Aster nowobelgijski

Aster nowobelgijski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Symphyotrichum
Gatunek	aster nowobelgijski
	Nazwa systematyczna
	Symphyotrichum novi-belgii (L.) G.L.Nesom; Phytologia 77: 287 (1995)
Synonimy
	Amellus divaricatus Gaterau; Amellus novae-belgii (L.) Opiz; Aster adulterinus Willd.; Aster aestivus Aiton; Aster aestivus var. angustifolius Nees; Aster aestivus var. laetiflorus A.Gray; Aster argutus Nees; Aster bicolor Dietr. ex DC.; Aster brumalis Nees; Aster caespitosus Lindl.; Aster carneus Nees; Aster crenifolius var. arcuans (Fernald) Cronquist; Aster eminens var. laevigatus Nees; Aster floribundus Willd.; Aster foliaceus var. arcuans Fernald; Aster foliaceus var. sublinearis Griscom & R.J.Eaton; Aster hiemalis Nees; Aster johannensis Fernald; Aster junceus Aiton; Aster junceus var. major Willd. ex Nees; Aster laevigatus Lam.; Aster lateralis Nees; Aster laxifolius Nees; Aster laxifolius var. carneus (Nees) Lindl. ex DC.; Aster laxifolius var. salicifolius Lindl. ex DC.; Aster laxus Torr. & A.Gray; Aster longifolius Lam.; Aster longifolius var. albiflorus DC.; Aster longifolius var. brevirameus DC.; Aster longifolius var. densiflorus DC.; Aster longifolius var. laevigatus (Nees) DC.; Aster longifolius var. major Willd. ex DC.; Aster longifolius f. pallens J.W.Moore; Aster luxurians Spreng.; Aster novi-belgii L.; Aster novi-belgii var. adulterinus (Willd.) Thell.; Aster novi-belgii var. ampliflorus Nees; Aster novi-belgii var. atlanticus E.S.Burgess; Aster novi-belgii var. brittonii E.S.Burgess; Aster novi-belgii subsp. eunovibelgii Thell.; Aster novi-belgii var. floribundus (Willd.) DC.; Aster novi-belgii subsp. floribundus (Willd.) Thell.; Aster novi-belgii subsp. johannensis (Fernald) A.G.Jones; Aster novi-belgii var. johannensis (Fernald) A.G.Jones; Aster novi-belgii var. laevigatus (Lam.) A.Gray; Aster novi-belgii subsp. laevigatus (Lam.) Thell.; Aster novi-belgii var. minor Nees; Aster novi-belgii var. rosaceus J.Rousseau; Aster novi-belgii f. roseus E.L.Rand & Redfield; Aster novi-belgii var. thyrsiflorus (Hoffm.) A.Gray; Aster onustus Nees; Aster onustus var. squarrosus DC.; Aster praealtus Torr. & A.Gray; Aster rolandii Shinners; Aster salicifolius Nees; Aster serotinus Willd.; Aster spectabilis Willd.; Aster squarrosulus Nees; Aster squarrosulus var. albiflorus Nees; Aster tardiflorus Willd.; Aster thyrsiflorus Hoffm.; Aster thyrsiflorus var. squarrosus Lindl.; Aster unctuosus Steud.; Aster uniflorus Moench; Aster vaurealis J.Rousseau; Aster virgineus Nees; Crinitaria humilis Hook.; Symphyotrichum longifolium (Lam.) G.L.Nesom; Symphyotrichum novi-belgii var. laevigatus (Lam.) B.Bock; Symphyotrichum unctuosum Nees;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Aster nowobelgijski, aster wirginijski, marcinki (Symphyotrichum novi-belgii) – gatunek z rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie występuje od Nowej Fundlandii po Karolinę Południową. Jako roślina ozdobna został rozprzestrzeniony i rośnie jako gatunek obcy w Ameryce Środkowej, w Europie, Azji Zachodniej i na Dalekim Wschodzie oraz w Australii^[3]. W Polsce jest rośliną średnio inwazyjną o szerokim rozprzestrzenieniu^[5]. Często uprawiany jest jako roślina ozdobna^[6].

Nazewnictwo

Gatunek zaliczany był tradycyjnie do lat 90. XX wieku do rodzaju aster jako Aster novi-belgii. Z tego czasu zachowana jest nazwa zwyczajowa, mimo przeklasyfikowania gatunku do rodzaju Symphyotrichum, należącego do odmiennego podplemienia niż Aster^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Pokrój: Roślina zielna z pełzającym kłączem, z których wyrastają prosto wzniesione łodygi osiągające do 160 cm wysokości, w dolnej części nagie, w górze z szeregami włosków^[6].
Liście: Z uszkowatą nasadą obejmującą łodygę. Blaszki lancetowate o długości do 15 cm i szerokości do 2,5 cm. Liście są całobrzegie lub z odległymi od siebie ząbkami, nagie, tylko na brzegu blaszki z przylegającymi, krótkimi i sztywnymi włoskami. Nerw główny u nasady często bywa czerwono zabarwiony^[6].
Kwiaty: Koszyczki średnicy zwykle do 3 cm, zebrane są w szczytową wiechę. Okrywa tworzona jest przez listki wyrastające w kilku szeregach, osiągające od 3 do 6 mm długości i od 0,7 do 1 mm szerokości. Kwiaty języczkowate są różnobarwne (fioletowe, niebieskawe, różowe, rzadziej białawe). Ich języczki osiągają do 15 mm długości i 2 mm szerokości. Kwiaty rurkowate są żółte, o długości do 5 mm^[6].
Owoce: Nagie lub słabo owłosione niełupki o długości ok. 2 mm z puchem kielichowym o długości 5–6 mm^[6].
Gatunki podobne: Aster nowoangielski S. novae-angliae różni się łodygą owłosioną także w dole, aster lancetowaty S. lanceolatum i aster drobnokwiatowy S. tradescanti mają liście o klinowatych nasadach i węższe (do 2 cm) a ich kwiaty języczkowate są zazwyczaj białe. Najbardziej podobny spośród północnoamerykańskich „astrów” jest mieszaniec tego gatunku z astrem lancetowatym – aster wierzbolistny S. × salignum. Różni się on zwykle białawymi kwiatami, węższymi listkami okrywy (do 0,7 mm szerokości), słabo uszkowatymi nasadami liści^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Rośnie nad rzekami. Kwitnie od sierpnia do listopada^[6]. Gatunek charakterystyczny związku Senecion fluviatilis^[10].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na cztery odmiany^[11]^[3]:

Symphyotrichum novi-belgii var. crenifolium (Fernald) Labrecque & Brouillet
Symphyotrichum novi-belgii var. elodes (Torr. & A.Gray) G.L.Nesom
Symphyotrichum novi-belgii var. novi-belgii
Symphyotrichum novi-belgii var. villicaule (A.Gray) Labrecque & Brouillet

Odmiany ozdobne

Wyhodowano liczne odmiany ozdobne, również o pełnych i półpełnych kwiatach^[12]. M.in. są to^[12]:

'Court Herald' – o dużych, półpełnych kwiatach morwowej barwy
'Ernest Ballard' – odmiana wysoka (do 1 m) o dużych purpurowoczerwonych kwiatach
'Audrey' – odmiana niska (do 30 cm) o zwartym pokroju i lawendowoniebieskich kwiatach

Uprawa

Nadaje się na rabaty kwiatowe i na kwiat cięty. W Polsce jest w pełni mrozoodporny (strefy mrozoodporności 3–9)^[12]. Roślina łatwa w uprawie. Najlepiej rośnie na słonecznym stanowisku lub w półcieniu, na przepuszczalnej i żyznej ziemi. Powinna mieć stale wilgotną glebę. Odmianom wysokim należy zapewnić podparcie. Po przekwitnięciu rośliny przycina się przy ziemi. Rozmnaża się przez podział jesienią lub wiosną przez zdrewniałe sadzonki. Od wiosny do lata należy dość silnie nawozić. Rośliny mogą być atakowane przez mączniaka prawdziwego astrowatych, szarą pleśń, mszyce i ślimaki^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Symphyotrichum novi-belgii (L.) G.L.Nesom. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-11-14].
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Nowak T., Korniak T., Hołdyński Cz., "Aster novi-belgii L. - Karta informacyjna gatunku." Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. 2018. https://www.gov.pl/web/gdos/aster-novi-belgii---aster-nowobelgijski dostęp: 2024-06-01.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Aster L., Aster, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 124, 132 .
↑ Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.
↑ Nesom G.L.. Review of the taxonomy of Aster sensu lato (Asteraceae: Astereae), emphasizing the New World species. „Phytologia”. 77, s. 141-297, 1994.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ The Plant List [dostęp 2014-01-24].
↑ ^a ^b ^c ^d GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Symphyotrichum novi-belgii (L.) G.L.Nesom. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2024-11-14].

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[5] Nowak T., Korniak T., Hołdyński Cz., "Aster novi-belgii L. - Karta informacyjna gatunku." Źródło: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. 2018. https://www.gov.pl/web/gdos/aster-novi-belgii---aster-nowobelgijski dostęp: 2024-06-01.

[rostanski-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Aster L., Aster, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 124, 132 .

[database2020-7] Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.

[nesom-8] Nesom G.L.. Review of the taxonomy of Aster sensu lato (Asteraceae: Astereae), emphasizing the New World species. „Phytologia”. 77, s. 141-297, 1994.

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[10] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[11] The Plant List [dostęp 2014-01-24].

[E-12] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]