Johann Christoph Friedrich GutsMuths

Johann Christoph Friedrich GutsMuths

GutsMuths-Denkmol in Queddelnborg in de Neeg vun sien Geboortshuus

Johann Christoph Friedrich GutsMuths, ok Guts Muths oder Gutsmuths schreven (* 9. August 1759 in Queddelnborg; † 21. Mai 1839 in Ibenhain) weer en naamhaften düütschen Pädagoog to de Tiet vun Goethe un een vun de Mitgrünners vun’t Turnen.

Leven

GutsMuths hett in Halle Theologie studeert un is al as Schöler Opteher int Öllernhuus vunn Geografen Carl Ritter worrn. Den hett he 1785 in de jüst vun Christian Gotthilf Salzmann grünnte Optehanstalt Schnepfenthal bröcht, woneem he sülvst bit 1837 as Schoolmeester för Turnen un Geografie arbeit hett. Siet 1797 hett he in Ibenhain leevt, woneem he an’n 21. Mai 1839 doodbleven is.

GutsMuths hett den Gedanken vun en regelte Liefutbilln sünners för de Jöögd inföhrt un hett an de vun Salzmann na Schnepfenthal bröchten Anfäng vun’t Dessauer Philanthropinum vun Johann Bernhard Basedow anknütt, as he de Gymnastik für die Jugend schreev – dat eerste systemaatsche Lehrbook vun de Turnkunst (1793, wietere Oplaag 1804).

Ok sien Turnbuch für die Söhne des Vaterlandes vun 1817 hett den dormols mit Friedrich Ludwig Jahns „Deutsche Turnkunst“ opkamen Gedanken vun de Wehrertüchtigung mit präägt. En Uttog dorvun is sien Katechismus der Turnkunst. To disse Warken keem 1796 noch Spiele zur Übung und Erholung des Körpers und Geistes rut, wo de eerste bekannte Beschrieven vun de Regeln för Baseball instaht, 1798 sien Kleines Lehrbuch der Schwimmkunst un annere Schriften.

Vun GutsMuths keem noch 1801 Mechanische Nebenbeschäftigungen für Jünglinge und Männer rut un 1813 en Elementarbuch für Stadt- und Landschulen. Vun 1800 bit 1820 geev he ünner verscheden Titels de Bibliothek für Pädagogik, Schulwesen und die gesamte pädagogische Litteratur Deutschlands rut. Aver ok to’n methoodischen Opbo vun’n Geografieünnerricht hett he veel bidragen mit sien Warken Handbuch der Geographie (1810), vun dat en Uttog as Schoolbook rutkamen is, un Versuch einer Methodik des geographischen Unterrichts (1835).

In’t Vollständigen Handbuch der neuesten Erdbeschreibung stünn en Beschrieven vun de süüdamerikaanschen Staaten (Bd. 19 u. 20; 1827-1830). Un in’t Wark Deutsches Land und deutsches Volk hett he den eersten Deel schreven, de ok ünner den sünneren Titel Deutsches Land (1820-1832) publizeert weer. As Geograaf hett he groten Influss op sien Schöler Carl Ritter utöövt.

Ehrungen

Na GutsMuths is de hööchste staatliche Utteken vun de DDR för wetenschoppliche Leistungen op dat Rebeet vun de Sportwetenschoppen u de Sportmedizin, de GutsMuths-Pries nöömt worrn.

In sien Geboortsstadt Queddelnborg is sien Naam wiet verbreedt: Dor gifft dat en GutsMuths-Gymnasium, un wieter en Turnhall, en Straat, en Platz un ok en Footballstadion, de na em nöömt worrn sünd. Ok in’n Naam vun den Lichtathletikvereen TSG GutsMuths 1860 e.V. is he to finnen.

Man, ok buten vun Queddelnborg is GutsMuths Naamsgever worrn, as to’n Bispeel in Jena, woneem dat en J.C.F. GutsMuths Sportgymnasium gifft, in Meideborg mit dat GutsMuths-Stadion oder in Berlin mit de GutsMuths-Grundschool. Butendem gifft dat in eenige düütsche Städer Straten, de sien Namen drägt.

Literatur

• Waßmannsdorf: Johann Christoph Friedrich Guts Muths. Heidelberg 1884.
• Luise Gerbing: Johann Christoph Friedrich Guts Muths. In: Mitteldeutsche Lebensbilder, 2. Band Lebensbilder des 19. Jahrhunderts, Magdeburg 1927, S. 46-59
• Willi Schröder: Johann Christoph Friedrich GutsMuths. Leben und Wirken des Schnepfenthaler Pädagogen. Sankt Augustin 1996.
• Johann Christoph Friedrich GutsMuths. Bedeutender philanthropischer Pädagoge. Halle an der Saale 1999 (Schriftenreihe des Klopstockhauses [Quedlinburg]; 4).

Weblenken

• Literatur vun un över GutsMuths in de Düütschen Natschonalbökeree GutsMuths
• GutsMuths in: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 10, Duncker & Humblot, Leipzig 1879, S. 224.
• GutsMuths: Spiele zur Übung und Erholung des Körpers und Geistes (Sportpädagogik-online)