Hopp til innhald

Hamish Henderson

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Hamish Henderson

Byste av Hamish Henderson i South Gyle.
Statsborgarskap Storbritannia, Det sameinte kongeriket Storbritannia og Irland
Fødd 11. november 1919
Død

9. mars 2002 (82 år)

Yrke musikkforskar, låtskrivar, omsetjar, lyrikar

James Hamish Scott Henderson (11. november 1919–9. mars 2002) var ein skotsk diktar, låtskrivar, kommunist, intellektuell og soldat. Han var ein av dei som skapte gjenopplivinga for skotsk folkemusikk. Han var òg ein dyktig folkesongsamlar, og oppdaga kjende utøvarar som Jeannie Robertson, Flora MacNeil og Calum Johnston.

Bakgrunn

[endre | endre wikiteksten]

Henderson blei fødd dagen då fyrste verdskrigen enda, 11. november 1919, til ein einsleg mor, Janet Henderson. Ho var sjukepleiar utdanna ved Queen's Nursing Institute Scotland som hadde tent i Frankrike, og som no arbeidde på krigshospitalet i Blair Castle i Skottland.[1] Namnet hans blei registrert som James, men han føretrekte den skotsk forma Hamish.[2] Medan han var fødd i Blairgowrie i Perthshire hadde Henderson dei fyrste åra av barndommen i Glen Shee, og flytta så til England med mor si.[3] Han vann eit stipend til Dulwich School i London. Mora døydde kort tid før han skulle ta opp plassen, og han måtte bu på barneheim medan han studerte der.

Han studerte moderne språk ved Downing College i Cambridge i åra før andre verdskrigen, og som ein vitjande student i Tyskland tok han med seg meldingar til ein organisasjon driven av kvekarar som hjelpte den tyske motstandsrørsla og hjelpte til med å redde jødar.[3][4]

Andre verdskrigen

[endre | endre wikiteksten]

Sjølv om han var sterk talsmann for fred, tilmed nokre år inn i krigen, blei Henderson etterkvart overtydd om at ein ikkje kunne oppnå tilfredsstillande fred. Han kasta seg difor inn i krigsarbeid, fyrst som soldat i Pioneer Corps. Etterkvart søkte han om og fekk ein kommisjon i Intelligence Corps. Han var ganske effektiv som forhøyrar på grunn av kjennskap sin til seks europeiske språk og ei djup forståing av tysk kultur.

Han deltok i Ørkenkrigen i Afrika, der han skreiv diktet «Elegies For the Dead in Cyrenaica», som dekka alle aspekta av opplevingane til ein soldat i Nord-Afrika. Den 2. mai 1945 såg Henderson personleg over utarbeidinga av overgjevingsordren til Italia, gjeven ut av marskalk Rodolfo Graziani.[5]

Henderson samla inn teksten til «D-Day Dodgers», ein satirisk song til melodien til «Lili Marlene», tilskriven lance-sergeant Harry Pynn, som tente i Italia. Henderson skreiv òg tekstane til «The 51st (Highland) Division's Farewell to Sicily», sett til ein pipemelodi som heiter «Farewell to the Creeks». Boka som desse blei samla i, Ballads of World War II, blei gjeven ut «privat» for å unngå sensur, men gjorde likevel at Henderson blei bannlyst frå BBC radio i ti år, og forhindra ein serie om ballademaking frå å bli laga. Krigspoesiboka hans Elegies for the Dead in Cyrenaica frå i 1948 vann Somerset Maugham Award.[3]

Folkemusikk

[endre | endre wikiteksten]

Henderson kasta seg inn i arbeidet med gjenoppvekkinga av folkemusikk som fann stad etter krigen. Han fann og gjorde offentleg kjend folk som Jeannie Robertson, Flora MacNeil, Calum Johnston og andre. På 1950-talet verka han som guide for den amerikanske folkloristen Alan Lomax, som samla mange feltopptak i Skottland.

Henderson var med på å skipa Edinburgh Folk Festival Ceilidh i 1951, som sette tradisjonelt spelt skotsk folkemusikk på ei offentleg scene for fyrste gong som «A Night of Scottish Song». People's Festival, som han var ein del av, var planlagt som ein venstreorientert konkurrent til Edinburgh Festival, og var svært kontroversiell. Ved tilstellinga framførte Henderson «The John Maclean March», til melodien til «Scotland the Brave», som heidra livet og virket til den kommuniste og skotske nasjonaliste helten John Maclean.

Andre utøvarar ved tilstellinga var Flora MacNeil, Calum Johnston, John Burgess, Jessie Murray, John Strachan og Jimmy MacBeath. Ho var særs populær, og blei sett på som byrjinga av den andre gjenoppvekkinga av britisk folkemusikk.

Henderson heldt fram med å vera vert for arrangementa kvart år fram til 1954, då dei kommunistiske banda til fleire medlemmar av folkefestivalkomiteen førte til at Labour-partiet erklærte han som ein forboden organisasjon. Etter å ha mista den økonomiske støtta frå lokale fagforeiningar, blei folkefestivalen permanent avlyst.[6] Henderson sine eigen songar, særleg «Freedom Come All Ye», har vorte ein del av folkemusikktradisjonen i eigen rett.[3]

Seinare liv

[endre | endre wikiteksten]

Henderson delte tida si mellom Fastlands-Europa og Skottland, og busette seg til slutt i Edinburgh i 1959 med den tyske kona si Kätzel (Felizitas Schmidt).

Henderson samla inn musikk i Scottish Borders og Nordaust-Skottland, og skapte band mellom reisande folk, bothy-songarane i Aberdeenshire, gjetarane frå Borders-området og dei unge som gjekk på folkeklubbane i Edinburgh.

Frå 1955 til 1987 var han tilsett ved School of Scottish Studies ved Universitetet i Edinburgh, som han grunnla saman med Calum Maclean. Der bidrog han til lydarkiva, som seinare blei tilgjengelege på nettet. Henderson heldt fleire æresgradar, og etter at han gjekk av med pensjon blei han honorary fellow ved School of Scottish Studies. I mange år var han eit samlingspunkt i Sandy Bell's Bar, ein møteplass for lokale og vitjande folkemusikarar. I april 1979 var han aktiv ved den fyrste Edinburgh International Folk Festival-konferansen, The People's Past. [7]

Henderson var sosialist, og i tillegg til det akademiske arbeidet sitt for universitetet, stod han bak omsetjingar av Antonio Gramsci sine fengselsbrev i Prison Letters, etter å ha høyrt om Gramsci frå kommunistiske italienske partisanar under krigen.[3][8] Omsetjinga blei gjeven ut publisert i New Edinburgh Review i 1974 og som bok i 1988.[3] Han var involvert i kampanjar for skotsk heimestyre, og var med på å skipa det skotske arbeidarpartiet på 1970-talet. Henderson, som var opent bifil, tala også sterkt for rettar for og aksept av homofile.[3][9]

I 1983 blei Henderson vald til Årets skotte av lyttarane til Radio Scotland då han, i protest mot atomvåpenpolitikken til Thatcher-regjeringa, avviste ein OBE.[3]

Død

[endre | endre wikiteksten]

Han døydde i Edinburgh den 8. mars 2002, då han var 82. Han etterlet seg kona Kätzel og døtrene Janet og Christine Henderson.[10]

Ettermæle

[endre | endre wikiteksten]

I 2005 gav Rounder Records ut eit opptak av Edinburgh Folk Festival Ceilidh i 1951 som del av The Alan Lomax Collection. Henderson hadde delteke på klargjeringa av utgjevinga.

I august 2013 kunngjorde Edinburgh University at dei hadde kjøpt det personlege arkivet til Henderson, med «over 10 l000 brev frå nesten 3 l400 korrespondentar, pluss 136 notatbøker og dagbøker», frå 1930-talet av til slutten av livet hans.[11] Dei er oppbevarte i Special Collections-avdelinga til universitetsbiblioteket.[12]

Vidare lesing

[endre | endre wikiteksten]
  • Hamish Henderson (1947) Balladar av Anden Verdskrigen, Caledonian Press, Glasgow [13]
  • Hamish Henderson (1948) Elegies for the Dead i Cyrenaica, J. Lehmann, London
  • Hamish Henderson (1987), "Antonio Gramsci" i Ross, Raymond J. (red.), Cencrastus nr. 28, Winter 87/88, s. 22 - 26,
  • Hamish Henderson (1995), Zeus som Curly Snake: The Chthonian Image, i Ross, Raymond (ed.), Cencrastus nr. 52, Sommar 1995, s. 7 - 9,
  • Alec Finlay, redaktør (1992) Alias MacAlias: Skrifter om song, folke- og litteratur, Polygon, Edinburgh
  • Alec Finlay, redaktør (1996) Armstrong's nese: utvalde bokstaver av Hamish Henderson, Polygon, Edinburgh
  • Geordie McIntyre (1973), Resurgimento!, ein intervjua med Hamish Henderson, i Maisels, Chic K. (red.)), Folk Song og folkradisjonen, Festival nummer av New Edinburgh Review, august 73, s. 12 & 13
  • Raymond Ross, redaktør (2000) Samla dikt og songar, Curly Snake Pub., Edinburgh, Skottland [14]
  • Eberhard Bort, redaktør (2010) Borne on the Carrying Stream: The Legacy of Hamish Henderson, Grace Note Publikasjonar
  • Eberhard Bort, redaktør (2011) Tis Sixty Years Since: The 1951 Edinburgh People's Festival Ceilidh og den skotske folkeleg gjenoppretting
  • Jack Mitchell (1976), Hamish Henderson og den skotske tradisjonen, i Burnett, Ray (ed.), Calgacus nr. 3, vår 1976, sid. 26 - 31,
  • Timothy Neat (2012) Hamish Henderson: Poetry Becomes People (1952-2002), Birlinn Ltd, Edinburgh
  • Corey Gibson (2015) Stemmen til folket: Hamish Henderson og skotsk kulturpolitikk, Edinburgh University Press,
  • Ian Spring (2020), Hamish Henderson: A Critical Appreciation, Rymour Books, Perth,
  • Fred Freeman (2022), "Burns, Hamish and Sang", Pairt 1, i Morton, Elaine & Hershaw, William, Lallans 100, Simmer 2022, s. 111 - 119,
  • Tom Hubbard, "Hamish Henderson som omsetterar", i Hubbard, Tom (2022), Invitasjon til reisa: Skotland, Europa og litteratur, Rymour, s. 93 - 95,

Kjelder

[endre | endre wikiteksten]
  1. ↑ Smith, Donald. «How war and family shaped the poetry of Hamish Henderson» (på engelsk). Henta 14. november 2021. «A full version of this essay can be found in "Ghosts Of The Early Morning Shift" in An Anthology or Radical Prose from Contemporary Scotland, ed. Jim Aitken (Culture Matters, 2021)» 
  2. ↑ «Statutory Register of Births». Henta 5 Jul 2023. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 «Dr Hamish Henderson». The Scotsman. 10. mars 2002. Henta 30. desember 2021. 
  4. ↑ Neat, Timothy (11. mars 2002). «Books: Hamish Henderson». The Guardian. Henta 18. oktober 2015. 
  5. ↑ Neat, T. (2007, rep. 2009), Hamish Henderson - The Making of the Poet, Volume I, p. 165.
  6. ↑ Norman Buchan on Hamish, Tocher no 43, School of Scottish Studies, University of Edinburgh, 1991, p 19-21
  7. ↑ Smith, Donald. «How war and family shaped the poetry of Hamish Henderson» (på engelsk). Henta 14. november 2021. 
  8. ↑ Antonio Gramsci, Prison Letters, translated and introduced by Hamish Henderson, Pluto Press 1996.
  9. ↑ Neat, Timothy: Hamish Henderson: Poetry Becomes People
  10. ↑ «Dr Hamish Henderson». The Scotsman. 11. mars 2002. Henta 3. november 2018. 
  11. ↑ Ferguson, Brian (8 August 2013). «Edinburgh University buys Hamish Henderson archive». The Scotsman. Henta 30 December 2021. 
  12. ↑ Hamish Henderson Archive Trust. Press release, august 2013, vitja 8. august 2013
  13. ↑ Ballads of WWII (2014) The Jack Horntip Collection
  14. ↑ Arnold Rattenbury (23 January 2003). «Flytings». London Review of Books 25. ISSN 0260-9592. 

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Hamish_Henderson&oldid=3521561»