Aleksander Błędowski

Aleksander Błędowski
	generał brygady
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1788 ; Błudów
Data i miejsce śmierci	25 lipca 1831 ; Krzeszowice
	Przebieg służby
Główne wojny i bitwy	Wojny napoleońskie, Powstanie listopadowe
	Odznaczenia

Aleksander Błędowski (ur. 3 maja 1788 w Błudów, w powiecie włodzimierskim na Wołyniu, zm. 25 lipca 1831^[1] w Krzeszowicach) – generał brygady.

Życiorys

Aleksander Błędowski urodził się 3 maja 1788 w majątku ziemskim Błudów, w powiecie włodzimierskim na Wołyniu, w polskiej rodzinie szlacheckiej Błędowskich herbu Półkozic, jako syn Tadeusza i Antoniny z Czosnowskich ^[2]. W lipcu 1809 wstąpił jako kadet do armii Księstwa Warszawskiego. Bardzo szybko awansował, od 1 listopada 1809 był kapitanem nowo utworzonego 16 pułku jazdy. W 1812 roku pojedynkował się z przyszłym poetą romantycznym, Antonim Malczewskim, którego ranił w kostkę^[3]. W kampanii moskiewskiej 1812 walczył pod Smoleńskiem. W 1813 został szefem szwadronu macierzystego pułku. Kilkakrotnie ranny w walkach w kampanii niemieckiej (1813), został skierowany na leczenie do Lipska, tam dostał się do niewoli rosyjskiej. Za męstwo w wojnach napoleońskich był odznaczany: Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Legii Honorowej i Krzyżem Neapolitańskim.

Od 13 lutego 1815 służył w 3 Pułku Strzelców Konnych jako oficer w randze majora, w armii Królestwa Polskiego. 20 września 1817 z powodów zdrowotnych podał się do dymisji i osiadł w Błudowie na Wołyniu. W roku 1818 poślubił Henrietę (Henrykę) Działyńską^[4], późniejszą autorkę Pamiątki przeszłości^[5] (Warszawa, 1960). Mieli kilkoro dzieci, ale tylko córka Wincentyna dożyła dorosłości^[6].

W powstaniu listopadowym najpierw był podpułkownikiem w sztabie głównym. W styczniu 1831 przydzielony do sztabu generała Dwernickiego w związku z planowaną wyprawą na Wołyń. Następnie został mianowany pułkownikiem i objął dowództwo nad 3 Pułkiem Strzelców Konnych. W czasie walki pod Wawrem został ciężko raniony pociskiem armatnim i dostał się do niewoli. Po kilku dniach gen. F. Geismar przekazał go Polakom. Podleczony po amputacji nogi, umarł na cholerę, w 1831 w Krzeszowicach.

Grobowiec generała A. Błędowskiego znajduje się na cmentarzu oo. karmelitów bosych w Czernej koło Krzeszowic. Ma kształt tumby z hełmem greckiego hoplity, a jego fundatorem był przyjaciel Błędowskiego, gen. Stanisław Klicki. Autorem monumentu jest rzeźbiarz z Krzeszowic, Ferdynand Khun. W 1836 władze Rzeczypospolitej Krakowskiej na żądanie komendanta okupacyjnych władz rosyjskich usunęły z monumentu 3 linijki mówiące o „wiernej towarzyszce Moskali” cholerze, na którą zmarł gen. A. Błędowski.

Tablica na murze klasztoru oo. karmelitów bosych w Czernej koło Krzeszowic
Grobowiec gen. A. Błędowskiego z usuniętą częściowo inskrypcją w języku łacińskim
Grobowiec gen. A. Błędowskiego z usuniętą częściowo inskrypcją w języku polskim

Był członkiem loży wolnomularskiej Ciemność Rozproszona^[7].

Odznaczenia

Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari^[8]
Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej^[8]
Krzyż Kawalerski Orderu Obojga Sycylii^[8]^[9]

Przypisy

↑ Według inskrypcji na nagrobku.
↑ Genealogia dynastyczna. [dostęp 2013-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)].
↑ MariaM. Dernałowicz MariaM., Antoni Malczewski, Warszawa 1967, s. 71 .
↑ Aleksander Błędowski z Błędowa h. Półkozic [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2024-11-03] .
↑ Pamiątka przeszłości. Wspomnienia z lat 1794-1832 | Henrieta Błędowska [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2024-11-03] (pol.).
↑ HenrietaH. Błędowska HenrietaH., Pamiątka przeszłości. Wspomnienia z lat 1794-1832, Warszawa 1960, s. 6-7 .
↑ Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, 1980, s. 63.
↑ ^a ^b ^c A. Blendowski (Aleksander Błędowski). [w:] Les Polonais et les Polonaises de la Révolution du 29 Novembre 1830 (...) Par Joseph Straszewicz, Paris (1832-1836) [on-line]. kultura.malopolska.pl. [dostęp 2018-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-17)].
↑ Cholera zabiła powstańca. przelom.pl, 2009-12-03. [dostęp 2016-11-06].

Bibliografia

R. Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. 1, Warszawa 1995, ISBN 83-86842-11-3.
H. Kosk, Generalicja Polska, t. 1, Pruszków 2001.
J. Zinkow, Krzeszowice i okolice, Wyd. PTTK „Kraj”, Warszawa – Kraków 1988, s. 58.
Bronisław Pawłowski: Błędowski Aleksander. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 134–135. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0

Zobacz też

3 Pułk Strzelców Konnych Królestwa Kongresowego

[1] Według inskrypcji na nagrobku.

[2] Genealogia dynastyczna. [dostęp 2013-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)].

[3] MariaM. Dernałowicz MariaM., Antoni Malczewski, Warszawa 1967, s. 71 .

[4] Aleksander Błędowski z Błędowa h. Półkozic [online], www.sejm-wielki.pl [dostęp 2024-11-03] .

[5] Pamiątka przeszłości. Wspomnienia z lat 1794-1832 | Henrieta Błędowska [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2024-11-03] (pol.).

[6] HenrietaH. Błędowska HenrietaH., Pamiątka przeszłości. Wspomnienia z lat 1794-1832, Warszawa 1960, s. 6-7 .

[7] Marek Tarczyński, Generalicja powstania listopadowego, 1980, s. 63.

[km-8] A. Blendowski (Aleksander Błędowski). [w:] Les Polonais et les Polonaises de la Révolution du 29 Novembre 1830 (...) Par Joseph Straszewicz, Paris (1832-1836) [on-line]. kultura.malopolska.pl. [dostęp 2018-11-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-17)].

[czp-9] Cholera zabiła powstańca. przelom.pl, 2009-12-03. [dostęp 2016-11-06].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]