Stary Sambor
49°26′28″N 23°00′29″E/49,441111 23,008056
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Burmistrz |
Iwan Hrys | ||||
| Powierzchnia |
14,5 km² | ||||
| Wysokość |
360 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3238 | ||||
| Kod pocztowy |
82003 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
(UA) BC | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 49°26′28″N 23°00′29″E/49,441111 23,008056
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Stary Sambor dawniej Staremiasto (ukr. Старий Самбір, Staryj Sambir) – miasto na Ukrainie, stolica rejonu w obwodzie lwowskim Ukrainy nad Dniestrem, nieopodal granicy z Polską. 6531 mieszkańców (2020)[1], dla porównania w 2001 było ich 5603[2].
Miasto królewskie lokowane w 1425 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[3].
W mieście znajduje się rzymsko-katolicka parafia św. Mikołaja.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Data powstania miejscowości nie jest pewna. Stary Sambor wzmiankowany jest po raz pierwszy w roku 1378 jako własność nadana Herburtom. Jednak informacje dotyczące tutejszej cerkwi pochodzą z 1303. Wiadomo także, iż Sambor, założony po zniszczeniu Starego Sambora, istniał w 1241. Z 1501 pochodzi pierwsza wzmianka o tutejszym kościele rzymskokatolickim. Prawa miejskie uzyskał Stary Sambor w roku 1553. Z 1554 pochodzą pierwsze wzmianki o Żydach osiedlających się w mieście[4]. W 1569 roku miasto uzyskało przywilej de non tolerandis Judaeis[5]. Dzielnica żydowska znalazła się na wschód od rynku. Zapewne w XVI wieku powstał nowy kościół. W 1668 powstał ratusz, który jest jednym z najstarszych na tym terenie. W XVIII wieku odbył się remont kościoła. Do 1772 województwo ruskie, ziemia przemyska.
Od rozbiorów Polski (1772) w składzie Królestwa Galicji i Lodomerii. Przypuszczalnie w XIX wieku powstał cmentarz żydowski, a pod koniec tego stulecia synagoga. W 1880 miasto liczyło 3482 mieszkańców, z czego 1399 grekokatolików, 704 rzymskich katolików, 1377 Żydów oraz 2 osoby innych wyznań. W 1881 kościół został zamknięty z powodu jego złego stanu technicznego. W 1890 powstał nowy kościół. Od roku 1905 przez miejscowość prowadziła linia kolejowa łączącą Użhorod z Samborem, powstał dworzec kolejowy.
W 1921 miasto liczyło 4314 mieszkańców, z czego 1534 to Żydzi. W okresie międzywojennym Stary Sambor był miastem powiatowym województwa lwowskiego w niepodległej Polsce, siedzibą urzędu skarbowego oraz innych urzędów i instytucji państwowych. W tym czasie starostą był Ludwik Smalawski. 1 kwietnia 1932 w związku z likwidacją powiatu starosamborskiego miasto włączono do powiatu samborskiego[6].
Po przegranej przez Polskę kampanii wrześniowej Stary Sambor znalazł się w części zajętej przez ZSRR. Od 4 grudnia 1939 znajdował się w składzie USRR, w obwodzie drohobyckim.
3 lipca 1941, po ataku Niemiec na ZSRR, miasto znalazło się pod okupacją niemiecką. Tego dnia Niemcy dali Ukraińcom na 24 godziny "wolną rękę" w postępowaniu wobec Żydów. Zakończyło się to pogromem, w którym zamordowano od 32 do 60 Żydów[7].
Od 1 sierpnia 1941 na terenie powiatu Sambor Dystryktu Galicja w składzie Generalnego Gubernatorstwa. W sierpniu 1942 Niemcy wywieźli starosamborskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu.
W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca tutaj do początku 1943 roku (wysiedlenie do centralnej Polski) polska rodzina Plauszewskich opiekowała się żydowskim dzieckiem Leą Wicner. W 1995 roku Instytut Jad Waszem uhonorował za to pośmiertnie tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Feliksa i Stefanię Plauszewskich[8].
Sambor stał się schronieniem dla tysięcy osób z okolicznych wiosek przed atakami OUN-UPA. Jednak w latach 1939 - 1945 nacjonaliści ukraińscy zamordowali w mieście lub na drogach do niego prowadzących 52 Polaków[9].
9 sierpnia 1944 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie[10]. Po II wojnie światowej ponownie w składzie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej – początkowo w obwodzie drohobyckim, później ponownie we lwowskim. Po uzyskaniu w 1991 niepodległości przez Ukrainę w jej składzie.
Rejon starosamborski należy do transgranicznego mikroregionu Dolina Wiaru.
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Rynek miejski
- Ratusz miejski z 1668 r.
- Najstarszy kościół rzymskokatolicki – rozebrany w XVI wieku
- Stary kościół rzymskokatolicki – wzniesiony w XVI wieku, remontowany w XVIII wieku, zamknięty w 1881 r.
- Kościół rzymskokatolicki z 1890, konsekrowany w 1903 r.
- Stara cerkiew prawosławna z 1303 r. – nieistniejąca
- Cerkiew św. Mikołaja w Starym Samborze – cerkiew greckokatolicka z 1830 r.
- Synagoga w Starym Samborze
- Cmentarz żydowski w Starym Samborze
Związani ze Starym Samborem
[edytuj | edytuj kod]
- Michał Krasicki – polski ziemianin, marszałek rady c. k. powiatu starosamborskiego
- Józef Jarema – polski malarz
- Maria Jarema – polska malarka, rzeźbiarka i scenografka
- Mikołaj Zyblikiewicz – polski samorządowiec, prezydent Krakowa
Honorowi obywatele
[edytuj | edytuj kod]- Anatol Lewicki – starosta powiatowy staromiejski, m.in. w 1888[11], 1889, Honorowy obywatel Bóbrki[12].
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 170.
- ↑ Zobacz stronę Żydowskiego Instytutu Historycznego poświęconą Staremu Samborowi https://archive.ph/20070818071029/http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/842.html
- ↑ Maurycy Horn, Żydowski ruch osadniczy w miastach Rusi Czerwonej, w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 1974, nr 2 (90), s. 11.
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36.
- ↑ Kai Struve, “Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijüdische Gewalt. Der Sommer 1941 in der Westukraine”, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston 2015, ISBN 978-3-11-035998-5, e-ISBN (PDF) 978-3-11-036022-6, ss. 442-444, 560-561, 669
- ↑ Plauszewski Feliks & Plauszewska Stefania. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-09-25]. (ang.).
- ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 96-897, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
- ↑ ВОВ-60 – Сводки. victory.mil.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-15)]..
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1888, s. 34.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: drukarnia Wł. Łozińskiego, 1889, s. 34.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mapa WIG Stary Sambor Pas 51 Słup 35 Warszawa 1929
- Księga adresowa Polski (wraz z W.M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Warszawa 1928 s. 807
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Staremiasto albo Stary Sambor, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 237.
- żydowska księga pamięci Sambora i Starego Sambora, wolny dostęp przez Bibliotekę Publiczną Nowego Jorku (New York Public Library) (heb.)
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
