Przejdź do zawartości

Ukraińska Policja Pomocnicza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ukraińska Policja Pomocnicza
Ukrainische Hilfspolizei
Українська допоміжна поліція
ilustracja
Historia
Państwo

 III Rzesza

Sformowanie

17 grudnia 1939

Rozformowanie

1944

Tradycje
Rodowód

Ukraińska milicja

Konflikty zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj wojsk

paramilitarny

Podległość

Ordnungspolizei

Ukraińska Policja Pomocnicza (niem. Ukrainische Hilfspolizei, ukr. Українська допоміжна поліція) – ukraińska kolaboracyjna formacja policyjna na terenie Generalnego Gubernatorstwa podczas II wojny światowej. Jej liczebność sięgnęła około 6 tysięcy funkcjonariuszy[1].

Historia i organizacja

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też kategorię: Funkcjonariusze Ukraińskiej Policji Pomocniczej.

Formacja została powołana zarządzeniem Hansa Franka z dnia 17 grudnia 1939[2]. W Dystrykcie Galicja utworzona rozporządzeniem władz Generalnego Gubernatorstwa z dnia 18 sierpnia 1941 w miejsce ukraińskiej milicji.

Policja współpracowała z niemieckimi formacjami policyjnymi – posterunki UPP podlegały komendantom dystryktów Ordnungspolizei. Pełniła ona pomocnicze funkcje w:

  • utrzymywaniu ładu i porządku wśród ludności cywilnej
  • kontrolowaniu ruchu ludności
  • ściąganiu kontyngentów
  • ściganiu szmuglerów
  • poborze ludzi do wyjazdu na roboty przymusowe do Niemiec
  • ochronie obiektów, linii kolejowych i kwater niemieckich funkcjonariuszy
  • zwalczaniu partyzantki sowieckiej i polskiej konspiracji
  • tropieniu ukrywających się Żydów
  • egzekucjach i pacyfikacjach, pilnowaniu obozów jenieckich, karnych i gett, udział w likwidacji gett[3].

Składała się niemal w całości z Ukraińców (w tym byłych funkcjonariuszy Policji Państwowej), działała na terenach z przewagą ludności ukraińskiej[potrzebny przypis]. W dystrykcie lubelskim posterunki UPP były zlokalizowane we wschodniej części regionu, zasadniczo w wioskach zamieszkanych przez Ukraińców[4]. W pierwszej połowie 1940 roku Ukraińska Policja Pomocnicza była obecna w powiatach chełmskim, hrubieszowskim, zamojskim, biłgorajskim, jarosławskim, przemyskim, sanockim i krośnieńskim Generalnego Gubernatorstwa. Od sierpnia 1941 zakres terytorialny działalności UPP rozszerzył się na dystrykt galicyjski[5]. Okupant niemiecki celowo oddał policję pomocniczą w Galicji Wschodniej w ręce Ukraińców (Polacy służyli tam głównie w Kripo i Bahnschutzu)[6].

W dystrykcie lubelskim obsadzała około 40 posterunków (w Landkreis Hrubieszow: Busno, Czerniczyn, Dołhobyczów, Dubienka, Grabowiec, Hołubie, Hostynne, Hrubieszów, Kryłów, Lubycza Królewska, Łuszczów, Mieniany, Mircze, Modryń, Moniatycze, Poturzyn, Sahryń, Szczepiatyń, Szychowice, Uchanie, Telatyn, Tuczapy, Werbkowice; w Landkreis Bilgoraj: Aleksandrów, Biłgoraj, Biszcza, Bukowina, Cieplice, Dzików, Frampol, Księżpol, Kuryłówka, Łukowa, Obsza, Obżanka, Potok Górny, Tarnogród; w Landkreis Chelm: Chełm, Rakołupy, Wyryki; w Landkreis Zamosc: Jacznia, Łaszczów), a w dystrykcie krakowskim około 20 (m.in. Bircza, Jawornik Ruski, Komańcza, Kuźmina, Medyka, Olszany, Wojtkowa). Mniejsze posterunki liczyły 5-7 funkcjonariuszy, większe do ponad 20 policjantów. Posterunki umieszczano zazwyczaj w budynkach murowanych, o wzmocnionych oknach i drzwiach. Otaczano je okopami ze schronami i stanowiskami broni maszynowej, oraz zasiekami.

Kadry dla UPP szkolono na kursach w Zakopanem i Chełmie oraz w szkołach policyjnych w Krakowie i Lublinie. W lecie 1941 szkoły zlikwidowano, a w ich miejsce utworzono 1 października 1941 we Lwowie Centralną Szkołę Ukraińskiej Policji Pomocniczej. Przeprowadzono również dwa kursy oficerskie w szkole oficerskiej Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w Nowym Sączu.

Duża część funkcjonariuszy policji ukraińskiej była równocześnie członkami Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów[7]. Po sierpniu 1944 roku część dezerterów z pomocniczej policji ukraińskiej zasiliła szeregi Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Umundurowanie

[edytuj | edytuj kod]

Ukraińska policja w Generalnym Gubernatorstwie również używała mundurów w kolorze granatowym. Na czapce znajdował herb danego miasta lub gminy. Od policji polskiej odróżniał ją czerwony "zygzak" na kołnierzu (Polacy nosili niebieskie patki)[8].

Zarobki

[edytuj | edytuj kod]

Szeregowy funkcjonariusz UPP zarabiał miesięcznie od 211 do 230 zł, podoficer policji 280 zł, porucznik policji 360 zł a kapitan policji 500 zł. Dla porównania nieniemiecki robotnik niewykwalifikowany zarabiał w tym czasie od 156 do 180 zł a nieniemiecki robotnik wykwalifikowany od 264 do 300 zł[9]. Policjantom przysługiwało też miesięcznie pół litra wódki i papierosy[10].

Liczebność

[edytuj | edytuj kod]
  • pierwsza połowa 1940: 3 oficerów oraz 242 podoficerów i posterunkowych[5]
  • koniec 1940: około 1 tys. (w tym 134 w dystrykcie lubelskim)[11]
  • połowa 1942: około 2 tys.[12]
  • koniec 1942: 82 oficerów oraz 3312 podoficerów i posterunkowych (w tym około 600 w dystryktach lubelskim i krakowskim)[12]
  • koniec 1943: ponad 6 tys. tylko w dystrykcie Galicja[12]


Liczba policjantów ukraińskich w dystrykcie galicyjskim w lipcu 1943[6]:

Jednostka administracyjna Oficerowie Podoficerowie i szeregowi
miasto Lwów 19 841
powiat lwowski (ziemski) 9 425
powiat brzeżański 4 200
powiat czortkowski 6 299
powiat drohobycki 4 145
powiat kamionecki 4 191
powiat kołomyjski 6 271
powiat kałuski 3 153
powiat rawski 3 165
powiat samborski 3 130
powiat stanisławowski 9 502
powiat stryjski 5 210
powiat tarnopolski 7 325
powiat złoczowski 4 190
Suma 86 4047

Udział w Holocauście

[edytuj | edytuj kod]

Niemcy wykorzystywali również Ukraińską Policję Pomocniczą do organizowania i bezpośredniego udziału w egzekucjach ludności żydowskiej. Pełniła ona tę funkcję nie tylko na ziemiach ukraińskich, ale także polskich, białoruskich i litewskich. Ukraińscy policjanci byli strażnikami w obozach koncentracyjnych[13], a także czynnie uczestniczyli w likwidacji gett żydowskich[14].

W latach 1941–1943 Niemcy z powszechnym udziałem policji ukraińskiej dokonali likwidacji ludności żydowskiej. Policja ukraińska uczestniczyła we wszystkich czynnościach procesu zagłady[15].

Według szacunków profesora Stefana Possony’ego, bazującego na dokumentach izraelskiego Instytutu Jad Waszem, w różnych akcjach antyżydowskich (masowych egzekucjach, deportacjach itp.) wzięło udział około jedenastu tysięcy Ukraińców[13], którzy w służbie niemieckiej i przy udziale jednostek niemieckich wymordowali na samym tylko Wołyniu i Małopolsce Wschodniej 450.000 Żydów[14].

Pacyfikacje wsi i prześladowania Polaków

[edytuj | edytuj kod]

Od początku działalności Ukraińska Policja stała się jednym z narzędzi terroru okupacyjnego. 5 marca 1940 roku Hans Frank odnosząc się do problemu polskiego ruchu oporu powiedział:

W rozwiązaniu tych problemów przyjdzie wam z pomocą 600 tys. Ukraińców, wrogów Polski od kolebki. Będziemy świadomie przyciągać tych Ukraińców i angażować ich do policji oraz służb publicznych. Mamy pod ręką sokoły, które nie będą oszczędzać Polaków[16].

Ukraińska Policja Pomocnicza wzięła udział w aresztowaniach polskiej inteligencji w Stanisławowie. Następnie wzięła udział w przewiezieniu zatrzymanych na miejsce kaźni do Czarnego Lasu, gdzie Gestapo z Hansem Krügerem na czele dokonało egzekucji około 200 osób, głównie nauczycieli w sierpniu 1941 r[17].

We Lwowie na przełomie lutego i marca 1944 ukraińscy policjanci dokonali szeregu zabójstw Polaków, aby zdobyć polskie dokumenty umożliwiające im ucieczkę i nowe życie na Zachodzie[18]. Dopiero odwetowa akcja Nieszpory przeprowadzona przez AK powstrzymała mordy.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Karol Grünberg, Bolesław Otręba: Hans Frank na Wawelu, Włocławek 2001, s. 120.
  2. ↑ Torzecki 1972 ↓, s. 202.
  3. ↑ Informacji tej nie potwierdza Grzegorz Motyka. Według niego tymi zadaniami zajmowały się inne służby. Grzegorz motyka – „Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943-1948”, s. 86.
  4. ↑ Zajączkowski 2015 ↓, s. 195.
  5. ↑ a b Gdański 2010 ↓, s. 14.
  6. ↑ a b Finder i Prusin 2016 ↓, s. 376.
  7. ↑ Bereza z IPN. fakty.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-13)].
  8. ↑ Gdański 2010 ↓, s. 13-14.
  9. ↑ Finder i Prusin 2016 ↓, s. 381.
  10. ↑ Finder i Prusin 2016 ↓, s. 380.
  11. ↑ Zajączkowski 2015 ↓, s. 194.
  12. ↑ a b c Gdański 2010 ↓, s. 15.
  13. ↑ a b Jarosław Hrycak, Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich.
  14. ↑ a b Czesław Partacz, Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińkiego w latach 1939–1947, „27 Dywizja Wołyńska AK” Biuletyn Informacyjny, nr 1(101), styczeń-marzec 2009 Warszawa, s. 19.
  15. ↑ Od walk do ludobójstwa. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-08)]..
  16. ↑ Torzecki 1972 ↓, s. 201-202.
  17. ↑ Tadeusz Kamiński, Tajemnica Czarnego Lasu, s. 13.
  18. ↑ Ostatnia kara śmierci. [dostęp 2009-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 kwietnia 2012)]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Gabriel N. Finder, Alexander V. Prusin: Kolaboracja w Galicji Wschodniej. Policja ukraińska i Holokaust. W: Andrzej A. Zięba: OUN, UPA i zagłada Żydów. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016. ISBN 978-83-7638-682-9.
  • Jarosław Gdański: Ukraińcy w niemieckich formacjach zbrojnych na Kresach Wschodnich. W: Marek Białokur, Mariusz Patelski: Podzielone narody. Szkice z historii stosunków polsko-ukraińskich w latach 40. XX wieku. Toruń-Opole: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010. ISBN 978-83-7611-828-4.
  • Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa. Katowice, 2007. ISBN 978-83-86250-49-3
  • Ryszard Torzecki: Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy (1933-1945). Warszawa: Książka i Wiedza, 1972.
  • Mariusz Zajączkowski: Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944. Lublin-Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, Instytut Studiów Politycznych PAN, 2015. ISBN 978-83-7629-769-9.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukraińska_Policja_Pomocnicza&oldid=75142897”