Północne Alpy Wapienne
 Platteinspitze w Alpach Lechtalskich | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Najwyższy szczyt |
Parseierspitze (3036 m n.p.m.) |
| Jednostka dominująca | |
Położenie na mapie Europy  | |
| 47,34°N 14,22°E/47,341944 14,221667 | |
Północne Alpy Wapienne (niem. Nördliche Kalkalpen) – jeden z trzech sektorów Alp Wschodnich. Rozciągnięty w kierunku wschód - zachód ciąg pasm górskich zbudowanych ze skał osadowych (głównie wapieni mezozoicznych), tworzący północną część Alp Wschodnich, rozciągający się od Lasu Bregenckiego w austriackim landzie Vorarlberg na zachodzie do Lasu Wiedeńskiego w landzie Dolna Austria i Wiednia na wschodzie.
Północne Alpy Wapienne różnią się zarówno pod względem budowy geologicznej jak i krajobrazu od leżących na południe od nich Alp Centralnych. Granicę między nimi tworzy wąska, miejscami nieciągła strefa szarogłazowa.
Najwyższymi szczytami Północnych Alp Wapiennych są Parseierspitze (3036 m n.p.m.) i Hoher Dachstein (2995 m n.p.m.).
Pasma górskie Północnych Alp Wapiennych (od wschodu do zachodu)
(kolorem fioletowym zaznaczono granice państw oraz austriackich krajów związkowych)
- Las Wiedeński
- Gutensteiner Alpen
- Rax-Schneeberg-Gruppe
- Mürzsteger Alpen
- Türnitzer Alpen
- Ybbstaler Alpen
- Hochschwabgruppe
- Alpy Ennstalskie
- Oberösterreichische Voralpen
- Totes Gebirge
- Dachstein
- Salzkammergut-Berge
- Tennengebirge
- Alpy Berchtesgadeńskie
- Loferer Steinberge und Leoganger Steinberge
- Chiemgauer Alpen
- Kaisergebirge
- Rofan (Brandenberger Alpen)
- Alpy Bawarskie
- Karwendel
- Wettersteingebirge und Mieminger Kette
- Ammergauer Alpen
- Alpy Algawskie
- Alpy Lechtalskie
- Lechquellengebirge
- Las Bregencki
Geologia
Północne Alpy Wapienne zbudowane są ze skał osadowych - głównie wapieni i dolomitów. Wapienie reprezentują fację głębokomorską. Wiek tych skał określa się w zdecydowanej większości jako Trias (dolny mezozoik). Nad triasem leżeć powinny wapienie jurajskie, jednakże zostały one w znacznej mierze zerodowane i zachowały się głównie na północnych obrzeżach całego łańcucha. Formacje kredowe występują jedynie epizodycznie. Następstwo warstw nie jest jednak często zachowane ze względu na istnienie licznych nasunięć i płaszczowin.
Na północnym skraju Północnych Alp Wapiennych znajduje się wąski pas sfałdowanych skał typu fliszowego, powstałych w trzeciorzędzie. Jest to odpowiednik molasy budującej tzw. 'jednostki helweckie' w Alpach Zachodnich.
Północne Alpy Wapienne powstały na skutek ruchów górotwórczych orogenezy alpejskiej. Ich największe natężenie przypada na miocen. Na skutek nacisku sztywnego kontynentu afrykańskiego na ukształtowaną w paleozoiku platformę zachodnioeuropejską nastąpiło wówczas fałdowanie utwardzonych mezozoicznych osadów morskich i znaczne przesunięcie ich w kierunku północnym. Doszło wówczas do licznych nasunięć z wytworzeniem skomplikowanego systemu rozległych płaszczowin. Wielu geologów jest zdania, że w związku z wielkimi przesunięciami mas skalnych w kierunku północnym strefa korzeniowa płaszczowin i obalonych na północ fałdów znajduje się daleko na południu, nawet poza Alpami Centralnymi, mniej więcej w rejonie południowej strefy szarogłazowej.
Wspomniane płaszczowiny wchodzą w skład wielkiej jednostki tektonicznej, zwanej jednostką austryjską. Badania wykazały, że osadowe skały okruchowe (zlepieńce) w obrębie jednostek austryjskich zawierają materiał (ziarna) pochodzące z niszczenia położonej daleko na południe od Alp platformy aupulijskiej.
Północne Alpy Wapienne nasunięte są na leżące pod nimi młodsze utwory, wchodzące w skład jednostek helweckich. Ich skład litologiczny i facjalny różni się znacznie od jednostek austryjskich. Są to formacje, przeważnie o charakterze fliszu, wieku kredowego i paleogeńskiego. Wychodnie tych utworów znajdują się na północ od Północnych Alp Wapiennych i budują one tzw. Prelapy. Mają one charakter wąskiego lecz długiego pasa ułożonego równoleżnikowo. Ze względu na niezbyt dużą odporność na wietrzenie formacje fliszowe tworzą niewysokie wzgórza o obłych, łagodnie nachylonych kształtach.
Południową granicę Północnych Alp Wapiennych stanowi wąska, lecz rozciągająca się równoleżnikowo na dużej długości tzw. północna strefa szarogłazowa, oddzielająca je od Alp Centralnych.
W plejstocenie Północne Alpy Wapienne uległy zlodowaceniu. Obecny kształt gór jest w dużej mierze wynikiem działania lodowców. Występują formy rzeźby lodowcowej, z ostrymi niekiedy graniami, głębokimi dolinami i wysokimi ścianami skalnymi. Rzeźba lodowcowa nie jest jednak na ogół tak wyraźnie zaznaczona w terenie jak w Alpach Centralnych. Wyjątki stanowią masyw Dachstein, Alpy Salzburskie i Alpy Bawarskie o ostrych, typowo alpejskich formach. Obecnie lodowce zachowały się jedynie na Dachsteinie i w masywie Hochkönig.
Ze względu na formacje wapienne występują liczne zjawiska krasowe, jak jaskinie, zapadliska, ponory, wywierzyska.
Literatura
- Gwinner M.P., (1978): Geologie der Alpen. Stratigraphie, Paläogeographie, Tektonik, Schweizerbart, ISBN 978-3-510-65315-7.
- Möbus G., (1997): Geologie der Alpen, Loga, ISBN 978-3-87361-249-5.
- Pfiffner A.O., (2009): Geologie der Alpen, Uni-Taschenbücher, ISBN 978-3-8252-8416-9.
- Ostalpen im Alpenvereins-Jahrbuch