Wisłok

Wisłok
	; Wisłok w górnym biegu
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
	Rzeka
Długość	228 km
Powierzchnia zlewni	3540 km²
Średni przepływ	24,5 m³/s
	Źródło
Miejsce	Wielki Bukowiec (szczyt)
Wysokość	770 m n.p.m.
Współrzędne	49°20′59″N 21°57′28″E/49,349722 21,957778
	Ujście
Recypient	San
Miejsce	Dębno
Wysokość	183 m n.p.m.
Współrzędne	50°12′22″N 22°31′58″E/50,206111 22,532778
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego źródło ujście
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Wisłok – rzeka w południowo-wschodniej Polsce, lewy dopływ Sanu, o długości 228 km i powierzchni dorzecze 3528 km².

Nazwa

Wisłok (którego nazwa pochodzi od Wisły), jak udowadnia Wanda Daszykowska-Ruszel, swoją nazwę wiedzie od języka praindoeuropejskiego, od wyrazu veis, oznaczającego coś ciekłego, płynącego. Z tego źródłosłowu pochodzi nazwa Wisły, Wisełki, Wisłoki i Wisłoka^[2].

Położenie

Wisłok to rzeka górska, o wartkim biegu, skalistym podłożu i licznymi przełomami. Wypływa na wysokości 770 m n.p.m. w Beskidzie Niskim, ze stoków Wielkiego Bukowca. W górnym biegu tworzy przełomy, w środkowym meandruje; Przepływa przez Pogórze Bukowskie, Doły Jasielsko-Sanockie, Kotlinę Sandomierską. Na przełomie Wisłoka w Rudawce Rymanowskiej znajduje się Ściana Olzy i Jar Wisłoka; W Sieniawie k. Beska w latach 1971–1978 wybudowano na rzece Wisłok zaporę wodną o długości 174 m i wysokości maksymalnej 38 m – powstał zbiornik retencyjny o powierzchni maksymalnej 131 hektarów. Poniżej jego Jar Wisłoka. Na stokach ścian Olzy znajduje się największa w polskich Karpatach odkrywka łupków menilitowych.

Historia

Do roku 1340 Wisłok był rzeką graniczną między państwem Kazimierza Wielkiego a Księstwem Halickim. W okresie zaborów (1772-1914) na Sanie oraz Wisłoku znajdowała się granica administracyjna między Galicją Zachodnią a Wschodnią.

Rozwój osadnictwa nad Wisłokiem przypada na połowę XIV wieku. Wtedy to doszło do lokacji 20 wsi na prawie niemieckim w ziemi sanockiej i przemyskiej. Jedna z większych etnicznych wysp niemieckich powstała za panowania Ludwika Węgierskiego. Obejmowała ona Łańcut i 9 wsi na południe od miasta. Wyspa ta utrzymywała swoją odrębność etniczną aż po XVI wiek, i dopiero wówczas zaczęła się polonizować, ale np. wieś Markowa utrzymała swoją niemieckość do XVIII wieku^[3]. Tradycja kolonizacji niemieckiej w dorzeczu Wisłoki i Wisłoka utrwaliła się w świadomości jeszcze w połowie XIX wieku.

W okresie I wojny światowej od 8 do 10 maja 1915 rzeka na odcinku od Odrzechowej do Beska stanowiła linię oporu wojsk rosyjskich (m.in. kozaków dońskich) przed nacierającymi od zachodu pułkami austriacko-niemieckimi^[4]. W nocy z 9 na 10 maja pułki bośniackie usiłowały kilkakrotnie sforsować Wisłok w Besku, w miejscu gdzie rzeka płynie głębokim jarem. Rosjanie bronili się zawzięcie, za każdym razem wstrzymując natarcie. [...] Ponieważ Wisłok pod Beskiem okazał się przeszkodą nie do sforsowania, piechota bawarska 10 dywizji uderzyła przez Wzdów na pola jaćmiersko-góreckie, gdzie szturmem na bagnety przełamała pozycje rosyjskie, a straż tylna obsadziła pozycje wzdłuż drogi Zarszyn-Odrzechowa. [...] Przez Zarszyn w kierunku Sanoka maszerowały w tym czasie pułki polskie w służbie austriackiej, a więc 10 i 45pp, czyli te same regimenty, którym nie dane było zejść z gór w dolinę na święta Bożego Narodzenia^[5].

Do lat 30. XX wieku Wisłok był rzeką spławną. Pływały po niej szkuty z drewnem do Strzyżowa, a wcześniej okoliczna szlachta, uprawiane przez siebie zboża, spławiała szkutami przez Wisłok, San i Wisłę, aż do Gdańska^[2].

Dopływy Wisłoka

Miejscowości położone nad Wisłokiem

W kolejności od źródła do ujścia nad Wisłokiem, są położone następujące miejscowości:

Galeria

Wisłok w Puławach
Zapora na rzece Wisłok w Sieniawie
Wisłok w Strzyżowie
Wisłok w Rzeszowie
Ujście Wisłoka do Sanu w Głogowcu

Zobacz też

Rzeki w Polsce

Przypisy

↑ Wisłok, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 603 .
↑ ^a ^b Marek Czarnota: Rzeszowskie ulice i okolice. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 54. ISBN 978-83-11-11912-3.
↑ Barbara Czopek-Kopciuch Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8, s. 7-8.
↑ Casimir Hermann Baer. Hoffmann, 1922. Der Völkerkrieg: Eine Chronik der Ereignisse seit dem 1. Juli 1914. „die etwa von Radomysl über Wielopole-Besko gegen Nowotaniec verlaufen, dann gegen Südosten abbiegen und bis auf die Höhen nordöstlich des ... s. 148, 149, 150, 153, 162, 178.
↑ [w:] Józef Stachowicz. Miniony czas. strona 36.

Bibliografia

Stanisław Kłos. Województwo rzeszowskie. Przewodnik, Warszawa 1973

Linki zewnętrzne

Wisłok, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 603 .

[1] Wisłok, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 603 .

[czarnota_54-2] Marek Czarnota: Rzeszowskie ulice i okolice. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 54. ISBN 978-83-11-11912-3.

[3] Barbara Czopek-Kopciuch Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8, s. 7-8.

[4] Casimir Hermann Baer. Hoffmann, 1922. Der Völkerkrieg: Eine Chronik der Ereignisse seit dem 1. Juli 1914. „die etwa von Radomysl über Wielopole-Besko gegen Nowotaniec verlaufen, dann gegen Südosten abbiegen und bis auf die Höhen nordöstlich des ... s. 148, 149, 150, 153, 162, 178.

[5] [w:] Józef Stachowicz. Miniony czas. strona 36.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Lewe	Baryczka Bereźnica Dwernik Głęboki Halicz Harta Hoczewka Hołubla Hulski Kamieniec Kamionka Łętowianka Łubienka Magierówka Muczny Negrylów Osława Ostrówek Rada Roztoki Sanoczek Solinka Szklarka Śliwnica Trzebośnica Tworylczyk Wisłok Wołosaty
Prawe	Bukowa Czarna Daszów Dylągówka Dyrbek Jaworka Jawornik Lubaczówka Łoboźnica Olszanka (rzeka) Olszanka (potok) Paniszczówka Smolnik Stupnica Szkło Tanew Tyrawka Wiar Wisznia