Wikipedia

Wołodymyr Zełenski

prezydent Ukrainy od 2019 roku, wcześniej aktor i satyryk

Wołodymyr Ołeksandrowycz Zełenski[a] (ukr. Володимир Олександрович Зеленський; ur. 25 stycznia 1978 w Krzywym Rogu[1]) – ukraiński polityk, satyryk, aktor, scenarzysta, prezenter telewizyjny, producent filmowy i przedsiębiorca, z wykształcenia prawnik. Od 2019 prezydent Ukrainy.

Wołodymyr Zełenski
Володимир Зеленський
Ilustracja
Wołodymyr Zełenski (2024)
Pełne imię i nazwisko

Wołodymyr Ołeksandrowycz Zełenski

Data i miejsce urodzenia

25 stycznia 1978
Krzywy Róg

Prezydent Ukrainy
Okres

od 20 maja 2019

Przynależność polityczna

Sługa Ludu

Pierwsza dama

Ołena Zełenśka

Poprzednik

Petro Poroszenko

Faksymile
Odznaczenia
Order Lwa Białego I klasy (Czechy) Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (Litwa) Order Westharda I klasy (Łotwa) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Orła Białego Order Podwójnego Białego Krzyża I Klasy (Słowacja) Philadelphia Liberty Medal
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Wiadomości w Wikinews
Wołodymyr Zełenski i Andrzej Duda (2019)
Wołodymyr Zełenski i Donald Tusk (2019)
Wołodymyr Zełenski i Mateusz Morawiecki (2022)

W lutym 2022 doszło do inwazji Rosji na Ukrainę; postawa prezydenta Wołodymyra Zełenskiego w czasie tej inwazji przyniosła mu międzynarodowe uznanie[2][3][4]. Przez wielu zagranicznych komentatorów został wówczas określony jako mąż stanu i bohater narodowy[2][3][4][5][6][7]. Człowiek Roku tygodnika „Time” w 2022[8].

Życiorys

edytuj

Pochodzenie i wykształcenie

edytuj

Urodził się w Krzywym Rogu w rodzinie ukraińskich Żydów[9]. Jego ojciec Ołeksandr był profesorem i specjalistą w zakresie cybernetyki. Wołodymyr Zełenski w dzieciństwie przez kilka lat mieszkał w mieście Erdenet w Mongolii, gdzie wówczas pracował jego ojciec. W późniejszych latach kształcił się w gimnazjum numer 95 w rodzinnej miejscowości[1]. Ukończył studia prawnicze w Krzyworoskim Instytucie Ekonomicznym (filii Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu Ekonomicznego), nie podjął pracy w zawodzie prawniczym. W międzyczasie zainteresował się aktorstwem, grał w amatorskich przedstawieniach teatralnych[1].

Działalność zawodowa

edytuj
 
Wołodymyr Zełenski z żoną podczas wyborów parlamentarnych (2019)
 
Wołodymyr Zełenski i Joe Biden (2023)

W połowie lat 90. dołączył do lokalnej grupy kabaretowej, biorącej udział w pojedynkach w ramach KWN (popularnym w krajach byłego ZSRR współzawodnictwie kabaretowym)[1]. Został następnie zaproszony do zespołu „Zaporiżżia – Krywyj Rih – Tranzyt”. W 1997 wraz z kilkorgiem innych aktorów współtworzył i przewodniczył grupie „95-j kwartał”, dla której pisał większość skeczów. W latach 1998–2003 grupa brała udział w najwyższych rangą zawodach ukraińskiej KWN i występowała w wielu państwach rosyjskojęzycznych. W 2003 pomiędzy grupą a firmą AMiK doszło do konfliktu, w wyniku którego zaproponowano satyrykowi porzucenie zespołu i dalsze indywidualne występy w KWN; Wołodymyr Zełenski jednak odmówił[10].

Pod koniec 2003 został współwłaścicielem przedsiębiorstwa producenckiego Studio „Kwartał 95”, które współpracowało z telewizją 1+1 przy projekcie związanym z wydaniem ich show[1]. Był pomysłodawcą, dyrektorem i prezenterem programu telewizyjnego Weczirnij kwartał na kanale Inter[10]. W międzyczasie prowadził też program kulinarny. Weczirnij kwartał zyskał znaczącą popularność wśród widzów, a jego studio producenckie realizowało kolejne programy telewizyjne. Sam pisał również scenariusze programów telewizyjnych[1].

W 2006 wraz z partnerką Ołeną Szoptenko zwyciężył w pierwszej edycji programu tanecznego Tanci z zirkamy[11]. Finał programu zgromadził ponad 87% całej widowni kanałów ukraińskich w tamtym czasie, a wygrana zapewniła mu wzrost popularności[1]. W latach 2010–2012 wchodził w skład zarządu telewizji Inter, pełniąc też funkcję głównego producenta[12]. Jako aktor występował w rosyjskojęzycznych komediach romantycznych, takich jak trzyczęściowy film Miłość w wielkim mieście (2009, 2010, 2014), 8 pierwszych randek (2012) czy 8 nowych randek (2015)[13]. Użyczył głosu tytułowemu misiowi w filmach Paddington (2014) oraz Paddington 2 (2017)[14].

W 2015 został gwiazdą satyrycznego serialu telewizyjnego Słuha narodu, w którym wcielił się w postać Wasyla Petrowycza Hołoborod’ki, nauczyciela historii, który w wyniku zbiegu okoliczności objął urząd prezydenta Ukrainy[15]. Program emitowała telewizja należąca do Ihora Kołomojskiego, oligarchy będącego przeciwnikiem politycznym Petra Poroszenki[16].

Działalność polityczna

edytuj

W grudniu 2017 jego współpracownicy wystąpili o rejestrację partii politycznej o takiej samej nazwie jak serial Słuha narodu[17]. W 2018 Wołodymyr Zełenski zaczął pojawiać się w sondażach prezydenckich, odnotowując rosnące poparcie[12]. 31 grudnia 2018 oficjalnie zapowiedział swój start w wyborach prezydenckich zaplanowanych na marzec 2019[18], dokonując następnie rejestracji swojej kandydatury[19].

W pierwszej turze głosowania, która odbyła się 31 marca 2019, Wołodymyr Zełenski uzyskał 30,2% głosów, zajmując tym samym pierwsze miejsce i przechodząc do drugiej tury z ubiegającym się o reelekcję Petrem Poroszenką[19]. W drugiej turze z 21 kwietnia 2019 otrzymał 73,2% głosów, wygrywając wybory prezydenckie[19].

Urząd prezydenta objął po zaprzysiężeniu 20 maja 2019, jeszcze tego samego dnia ogłosił rozwiązanie parlamentu[20]. W przedterminowych wyborach z 21 lipca 2019 związana z nim partia Sługa Ludu uzyskała większość bezwzględną w parlamencie[21]. Pozwoliło to powołać wspierający prezydenta rząd, którego premierem został Ołeksij Honczaruk, którego po kilku miesiącach zastąpił Denys Szmyhal[22]. Jako prezydent deklarował działania na rzecz członkostwa Ukrainy w NATO i Unii Europejskiej, które zintensyfikował zwłaszcza w obliczu militarnego zagrożenia ze strony Rosji[23].

W trakcie jego prezydentury wiosną 2021 Rosja zaczęła znacząco zwiększać liczbę swoich żołnierzy i sprzętu wojskowego w pobliżu granicy z Ukrainą[24]. 24 lutego 2022 wojska rosyjskie na rozkaz prezydenta Władimira Putina rozpoczęły inwazję na Ukrainę[25]. Ukraiński prezydent tego samego dnia ogłosił wprowadzenie stanu wojennego[26] i powszechną mobilizację[27]. Dwa dni później Wołodymyr Zełenski odmówił skorzystania z amerykańskiej propozycji ewakuowania się z Kijowa[28]. Jego postawa i przywództwo w trakcie rosyjskiej inwazji przyniosły mu międzynarodową rozpoznawalność i uznanie, liczni zagraniczni komentatorzy określili go mianem męża stanu[3][5][6][7] i narodowego bohatera[2][3][4]. W trakcie inwazji przyjmował w Kijowie licznych przywódców państw i rządów, organizacji międzynarodowych i UE, w tym 20 lutego 2023 prezydenta Stanów Zjednoczonych Joe Bidena[29].

Życie prywatne

edytuj

6 września 2003 zawarł związek małżeński z Ołeną z domu Kyjaszko. Para uczęszczała do równoległych klas tej samej szkoły, znajomość nawiązali jednak dopiero na studiach, gdy Ołena Kyjaszko zajmowała się pisaniem tekstów do grupy kabaretowej „95-j kwartał”[30][31]. Mają dwoje dzieci: córkę Ołeksandrę (ur. 2004) i syna Kiryłła (ur. 2013)[1].

Posługiwał się językiem rosyjskim jako językiem macierzystym[32]. Później zaczął uczyć się i posługiwać językiem ukraińskim; po wyborze na prezydenta zadeklarował dalszą naukę tego języka[33]. Pierwszą ukraińskojęzyczną produkcję filmową z jego udziałem zaczęto kręcić w 2017[34].

Przed wyborami prezydenckimi w 2019 niektóre media zaczęły szerzej interesować się żydowskim pochodzeniem jego rodziców[35][36]. Wołodymyr Zełenski odmawiał komentowania tych kwestii, twierdząc, że to jego prywatna sprawa. W trakcie prezydentury w przeciwieństwie do poprzedników nie uczestniczył w uroczystościach o charakterze religijnym, również w swoich przemówieniach nie przywoływał odniesień religijnych[37]. Po rozpoczęciu w 2022 przez Rosję inwazji na Ukrainę zaczął publicznie przywoływać swoje żydowskie pochodzenie, śmierć kilku krewnych podczas Holokaustu oraz swoich krewnych walczących z Niemcami w trakcie II wojny światowej (w tym dziadka, weterana Armii Czerwonej[38], odznaczonego dwukrotnie Orderem Czerwonej Gwiazdy). Stało się to argumentem przeciwko rosyjskiej propagandzie o „nazizmie” i „banderyzmie” ukraińskiego prezydenta i jego rządu[39][40]. Odwołania te pojawiały się także celem nakłonienia liderów środowisk żydowskich do poparcia Ukrainy[41][42].

Odznaczenia i wyróżnienia

edytuj
Ordery i odznaczenia
Nagrody i wyróżnienia

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W ścisłej transkrypcji nazwisko to ma postać Zełenśkyj.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h Зеленский Владимир. liga.net. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-28)]. (ros.).
  2. ↑ a b c Bogusław Chrabota: Bohater Wołodymyr Zełenski. rp.pl, 27 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28].
  3. ↑ a b c d Oliver Pieper: Ukraine’s Volodymyr Zelenskyy: From comedian to national hero. dw.com, 8 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. (ang.).
  4. ↑ a b c Yuliya Talmazan: 3 years ago Zelenskyy was a TV comedian. Now he’s standing up to Putin’s army. nbcnews.com, 25 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. (ang.).
  5. ↑ a b John Daniszewski: Zelenskyy’s unlikely journey, from comedy to wartime leader. apnews.com, 26 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. (ang.).
  6. ↑ a b Renata Kijowska: Jeden aktor już był bardzo wybitnym prezydentem. tvn24.pl, 26 lutego 2022. [dostęp 2022-03-01].
  7. ↑ a b Beata Goczał: Ukraina już wygrała z Rosją w mediach, świetna komunikacja Zełenskiego. wirtualnemedia.pl, 28 lutego 2022. [dostęp 2022-03-01].
  8. ↑ a b Matthew Mpoke Bigg: Zelensky is named Time’s person of the year. nytimes.com, 7 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-07]. (ang.).
  9. ↑ Itamar Eichner: Jewish comedian who plays Ukrainian president on TV runs for the job. ynetnews.com, 1 sierpnia 2019. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-28)]. (ang.).
  10. ↑ a b Vladimir Zelenskiy. kvartal95.com. [dostęp 2022-02-28]. (ang.).
  11. ↑ Ella Lee: Video of Ukraine President Volodymyr Zelenskyy on TV dance show goes viral amid Russia conflict. usatoday.com, 27 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-28)]. (ang.).
  12. ↑ a b Зеленський заявив про рішення йти у президенти (відео). unian.ua, 1 stycznia 2019. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-27)]. (ukr.).
  13. ↑ Wołodymyr Zełenski w bazie IMDb (ang.). [dostęp 2022-02-28].
  14. ↑ Wołodymyr Zełenski na szpilkach i jako miś Paddington. Świat odkrywa przeszłość prezydenta Ukrainy. e-teatr.pl, 1 marca 2022. [dostęp 2022-03-10].
  15. ↑ Marcin Koziestański: Serial „Sługa narodu”, który zaczął karierę Wołodymyra Zełenskiego, stał się hitem internetu. polskatimes.pl, 28 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-28)].
  16. ↑ Michał Kacewicz: Ihor Kołomojski. Władca marionetek. newsweek.pl, 7 kwietnia 2019. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-27)].
  17. ↑ Юрист Зеленського зареєстрував нову політичну партію „Слуга народу”. unian.ua, 3 grudnia 2017. [dostęp 2019-03-05]. (ukr.).
  18. ↑ Зеленський заявив, що йде у Президенти України. 24tv.ua, 1 stycznia 2019. [dostęp 2019-03-05]. (ukr.).
  19. ↑ a b c Serwis CVK – Wybory 2019. [dostęp 2019-04-23]. (ukr.).
  20. ↑ Zełenski zaprzysiężony na prezydenta Ukrainy. Pierwsza decyzja: rozwiązanie parlamentu. tvp.info, 20 maja 2019. [dostęp 2019-05-20].
  21. ↑ Serwis CVK – Wybory 2019. [dostęp 2019-07-24]. (ukr.).
  22. ↑ Верховна Рада призначила Прем’єр-міністром України Дениса Шмигаля. kmu.gov.ua, 4 marca 2020. [dostęp 2022-02-28]. (ukr.).
  23. ↑ Sarakshi Rai: Zelensky: Ukraine wants ‘clear’ time frame for NATO membership. thehill.com, 19 lutego 2022. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).
  24. ↑ Marek Menkiszak, Andrzej Wilk: Rosyjska presja na Ukrainę – wymiary wojskowy i polityczny. osw.waw.pl, 14 kwietnia 2021. [dostęp 2022-02-28].
  25. ↑ Jakub Mikulski: Rosja zaatakowała Ukrainę. Władimir Putin ogłosił rozpoczęcie operacji militarnej. rp.pl, 24 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28].
  26. ↑ Nate Cohn: Putin’s Forces Attack Ukraine. nytimes.com, 24 lutego 2022. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).
  27. ↑ Ukrainian president signs decree on general mobilisation of population. reuters.com, 4 lutego 2022. [dostęp 2022-03-01]. (ang.).
  28. ↑ Walki w Kijowie. Prezydent Ukrainy odmówił ewakuacji: Jestem tu. Nie składamy żadnej broni. polsatnews.pl, 26 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28].
  29. ↑ Joanna Potocka: Joe Biden w Kijowie. Nieoczekiwana wizyta prezydenta USA. rmf24.pl, 20 lutego 2023. [dostęp 2023-02-21].
  30. ↑ Maja Kołodziejczyk: Ołena Zełenśka – dzieci. Pierwsza dama Ukrainy jest mamą dwójki pociech. „Patrzą na mnie. Będę obok nich”. edziecko.pl, 28 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-28)].
  31. ↑ Katarzyna Zuchowicz: „Nie będę panikować i płakać”. Pokazuje, że murem stoi za mężem. Kim jest żona prezydenta Ukrainy?. natemat.pl, 28 lutego 2022. [dostęp 2022-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-28)].
  32. ↑ For Russian speakers in Ukraine, a candidate talking their language. france24.com, 16 kwietnia 2019. [dostęp 2022-12-02]. (ang.).
  33. ↑ Zelensky wants to know and speak Ukrainian better. kyivpost.com, 7 listopada 2019. [dostęp 2022-12-02]. (ang.).
  34. ↑ Kateryna Czuryłowa: «Квартал 95» зніме свою першу україномовну комедію з Настею Каменських у головній ролі. zaxid.net, 20 czerwca 2017. [dostęp 2022-03-08]. (ukr.).
  35. ↑ Bernard-Henri Lévy: Мої дві години з Володимиром Зеленським. nv.ua, 14 kwietnia 2019. [dostęp 2022-03-08]. (ukr.).
  36. ↑ Julie Masis: Is Ukraine’s top presidential candidate Jewish? Even his spokesman won’t comment. timesofisrael.com, 5 kwietnia 2019. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  37. ↑ Dmytro Wowk: Religious Policies under President Zelensky. talkabout.iclrs.org, 9 stycznia 2020. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  38. ↑ Отбил 4 атаки и уничтожил врага: чем прославился дедушка Зеленского во Второй мировой войне. znaj.ua, 20 maja 2019. [dostęp 2022-03-08]. (ros.).
  39. ↑ Gillian Brockell: Putin says he’ll „denazify” Ukraine. Its Jewish president lost family in the Holocaust. washingtonpost.com, 25 lutego 2022. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  40. ↑ In emotional appeal to US Jewish leaders, Zelensky calls Russian invasion „pure Nazism”. jewishdigitaltimes.com, 7 marca 2022. [dostęp 2022-03-08].
  41. ↑ Babyn Yar wasn’t bombed. But Ukraine’s Zelensky finds a useful tool to rally Jews to his cause. jta.org, 3 marca 2022. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  42. ↑ Volodymyr Zelenskyy, Ukraine’s Revolutionary Jewish Hero. haaretz.co, 7 marca 2022. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  43. ↑ Czech president to award state honour to Ukraine’s president. reuters.co, 7 marca 2022. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  44. ↑ „Showed courage and courage”: Zelensky was awarded the highest state award of the Czech Republic – the Order of the White Lion. newsreadonline.com, 8 marca 2022. [dostęp 2022-03-08]. (ang.).
  45. ↑ Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2024-05-08]. (cz.).
  46. ↑ Zełenski z najwyższym litewskim odznaczeniem. Nausėda wyróżnił ukraińskiego odpowiednika. kurierwilenski.lt, 8 marca 2022. [dostęp 2022-03-10].
  47. ↑ Латвия наградила Зеленского Орденом Виестура – за мужество в защите Украины. gorod.lv, 2 marca 2022. [dostęp 2022-03-11]. (ros.).
  48. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 kwietnia 2022 r. nr rej. 105/2022 o nadaniu orderu (M.P. z 2023 r. poz. 413).
  49. ↑ Hugo Septier: Zelensky Grand’Croix de la Légion d’honneur: pourquoi cette distinction est rare et symbolique. bfmtv.com, 9 lutego 2023. [dostęp 2023-02-09]. (fr.).
  50. ↑ Vyznamenania. prezident.sk. [dostęp 2024-06-05]. (słow.).
  51. ↑ Prezydent Ukrainy W. Zełeński odznaczony Nagrodą Orła Jana Karskiego. gosc.pl, 27 lutego 2022. [dostęp 2022-03-10].
  52. ↑ Liberty Medal to be awarded to Ukrainian President Zelenskyy. thestar.com, 22 sierpnia 2022. [dostęp 2023-04-06]. (ang.).
  53. ↑ Le prix Charlemagne 2023 décerné au peuple ukrainien et à son président. i24news.tv, 16 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-16]. (fr.).
  54. ↑ Zełenski, Blinken i Błaszczak z nagrodą Człowieka Roku „Wprost”. wprost.pl, 31 stycznia 2023. [dostęp 2023-08-16].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wołodymyr_Zełenski&oldid=75440652”