Maria Czarkowska
| Maria Golejewska | |
| |
 Kościesza | |
| Rodzina |
Golejewscy |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
13 stycznia 1804 lub 1805 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Wiktoria |
| Mąż | |
| Rodzeństwo | |
Maria Felicja Czarkowska z domu Golejewska herbu Kościesza (ur. 13 stycznia 1804 lub 1805 w Krzywczu, zm. 14 października 1893 w Paryżu) – polska hrabianka, właścicielka ziemska, działaczka charytatywna, filantropka.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się jako Maria Felicja Golejewska 13 stycznia 1804[1] lub 1805[2][3][4][5] w Krzywczu[6][5]. Wywodziła się z rodu hrabiowskiego Golejewskich herbu Kościesza[7][8][9]. Rodzina Golejewskich pierwotnie pochodziła z ziemi mazowieckiej z Golejewa w powiecie bielskim[4]. Jedyna z linii rodu 8 lutego 1783 w Wiedniu otrzymała tytuł hrabiów galicyjskich z dodatkiem herbowym[10][4][11]. Była córką Samuela Golejewskiego (właściciel dóbr Krzywcze wraz z miejscowościami Babińce, Filipcze, Chudiowce w obwodzie czortkowskim, Świerzkowce w powiecie kamienieckim, a od 1823 Chlebowa w powiecie tarnopolskim oraz członek Stanów Galicyjskich z grona magnatów w 1817) i Wiktorii z domu Matuszewicz herbu Łabędź (chorążanka mińska)[2][8][12][13][5]. Jej rodzice byli właścicielami dóbr Krzywcze, Sapohów, Chlebów[13]. Miała braci Samuela (zamordowany w 1848), Jana Beatryka Antoniego (1798-1862, właściciel dóbr Krzywcza, członek Stanów Galicyjskich z 1838, teść Szczęsnego Koziebrodzkiego) i Tadeusza (zmarł jako kawaler)[2][8][14][15][5].
Wyszła za mąż za sąsiedniego właściciela ziemskiego Cyryla Czarkowskiego herbu Habdank (właściciel dóbr Wysuczka w tym tamtejszy zamek, Wołkowce, Piszczatyńce, Wierzchniakowce)[2][3][9][16]. Po ślubie osiedli w majątku Wołkowce[16]. Oboje mieli córkę zmarłą w dzieciństwie i do końca życia pozostali bezdzietni[9][16].
Żyła na emigracji w Paryżu[8]. W 1862 owdowiała[8][17]. Za życia męża i już jako wdowa do ostatnich swych dni przyjaźniła się z Wiktorem Osławskim[18]. Zamieszkiwała pod paryskim adresem 30 Avenue des Champs-Élysées[19].
Była filantropką[4]. Została określona jako „wspaniała fundatorka i protektorka wielu humanitarnych i dobroczynnych zakładów polskich”[20][3]. Była fundatorką wielu stypendiów dla rzemieślników[8]. Wyposażała rękodzielników i przemysłowców, ufundowała zakład dla sierót, hojnie obdarowała zakład dla ciemnych, głuchoniemych i nieuleczalnie chorych, stworzyła internat dla seminarzystek[21]. W 1890 złożyła w banku hipotecznym kapitał w wysokości 122 tys. złr. na zakład dla sierot (nie doszło do skutku utworzenie z tej kwoty miejskiego Zakładu dla Sierot imienia Maryi Felicyi z Hr. Golejewskiej Czarkowskiej we Lwowie)[22][23].
Po śmierci męża została właścicielką dóbr Wysuczka[8]. Około 1880 napisał do niej dotąd nieznany daleki krewny jej męża Tadeusz Czarkowski ze Lwowa, mając na celu wystaranie u niej posady dla swojego brata Antoniego[7][8][9][24]. Czarkowska dała Antoniemu posadę w swoich dobrach w Wołkowcach oraz opłaciła naukę w szkole leśnej[25]. Po nawiązaniu znajomości drogą listowną od końca grudnia 1880 do stycznia 1881 gościła w Paryżu obu braci i udzieliła im wsparcia finansowego[26]. Od tego czasu do końca jej życia Tadeusz utrzymywał z nią stały kontakt listowny, a ona wspierała jego rodzinę materialnie, zaś jego samego poprzez swoje znajomości protegowała w zakresie jego służby rządowej[27]. Mając na względzie korzystniejsze opodatkowanie przy dziedziczeniu przeprowadzono legalizację dotychczasowego stanu, 21 lipca 1887 w Salzburgu Tadeusz Czarkowski został prawnie adoptowany przez Marię Czarkowską i od tego czasu określany jako jej syn przybrany[28][29]. W związku z tym spełnił obowiązek warunkowany przez Golejewską w postaci dołączenia do swojego nazwiska rodowego nazwiska rodowego Marii Czarkowskiej tj. Golejewski[30][9][28]. Za zgodą cesarza Franciszka Józefa utworzyła Ordynację Wysucką[9][31][4][28] (zwaną też ordynacją imienia Czarkowskich Golejewskich[21]). W akcie ustanowienia Ordynacji Wysuckiej z 1882, sporządzonym przez jej adwokata Marcelego Madeyskiego, Tadeusz Czarkowski był powołany na pierwszym miejscu[32]. Ówczesna wartość wynosiła 6000 morgów nieruchomości i 1 mln złr. w gotówce[33]. 8 października 1886 zobowiązała Tadeusza do objęcia i prowadzenia jej interesów[34]. Tym samym Tadeusz Czarkowski-Golejewski został pierwszym ordynatem na zamku w Wysuczce[35][28].
Od lipca 1893 chorowała na diarię[36], a od końca tego miesiąca przez tydzień przebywała w belgijskim Spa, po czym wróciła do Paryża[37]. Pod koniec września 1893 rozchorowała się na katar bronchialny, po czym 1 października spisała testament i polecenia dla Tadeusza w zakresie rozporządzeń ruchomościami[38]. Zmarła 14 października 1893 w Paryżu[20][3][39][4]. Następnego dnia jej ciało zostało zabalsamowane i przewiezione do paryskiego kościoła de la Madeleine[20][40]. Po przewiezieniu zwłok do Lwowa, została tam uroczyście pożegnana, następnie przewieziono koleją do Czortkowa oraz karawanem do Wysuczki, gdzie 1 listopada została wystawiona w kaplicy, a nazajutrz 2 listopada złożona w grobowcu rodzinnym tamże[41].
W spisanym przez nią 1 października 1893 testamencie napisała: „Uniwersalnym spadkobiercą moim mianuję mojego przybranego syna Tadeusza Czarkowskiego-Golejewskiego” (jednocześnie wycofała się wcześniejszej obietnicy darowania córce Koziebrodzkich Marii dóbr w Wysuczce)[21]. Z kapitału 300 tys. zł. uczyniła fundację na stypendia dla rzemieślników[42]. Wykonawcą testamentu został adwokat ze Lwowa, Szydłowski[20]. Rodzina Golejewskich wygasła po mieczu 28 października 1893[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 78/79, 89, 93, 127.
- ↑ a b c d Rocznik szlachty (I) 1881 ↓, s. 216.
- ↑ a b c d Maria hr. Czarkowska-Golejewska. „Czas”. Nr 238, s. 2, 18 października 1893.
- ↑ a b c d e f g Almanach 1908 ↓, s. 371.
- ↑ a b c d Maria Felicja hr. Golejewska z Golejewa h. Kościesza. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-05].
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 78/79. Tu podano rok urodzenia 1804.
- ↑ a b Rocznik szlachty (I) 1881 ↓, s. 215-216.
- ↑ a b c d e f g h Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 134.
- ↑ a b c d e f Herbarz polski (3) 1900 ↓, s. 284.
- ↑ Rocznik szlachty (I) 1881 ↓, s. 215.
- ↑ Sylwester Korwin Kruczkowski: Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austrjackich w czasie od roku 1773 do 1918: dalej tych osób, którym wymienieni władcy zatwierdzili dawne tytuły książęce względnie hrabiowskie lub nadali tytuły hrabiów i baronów jak niemniej tych, którym zatwierdzili staropolskie szlachectwo. Lwów: 1935, s. 29.
- ↑ Almanach 1908 ↓, s. 372.
- ↑ a b Pamiętnik 1905 ↓, s. 127.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 127-128.
- ↑ Almanach 1908 ↓, s. 372-373.
- ↑ a b c Pamiętnik 1905 ↓, s. 128.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 89, 128/129.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 87-89, 241.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 59, 73, 86, 90, 91.
- ↑ a b c d Telegramy własne „Czasu”. „Czas”. Nr 237, s. 3, 17 października 1893.
- ↑ a b c Pamiętnik 1905 ↓, s. 276.
- ↑ Vermischtes. Eine rückgängig gemachte Stiftung. „Das Vaterland”. Dodatek do nr. 236, s. 1, 14 października 1899. (niem.).
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 234-236.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 59-60, 86, 89.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 60-81.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 81-95-95, 99.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 102-103, 113, 206.
- ↑ a b c d Rąkowski 2006 ↓, s. 215.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 140, 210-211, 286.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 211.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 151-152.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 151, 235.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 152.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 207.
- ↑ Nowy poseł sejmowy. „Nowości Illustrowane”. Nr 4, s. 3, 26 stycznia 1907.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 261, 265.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 267-268.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 272-273, 275-276.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 273, 274.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 274-275.
- ↑ Pamiętnik 1905 ↓, s. 277-280.
- ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 300, s. 3, 29 października 1893.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Rocznik szlachty polskiej. T. 1. Lwów: Księgarnia K. Łukaszewicza, 1881, s. 1-621.
- Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Rocznik szlachty polskiej. T. 2. Lwów: Księgarnia K. Łukaszewicza, 1883, s. 1-799.
- Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 3: Chmielewscy – Czetowscy. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1900, s. 1-388.
- Tadeusz Czarkowski-Golejewski: Pamiętnik Tadeusza Czarkowskiego-Golejewskiego pierwszego ordynata na Wysuczce. Poświęcony dzieciom i wnukom oraz najbliższej rodzinie. Borszczów: Drukarnia P. Seidmana, 1905, s. 1-287.
- Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Lwów / Warszawa: 1908, s. 1-1127.
- Grzegorz Rąkowski, Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część II, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 1–463, ISBN 83-89188-46-5.