဘာကျာ်သြဳမန်တုဲ ကလေၚ်ဒက်ပ္တိုန်ဂကောံဒပ်ပံၚ်ကောံညဳသၟဟ်ဂကူမန်ရ။
ပ္ဍဲကဵုပေဲါရုဲမာဲ ၁၉၆၀ ဂှ်နူကဵုဂကောံဒပ်ပံၚ်ကောံညဳသၟဟ်ဂကူမန်ဂှ် ညးမဒုၚ်ရုဲမာဲဂှ်နာဲဖဵုချဵုဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ရေဝ်၊ နာဲအံၚ်ထောန်ဂှ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ဇြပ်ဗု၊ နာဲမၞိက်ရတ်(ဖဵုစိၚ်)ဂှ်ပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ် ကလိဂွံမာဲအံၚ်ဇၞးတုဲ အံၚ်နာဲလှၚိုဲဂှ်နဒဒှ်စၞးကၠတ်ထဝ်ကောန်ဂကူမန် ဂမၠိုၚ်ရုဲစှ်လဝ်ရ။
ပရေၚ်ကမၠောန်ထမံက်ထ္ၜး တွဵုရးဍုၚ်မန်မံက်တိတ်ကၠုၚ် နူကဵုဂကောံဒပ်ပံၚ်ကောံညဳသၟဟ်ဂကူမန်မံက်ကၠုၚ်ဂှ် နာဲဖဵုချဵုဂှ်နဒဒှ်ညးတာလျိုၚ်ဒုဥက္ကဋ္ဌ ယိုက်ဂၠေၚ်ကေတ်ရ။
နကဵုအစဳအဇန် ဂဥုပ်ဝန်ဇၞော်ဥူဏုကမၠောန်သွက်ဂွံထမံက်ထ္ၜး တွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ပ္ဍဲ၁၉၆၁၊ ဂိတုအေပြဳဂှ် ရုဲစှ်ပ္တိုန်နာဲအံၚ်ထောန်တုဲ ၁၉၆၂သၞာံ၊ ဂိတုအဝ်ဂေတ်ဂှ် သွက်ဂွံချူသၞောဝ်ဥပဒေအကျာန် တွဵုရးဍုၚ်မန်ပ္ဍဲပါလဳမာန်ဂှ်လေဝ် နာဲဖဵုချဵုပါလုပ်ရေၚ်တၠုၚ်ဒၟံၚ်ကီုရ။
ၜိုန်ဂှ် ၁၉၆၂၊ ဂိတုမာတ် ၂ ဂှ် ဒပ်ပၞာန်တံ သီကၠေံအဝဵုအာဏာတုဲ ပါလဳမာန်သွက်ဂွံထမံက်ထ္ၜး ဥပဒေတွဵုရးဍုၚ်မန်ဂှ် ကၠေံကၠက်အာရ။
ဂဥုပ်ဗိုလ်နေဝေန် သ္ကိုပ်သ္ကလဝ်ဒပ်လှာန်ယျေဂံၚ်ဇြဳဂှ်လေဝ် ပ္ဍဲကဵုဂကောံကဵုကသပ်(၃၃)တၠဂှ် နာဲဖဵုချဵုပါလုပ်ဒၟံၚ်ကီုရ။ဂကောံကဵုကသပ်ကၠေံအာတုဲ နာဲဖဵုချဵုဂှ်နဒဒှ်ဂုဏ်စရာဲကၟိန်ဍုၚ် ကဆံၚ်ပထမဂှ် ဒုၚ်သ္ပပူဇဴပ္တိုန်စရာဲရ။
နာဲဖဵုချဵုဝွံ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ် ၁၉၈၄
သၞာံ၊ ဂိတုမေ (၁၁)ကလိဂွံအာယုက်(၈၀)ဂှ် ဗလးထောံလျိုၚ်ဍုၚ် လျိုၚ်ကောန်ဂကူ ပ္ဍဲကဵုဘုံမနုဿ ဇရေၚ်ပ္ဍဲသ္ၚိစၟတ်(၁) ဂၠံၚ်ဒေါနပွိုၚ်ဍုၚ်အၚ်စိၚ် ဍုၚ်လ္ဂုၚ်တေံရ။
✍ရာမည-မာံဝါန်ၛာဲ✍
▉က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ခိုဟ်ဍာံမ္ဂး သွက်ဂွံပ္တိတ်ပရဲအခေါၚ်အရာ မကလိဂွံလဝ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် ဒးမံၚ်ကျောဝ်ရံၚ်ဒၟံၚ်လၟိုန်ရ။
▉တၠပညာတံဂှ် ညးတၞဟ်ကၠုၚ်ကၟာတ်အခေါၚ်အရာ ညံၚ်ဒုၚ်ဟွံမာန်ကီု ဂွံကၟာတ် အခေါၚ်အရာလ္တူ ညးတၞဟ်ဂှ်လေဝ် ဟွံချပ်တဴရ။
▉ပရေၚ်ဂကောံဗော်မွဲမွဲ ဂွံဇၞော်မောဝ်မာန် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒြဟတ်ဇၞော်ဇၞော် ဒးဒက်ပ္တန်လဝ်ရောၚ်။
▉ၜိုန်ရဍောတ်သောဲဒၟံၚ်ကီုလေဝ် ယဝ်ရညဳသၟဟ်မ္ဂး အခက်အခုဲၜိုတ်လဵုဂၠိုၚ်ၚ် ဒးအံၚ်ဇၞးဟေၚ်ရ။
▉တာလျိုၚ်စှ်ေကၠုၚ်ဂှ်ဒးကၠောန် ကာလဂှ်ဟေၚ် ဂကောံမၞိဟ်ဂွံဇၞော်မောဝ်ဂဵုလဟဵု တိုန်ရောၚ်။