Przejdź do zawartości

Stanisław Maria Saliński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Maria Saliński
Jerzy Seweryn
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

13 lutego 1902
Nowokijowsk

Data i miejsce śmierci

15 października 1969
Warszawa

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

literatura, dziennikarstwo

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Maria Saliński, ps. Jerzy Seweryn[1] (ur. 13 lutego 1902 w Nowokijowsku, zm. 15 października 1969 w Warszawie) – polski dziennikarz i prozaik. Pisał teksty o tematyce marynistycznej i związane ze światem Dalekiego Wschodu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem sędziego pokoju Stanisława Salińskiego i Julii z Przeborskich. Dzieciństwo spędził na pograniczu rosyjsko-koreańsko-mandżurskim. Szkołę średnią ukończył w 1919 we Władywostoku[2]. Tam też odbył studia w Szkole Żeglugi i na Uniwersytecie Dalekowschodnim. W tym okresie zetknął się grupą futurystów skupioną wokół władywostockiego teatru „Bałaganczik”[3][4]. Zadebiutował w 1918 na łamach rosyjskiego czasopisma „Tworczestwo”. W latach 1919–1921 pływał po Ocenie Spokojnym jako marynarz floty handlowej, co stanowiło kanwę wielu jego późniejszych nowel[4]. W 1921 znalazł się w Polsce, gdzie na Uniwersytecie Warszawskim odbył studia prawnicze i polonistyczne. Ukończył studia w Wyższej Szkole Dziennikarskiej[5].

Debiutem w języku polskim było opowiadanie „Palmy, banany, bażanty", opublikowane w 1924 na łamach pisma młodzieży „Życie", za które otrzymał pierwszą nagrodę w konkursie literackim Koła Polonistów w Warszawie[2]. Był członkiem grupy poetyckiej „Smok”[6], później związany był ze środowiskiem Kwadrygi[5][7].

Grupa „Kwadrygi”. S.M. Saliński siedzi drugi od lewej

W 1926 roku otrzymał I nagrodę w prestiżowym konkursie redakcji „Naokoło Świata” za nowelę „Miłość Kapitana Paara"[8]. Uznanie przyniósł mu wydany w 1928 w formie książkowej cykl nowel „Opowieści Morskie”. W latach 1929–1930 podjął praktykę w przedsiębiorstwie „Żegluga Polska” odbywając 2 rejsy na statku ss „Niemen” po Morzu Śródziemnym.

W 1930 ożenił się z Marią Weppo. W latach trzydziestych urodzili się jego dwaj synowie Stanisław i Paweł. Przez kolejne lata pracował w „Kurierze Czerwonym” i innych pismach „Domu Prasy”, przechodząc szczeble redakcyjnego rzemiosła od korektora, przez redaktora technicznego, pracownika redakcji do kierownika działu i sekretarza redakcji. Publikował też w prasie powieści w odcinkach pod pseudonimem Józef Seweryn. Wraz z Ryouchu Umedą opracowywał Antologię poezji japońskiej, która jednak nie została wydana ze względu na wybuch wojny[9].

We wrześniu 1939 jako dziennikarz dotarł do Tarnopola, skąd powrócił do Warszawy[10]. Tu pracował jako przewodniczący Komisji Kwalifikacyjnej mokotowskiego oddziału Rady Głównej Opiekuńczej[9].

Grób Stanisława Marii Salińskiego na cmentarzu Powązkowskim

Ostrzeżony przez przyjaciół o grożącym mu aresztowaniu w sierpniu 1940 przeniósł się do Milejowa na Lubelszczyźnie. Do 1945 roku pracował w fabryce przetworów owocowo-warzywnych. Tam powstała jego największa powieść „Hieroglify” planowana jako jedna z 4 części cyklu dalekowschodniego, wydana dopiero w 1957 roku. We wrześniu 1945 powrócił do Warszawy. Rozpoczął pracę w redakcji „Głosu Ludu”, a następnie organizował pierwszą powojenną gazetę popołudniową „Express Wieczorny”, w którym był sekretarzem redakcji do 1956 roku. Pod pseudonimem Jerzy Seweryn opublikował tam kilka powieści w odcinkach które komentowały na bieżąco życie powojennej stolicy. Później pracował jako redaktor nocny w redakcji „Słowa Powszechnego”[5].

W 1959 roku otrzymał nagrodę im. Mariusza Zaruskiego za całokształt twórczości.

W latach sześćdziesiątych działał w szczecińskim Klubie marynistów i kilkakrotnie odwiedzał Szczecin. Rozpoczął pracę nad powieścią o współczesnym życiu tego miasta[11]. Planował też słuchowisko radiowe które miało komentować na bieżąco szczecińskie wydarzenia[12]. Ciężka choroba przeszkodziła w realizacji tych zamierzeń. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 79-4-19)[13].

Publikacje pod własnym nazwiskiem

[edytuj | edytuj kod]
  • Opowieści morskie (1928)[14].
  • Pod banderą Syreny (1934)
  • Kwadrans przed śmiercią (1936)
  • Hieroglify (1957)
  • La Paloma (1957)
  • Jedenasty list Kamili Colon (1959)
  • Anna z Kamienia (1962)
  • Nora wychodzi w morze (1962)
  • Pożegnanie z Pacyfikiem (1963)
  • Ptaki powracają do snów (1964)[5]
  • Long-play warszawski (1966)

Publikacje pod pseudonimem Jerzy Seweryn

[edytuj | edytuj kod]
  • Człowiek z blizną (1933)
  • Barbaro kłamiesz (1946)
  • Za jeden twój uśmiech, Joanno (1947)
  • Kierunek na Elżbietkę (1947)
  • Jutro o siódmej („Express Wieczorny" 1947 nr 218- 312)
  • Marta („Express Wieczorny" 1948 nr 217-309)
  • Dobranoc, Anno... („Express Wieczorny" 1949 nr 122-218)

Tłumaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • Władimir Arsienjew W tajdze (1950)[15]
  • Borys Biednyj Komary (1951)[16]
  • Ilja Erenburg Odwilż cz. II (1956)[17]

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Postać „Dziadzi” Stanisława Marii Salińskiego występuje w powieści „Wspólny pokój” Zbigniewa Uniłowskiego. Na jej motywach powstał w 1959 film pod tym samym tytułem w reżyserii Wojciecha Hassa, a w 1983 roku serial telewizyjny „Życie Kamila Kuranta”.

Konstanty Ildefons Gałczyński poświęcił swojemu najbliższemu przyjacielowi kilka wierszy: „Do Stanisława Marii”, „Opętanie”, „Małe kina”[19].

Stanisław Maria Saliński wystąpił w etiudzie filmowej „Wspomnienie o poecie”[20] poświęconej Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu.

W Szczecinie jest ulica Stanisława Marii Salińskiego[21].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Joanna Gajowiecka-Misztal, PP SMS, czyli Pseudonimy i Przezwiska Stanisława Marii Salińskiego, „Migotania i Przejaśnienia”, nr 2 (23), 2009.
  2. ↑ a b Stanisław Maria Saliński: Utwory Wybrane Tom I. Leszek Prorok (przedmowa). Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1972, s. 7-29.
  3. ↑ S.M.Saliński, Wspomnienia o K. I. Gałczyńskim, 1961, s. 88-89.
  4. ↑ a b Stanisław Telega, O pisarstwie Stanisława Marii Salińskiego, „Rocznik Kultury i Sztuki Almanach Szczeciński”, 1965.
  5. ↑ a b c d Saliński Stanisław Maria. portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2015-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-15)]. (pol.).
  6. ↑ Na Samoa, „Smok”, nr 4, 1924.
  7. ↑ Kira Gałczyńska, Zielony Konstanty, wyd. II, Świat Książki, 2011, s. 82-93.
  8. ↑ „Naokoło Świata”, nr 27, 1926, s. 21-50.
  9. ↑ a b Jan Kordel, Korespondencja Stanisława Marii Salińskiego z Januszem Stępkowskim w latach 1945–1967, „Rocznik Gdański”, t. 39 zeszyt 2, 1979, s. 169-201.
  10. ↑ Fakir z Ipi, [w:] Stanisław Maria Saliński, Long-play warszawski, 1966.
  11. ↑ Cecylia Judek, "Jutro w Szczecinie" Stanisława Marii Salińskiego - powieść, która nie powstała, „Bibliotekarz Zachodniopomorski”, nr 3-4 (84), Szczecin 1991.
  12. ↑ cz. I. Od Władywostoku do Szczecina, [w:] Stanisław Telega, Stanisława Marii Salińskiego przedziwny „życiorys szczeciński”, „Morze i Ziemia”, kwiecień 1980.
  13. ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW MARIA SALIŃSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-03-07].
  14. ↑ Joanna Gajowiecka-Misztal, Przez teksty Stanisława Marii Salińskiego, Kraków: Universitas, 2012, s. 31, ISBN 978-83-242-1572-0, Cytat: Przypomnijmy, że debiutancka książka autora została wydana w 1928 roku. W 1947 zostaje wznowiona, by w 1957 roku ukazać się w trzecim wydaniu pod zmienionym tytułem „O Bartłomieju Klimie i hawajskich gitarach”. Na tym wszakże nie kończy się „re-cycling” utworów Salińskiego. W zmienionym składzie opublikowane zostaną one w pośmiertnym, bo wydanym w 1971 roku tomie „Opowieść o czarnym księżycu Pelau”. Powróci jeszcze do nich Leszek Prorok, by fragmenty wyselekcjonowanych opowiadań zawrzeć w „Utworach wybranych” z 1972 roku. Poza tym sam Saliński w 1963 roku ogłasza tom „nowych”, tzn. nienależących do „Opowieści morskich” i ich późniejszych wariantów, zbiór o dość znaczącym tytule „Pożegnanie z Pacyfikiem", który jednak jest uznawany za kontynuację klasycznych dla dorobku polskiej marynistyki „Opowieści morskich”.
  15. ↑ Władimir Arsienjew, W Tajdze, wyd. II, ATRA, 2017, ISBN 978-83-65443-21-2 (pol.), I wyd. Nasza Księgarnia 1950.
  16. ↑ Borys Biednyj, Komary, Tłumaczenie Stanisław Maria Saliński, „Echo Krakowa”, 1951 (165-176), Małopolska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2021-02-03], Powieść publikowana w odcinkach na ostatniej stronie pisma. Również w warszawskim "Expressie Wieczornym" 1951 nr 163-175.
  17. ↑ Ilja Erenburg, Odwilż cz.II, Tłumaczenie Stanisław Maria Saliński, „Echo Krakowa”, 1956 (116-167), Małopolska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2021-02-03], Powieść publikowana w odcinkach na ostatniej stronie pisma. Również w warszawskim "Expressie Wieczornym" 1956 nr 109-162.
  18. ↑ a b Warszawski Kalendarz Ilustrowany 1966. Warszawa: Wydawnictwo Warszawskiego Tygodnika „Stolica”, 1965, s. 91.
  19. ↑ Mikołaj Gałczyński, Oficjalna witryna Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego [online], www.kigalczynski.pl [dostęp 2021-02-04].
  20. ↑ WSPOMNIENIE O POECIE [online], FilmPolski [dostęp 2016-02-28].
  21. ↑ Wniosek o nadanie jednej z ulic Szczecina imienia Stanisława Marii Salińskiego złożył w dniu 4. 01.1975 r. Związek Literatów Polskich – Oddział w Szczecinie. Nazwa ulicy została nadana blisko 9 lat później uchwałą nr II/14/84 Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 12 września 1984 roku
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Maria_Saliński&oldid=74297063”