Zbójnikowate
| Caenolestidae | |||
| Trouessart, 1898[1] | |||
| Okres istnienia: oligocen–dziś | |||
.jpg) Przedstawiciel rodziny – zbójnik szarobrzuchy (Caenolestes caniventer) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina |
zbójnikowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Caenolestes O. Thomas, 1895 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Rodzaje | |||
| |||
Zbójnikowate[7] (Caenolestidae) – rodzina małych, naziemnych ssaków z rzędu skąpoguzkowców (Paucituberculata).
Ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Zbójnikowate należą do prymitywnych torbaczy, oddzieliły się wcześnie od swych krewnych. Ich linia w zapisie kopalnym spotykana jest od oligocenu[8].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Zbójnikowate są niewielkimi torbaczami. Przypominają ryjówkowate[8].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 46-48 | = | 4 | 1 | 3 | 4 |
| 3-4 | 1 | 3 | 4 | ||
Zwierzęta te mają zaokrągloną czaszkę o niezbyt wykształconych łukach jarzmowych, niewielkie oczy, zapewniające im słaby wzrok, i długi, spiczasty pysk, na którym znajdują się wibryssy. Cechują się dobrym słuchem. Uzębienie u tego taksonu różni się od spotykanego u innych torbaczy. Mniej jest siekaczy, a siekacze środkowe dolne osiągają znaczne rozmiary i pochylają się ku przodowi. Samica nie ma torby lęgowej. Zarówno pochwa, jak i macica samicy są parzyste. Jako parzyste określa się też plemniki tych zwierząt, przypominające spotykane u dydelfokształtnych. Kończyny zbójnikowatych są cienkie. Nie występują ani syndaktylia, ani przeciwstawne palce. Ciało zakończone smukłym ogonem porośniętym włosami. Zwierzę nie potrafi nim chwytać[8].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzina obejmuje zwierzęta zamieszkujące w zachodniej części Ameryki Południowej[9], w Andach[8], dokładniej w północnej części tych gór[10].
Tryb życia i pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Zwierzęta te wiodą nocny tryb życia. Chronią się w podziemnych korytarzach znacznej długości. Niedysponująca marsupium samica pozostawia swe potomstwo w gnieździe[8].
Zbójnikowate odżywiają się pokarmem mięsnym. Zazwyczaj spożywają owady, dżdżownicowate, ale niekiedy też niewielkich rozmiarów kręgowce[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Zbójnikowate obejmują 3 rodzaje zawierające w sumie 7 gatunków[8].
Do rodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje[11][9][12][7][13]:
- Caenolestes O. Thomas, 1895 – zbójnik
- Lestoros Oehser, 1934 – rozbójnik – jedynym przedstawicielem jest Lestoros inca (O. Thomas, 1917) – rozbójnik inkaski
- Rhyncholestes Osgood, 1924 – zbójek – jedynym przedstawicielem jest Rhyncholestes raphanurus Osgood, 1924 – zbójek długonosy
Opisano również rodzaje wymarłe:
- Caenolestoides Abello, Martin & Cardoso, 2021[14] – jedynym przedstawicielem był Caenolestoides miocaenicus Abello, Martin & Cardoso, 2021
- Gaimanlestes Abello, Martin & Cardoso, 2021[15]
- Pliolestes Reig, 1955[16]
- Stilotherium Ameghino, 1887[17]
Cały czas opisuje się nowe gatunki, czego przykładem Caenolestes sangay z 2013[10].
Kreatorzy Caenolestes sangay zaprezentowali w swej pracy następujące kladogramy, bazując w pierwszym wypadku na sekwencjonowaniu białka, a w drugim także na cechach morfologicznych:
| |||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Nova ed. (prima completa). Cz. 2. Berolini: R. Friedländer & sohn, 1898, s. 1205. (łac.).
- ↑ F. Ameghino. Nuevos restos de mamíferos fósiles descubiertos por Carlos Ameghino en el eoceno inferior de la Patagonia austral. — Especies nuevas, adiciones y correcciones. „Revista Argentina de Historia Natural”. 1 (5), s. 307, 1891. (hiszp.).
- ↑ W.J. Sinclair. The marsupial fauna of the Santa Cruz beds. „Proceedings of the American Philosophical Society held at Philadelphia for promoting useful knowledge”. 44 (179), s. 78, 1905. (ang.).
- ↑ W.K. Gregory & J.K. Mosenthal: Outline classification of the Mammalia recent and extinct. W: H.F. Osborn: The Age of Mammals in Europe, Asia and North America. New York: The Macmillan Company, 1910, s. 517. (ang.).
- ↑ H. Winge: Pattedyr-Slægter. T. 1: Monotremata, Marsupialia, Insectivora, Chiroptera, Edentata. Kobenhavn: Hagerup, 1924, s. 82, 84. (duń.).
- ↑ R. Pascual & H.E. Herrera. 1º Congreso Argentino de Paleontología y Bioestratigrafía (Tucumán, 1974). „Actas del Congreso Argentino de Paleontología y Bioestratigrafía”. 2, s. 426, 1975. (hiszp.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e f g Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b Reed Ojala-Barbour i inni, A new species of shrew-opossum (Paucituberculata: Caenolestidae) with a phylogeny of extant caenolestids, „Journal of Mammalogy”, 94 (5), 2013, s. 967–982 (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-21]. (ang.).
- ↑ Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 41–42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Caenolestidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
- ↑ Abello, Martin i Cardoso 2021 ↓, s. 490.
- ↑ Abello, Martin i Cardoso 2021 ↓, s. 487.
- ↑ O.A. Reig. Un nuevo género y especie de cenolestinos del Plioceno de la provincia de Buenos Aires, República Argentina. „Revista de la Asociación Geológica Argentina”. 10 (1), s. 66, 1955. (hiszp.).
- ↑ F. Ameghino: Enumeración sistemática de las especies de mamíferos fósiles coleccionados por Cárlos Ameghino en los terrenos eocenos de la Patagonia austral y depositados en el Museo La Plata. Buenos Aires: Museo de La Plata, 1887, s. 7. (hiszp.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Paucituberculata. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-06]. (ang.).
- M.A. Abello, G.M. Martin & Y. Cardoso. Review of the extinct 'shrew-opossums' (Marsupialia: Caenolestidae), with descriptions of two new genera and three new species from the Early Miocene of southern South America. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 193 (2), s. 464–498, 2021. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlaa165. (ang.).